پنجشنبه, ۱۱ بهمن, ۱۴۰۳ / 30 January, 2025
مجله ویستا
قرآن پهلوی!
ممكن است اقدام به یك كار سمبولیك، خرج كردن اعتبار آن به پای بی‌اعتباری‌ها و كاستی‌های اقدام كننده باشد كه گاهی تلخ و گاهی مضحك است. درست مثل آن‌كه مشعل بازی‌های المپیك، به دست یك نژادپرست افراطی روشن شود و هدف از آن یا تبرئه كردن ویژگی نژاد پرستانه آن فرد باشد، یا استهزأ بنیادهای جهان‌گرایانه المپیك. در بسیاری از موارد فاصله ارج و ارزش آن سمبل با انجام دهنده آن به قدری زیاد است كه تصویری وارونه در ذهن می‌افكند. اقدام به چاپ قرآن نفیس از سوی محمدرضا پهلوی یك‌سال پس از سالهای پر درد و التهاب ۱۳۴۲ و ۱۳۴۳ در زمره این‌گونه تصویرهای وارونه بود و از سوی بعضی علما به قرآن بر سر نیزه‌كردن معاویه تشبیه شد. در این باره مقاله زیر را مطالعه كنید.
تاریخ پرفراز و نشیب نهضت اسلامی مردم ایران، دارای حوادث و وقایع متفاوتی بود. این جدال نابرابر با رژیم تا بن دندان مسلح، روش‌ها و صورت‌های مختلفی به خود گرفت و واكنش رژیم پهلوی، در كنترل و مقابله با این نهضت نیز، به نوبه خود متفاوت بود. پس از رسوایی محمدرضا شاه در ماجرای دستگیری امام خمینی و به‌دنبال آن قیام خونین مردم ایران در شهرهای تهران، قم، تبریز و... در ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، و همچنین درپی سخنرانی روشنگرانه و آگاهی‌بخش امام در مورد كاپیتولاسیون و دستگیری و تبعید ایشان در سال ۱۳۴۳، رژیم متوجه شد كه هیچ‌گونه جایگاه دینی و ملی در جامعه ایران ندارد و دیگر قادر به تظاهر به دینداری و جلب اعتماد متدینین جامعه نیست؛ لذا برای رهایی از این بحران مشروعیت، چاره را در اجرای طرح‌های مذهبی در قالب ساختن مسجد، زیارت شاه از عتبات، چاپ قرآن و غیره دید. به همین منظور در سال ۱۳۴۴ اعلام شد كه حكومت شاه، درصدد است قرآنی به‌نام پهلوی به چاپ برساند. در این نوشته به وقایع مربوط به چاپ این قرآن و واكنش‌های پیرامون این ماجرا اشاره شده است.
●تدابیر و تبلیغات رژیم برای چاپ قرآن
قرار شد قرآن مذكور از روی یكی از بهترین قرآن‌ها كه به خط احمد نیریزی بود، با خطی خوش و زیبا و چاپی نفیس منتشر شود و طبق برنامه‌ریزی قبلی می‌بایست تعدادی از این قرآن‌ها به علما و روحانیان اهدا می‌شد. رژیم، قبل از چاپ قرآن آریامهری، با برنامه‌ریزی دقیق به تبلیغات سنگین و گسترده‌ای از طریق رسانه‌ها و نهادهای فرهنگی و سیاسی پرداخت ؛ به همین منظور «طرح انتشاراتی درباره چاپ قرآن پهلوی» به شرح ذیل تهیه و تنظیم شد:
«مردم ایران از دیرباز قرائت قرآن را یكی از عبادات می‌دانند و هر سال چند صد هزار نسخه از قرآن در مركز و شهرستان‌های كشور، به قطع‌ها و شكل‌های مختلف چاپ می‌شود. شاهنشاه ایران كه متدین به دین اسلام و مذهب جعفری دوازده امامی هستند، در طول مدت سلطنت خود با الهام از قرآن، عدالت اجتماعی، عدالت اقتصادی و عدالت زندگی را در میان ملت ایران مستقر كردند و برای بزرگداشت و تجلیل مذهب شیعه اثنی‌عشری از هیچ‌گونه اقدامی فروگذار نكردند. به‌تازگی چاپ و نشر قرآن كریم، كه به منزله قانون اساسی دین اسلام و مورد علاقه قاطبه مسلمانان است، مورد توجه خاص شاهنشاه قرار گرفت و مقرر فرمودند قرآنی كه چاپ می‌شود، از سایر قرآن‌ها از هر حیث ممتاز باشد. روی این اصل، یكی از نسخ ممتاز و خطی نفیس قرآن كه به‌خط استاد احمد نیریزی، در كتابخانه سلطنتی موجود است انتخاب شد، كه با مآخذ معتبر موجود، به‌وسیله علما و دانشمندان صاحب نظر و برگزیده كشور تصحیح و چاپ شود. چون نسخه‌ای كه برای تصحیح و چاپ انتخاب شد، از نظر تذهیب و حاشیه سازی و طلاكاری در نهایت نفاست، و از نظر نگارش خط نسخ، شاهكاری فناناپذیر می‌باشد، بدان جهت تلاش‌های مداوم و شبانه‌روزی برای تصحیح آن از روی دو دسته مآخذ معتبر انجام گرفته است.
برای آن‌كه مردم ایران و مسلمانان جهان وعلاقه‌مندان كشورهای خارج هرچه بیشتر از اهمیت قرآن پهلوی آگاه شوند، یك طرح انتشاراتی تهیه و تنظیم شده است كه در دو فصل اجرا خواهد شد.
-۱فصل اول: برنامه انتشاراتی قبل از انتشار قرآن
-۲ فصل دوم: برنامه انتشاراتی همزمان با انتشار قرآن
در اجرای برنامه قبل از انتشار قرآن از وسایل انتشاراتی زیر استفاده خواهد شد:
خبرگزاری پارس:
-۱ روز دوشنبه ششم اردیبهشت ماه ۱۳۴۴، اعلامیه دربار شاهنشاهی درباره چاپ قرآن پهلوی منتشر خواهد شد.
-۲ با آقای استاد مشكوهٔ درباره چاپ قرآن پهلوی مصاحبه خواهد شد، این مصاحبه در برنامه روزنامه گویا پخش خواهد گردید و متن آن به‌وسیله خبرگزاری پارس در اختیار جراید قرار خواهد گرفت، روز پخش این مصاحبه سه شنبه هفتم اردیبهشت ۱۳۴۴ خواهد بود.
-۳ با وزیر فرهنگ و هنر نیز به مناسبت چاپ قرآن پهلوی به مدت یك ربع مصاحبه خواهد شد، این مصاحبه در برنامه روزنامه گویا پخش و متن آن به‌وسیله خبرگزاری پارس برای جراید ارسال خواهد گردید. روز پخش این مصاحبه سه شنبه ۲۲ تیر خواهد بود.
-۴ خبرگزاری پارس تا روز انتشار قرآن، هر ماه دوبار به فاصله ۱۵ روز، مصاحبه خود را با سخنگوی دربار شاهنشاهی و فرهنگ و هنر تجدید خواهد كرد. در این مصاحبه‌ها پیرامون كار چاپ قرآن، و كوشش و دقتی كه در چاپ آن معمول می‌گردد صحبت خواهد شد.
-۵ خبرگزاری پارس با نظر مقامات وزارت فرهنگ و هنر، با چندین نفر از متخصصین آن وزارتخانه كه در امر چاپ قرآن مستقیما دخالت دارند، مصاحبه‌های كوتاه رادیویی ترتیب خواهد داد و در برنامه روزنامه گویا پخش خواهد شد.
-۶ با چند تن از روحانیون پایتخت نیز درباره اقدام مهم شاهنشاه مصاحبه‌های كوتاه رادیویی به عمل خواهد آمد و در برنامه روزنامه گویا پخش خواهد شد. متن این مصاحبه نیز در اختیار جراید قرار خواهد گرفت.
خبرگزاری پارس با توجه به مدت طولانی قبل از انتشار قرآن كه ممكن است بیش از یك سال به‌طول انجامد، ترتیبی خواهد داد كه هر ماه حداقل چهار بار پیرامون چاپ قرآن پهلوی، با استفاده از مصاحبه و تنظیم خبر، مطالبی پخش نماید.
●شبكه رادیو ایران:
-۱ روز پنجشنبه بیست و هفتم خرداد ماه، در برنامه مرزهای دانش رادیو ایران، آقای سیدمحمد مشكوهٔ، استاد دانشگاه تهران، درباره ویژگی‌های چاپ تازه قرآن پهلوی سخنرانی خواهد كرد
-۲ قسمت‌هایی از بیانات آقای مشكوهٔ به‌تدریج در برنامه‌های سپاه دانش و دهقان مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
-۳ در برنامه‌های عربی رادیو اهواز، اردوی رادیو زاهدان و كُردی رادیو كرمانشاه با استفاده از متن مصاحبه‌های وزرای دربار شاهنشاهی، فرهنگ و هنر و سخنرانی آقای مشكوهٔ در برنامه مرزهای دانش، و خبرهایی كه از خبرگزاری پارس منتشر می‌شود، مطالبی تهیه و پخش خواهد گردید. مسوول تهیه و ارسال مطالب اداره امور استان‌ها خواهد بود.
-۴ سایر رادیوهای استان‌ها، اخبار و گزارش‌هایی را كه از خبرگزاری پارس پخش می‌شود، در برنامه‌های خبری خود پخش خواهند كرد و همچنین، نسبت به انتشار متن آنها در جراید محلی، نظارت خواهند نمود.
●تلویزیون ایران:
-۱ خبرهای مربوط به چاپ قرآن پهلوی كه از خبرگزاری پارس پخش می‌شود، به تفصیل پخش خواهد شد.
-۲ مصاحبه‌ای با آقای دكتر بیانی درباره استاد احمد نیریزی و چاپ قرآن به عمل خواهد آمد. این مصاحبه با اسلایدها و عكس‌هایی از قرآن نیریزی و مآخذی كه در تصحیح قرآن نیریزی از آن استفاده شده، پخش خواهد شد. روز انجام این مصاحبه سه‌شنبه دوازدهم مرداد ماه، ساعت ۳۰/۲۱ خواهد بود. اسلایدها و عكس‌ها به‌وسیله وزرات فرهنگ و هنر در اختیار تلویزیون قرار خواهد گرفت.
-۳ تلویزیون ایران با توجه به‌مدت طولانی قبل از انتشار قرآن، با نظر وزارت فرهنگ و هنر با افرادی كه در چاپ قرآن پهلوی دخالت مستقیم دارند، ترتیبی خواهد داد كه هر ماه دوبار مطالبی با استفاده ازمصاحبه و خبر مطالبی پخش نماید.
●مطبوعات:
-۱ روزنامه‌های كیهان و اطلاعات، هر ماه چهار بار درباره چاپ قرآن پهلوی مقالاتی منتشر خواهند كرد.
-۲ سایر روزنامه‌های مركز و شهرستان‌ها، خبرهای مربوط به چاپ قرآن پهلوی را با عكس منتشر خواهند كرد.
-۳ مجلات پایتخت گزارش‌های مصوری از چاپ قرآن پهلوی منتشر خواهند كرد. روزنامه‌های تهران‌جورنال، ژورنال دوتهران، كیهان انترناسیونال و مجله الاخأ گزارش‌هایی همراه با عكس درباره قرآن پهلوی چاپ خواهند كرد.
●وزارت فرهنگ و هنر:
جزوه‌ای درباره امتیازات قرآن پهلوی به زبان‌های فارسی، انگلیسی، فرانسه، و عربی منتشر خواهد كرد. جزوه‌های مزبور، به‌وسیله نمایندگی‌های ایران در خارج از كشور توزیع خواهند شد. وزارت فرهنگ و هنر از قرآن نیریزی فیلمی تهیه خواهد كرد تا در تلویزیون‌های كشورهای اسلامی و تلویزیون‌های لندن، پاریس و واشنگتن نمایش داده شود.
●مطبوعات خارجی:
مطبوعات كشورهای اسلامی و كشورهای خارجی، درباره عظمت كاری كه شاهنشاه در مورد چاپ قرآن پهلوی انجام داده است مقاله‌هایی منتشر خواهند كرد.
●برنامه انتشاراتی بعد از انتشار قرآن
وزارت دربار شاهنشاهی پس از چاپ قرآن پهلوی، طی مراسمی كه با حضور نمایندگان سفارتخانههای اسلامی انجام خواهد شد، نسخه‌هایی از قرآن را به پادشاه هاشمی اردن، ملك فیصل پادشاه عربستان سعودی و روسای جمهوری عراق، سوریه و لبنان هدیه خواهند كرد.
در این مراسم علما و دانشمندانی كه در چاپ قرآن پهلوی همكاری كرده‌اند، مورد تفقد قرار خواهند گرفت. وزارت دربار شاهنشاهی نسخه‌هایی از قرآن پهلوی را برای كتابخانه‌های نجف اشرف، كربلا و مساجد مسلمانان واشنگتن، لندن، هامبورگ و آذربایجان شوروی هدیه خواهند كرد.
خبرگزاری پارس:
-۱ از مراسم اهدای قرآن پهلوی به نمایندگان سفارتخانههای اسلامی مقیم پایتخت، گزارش تهیه و در برنامه روزنامه گویا پخش خواهد كرد.
-۲ تلگراف‌های طبقات مختلف مردم را كه پس از انتشار قرآن پهلوی به تهران می‌رسد، پخش خواهد نمود.
●رادیو ایران:
-۱ در برنامه «هفت رنگ از ۷ روز» جمعه اول بعد از انتشار قرآن پهلوی، مطالبی درباره قرآن و تاریخ قرآن و همچنین درباره چاپ قرآن پهلوی پخش خواهد گردید.
-۲ در برنامه سپاه دانش، دهقان مطالب متناسبی پخش خواهد گردید.
●مطبوعات:
-۱ یكی از استادان دانشكده الهیات درباره چاپ قرآن پهلوی مقاله‌ای در روزنامه اطلاعات منتشر خواهد كرد.
-۲ چهار مقاله پیرامون انتشار قرآن پهلوی از طرف اداره امور اطلاعات و مطبوعات وزارتخانه‌ها تهیه، و در همان روز انتشار و یا یك روز بعد از انتشار آن، در روزنامه‌های اطلاعات و كیهان منتشر خواهد شد.●اداره تولید فیلم و عكس:
اداره تولید فیلم و عكس از مراسم اهدای قرآن پهلوی عكس‌هایی تهیه خواهد كرد تا از طریق اداره اطلاعات و مطبوعات وزارتخانه‌ها، در پانل‌های وزارت اطلاعات و پانل‌های ادارات اطلاعات و رادیو استان‌ها نصب شود، مقداری از این عكس‌ها برای دفاتر اطلاعات در خارج از كشور ارسال خواهد گردید.
●وزارت فرهنگ و هنر:
-۱ از مراسم اهدای قرآن پهلوی فیلم‌هایی تهیه خواهد كرد، این فیلم‌ها به‌وسیله دستگاههای سینمای سیار برای كشاورزان و كارگران نمایش داده خواهد شد و همچنین جزو فیلم‌های خبری هفته، در اختیار تلویزیون و سینماهای كشور گذاشته خواهد شد.
-۲ از مراسم اهدای قرآن فیلم ۱۶ میلیمتری نیز تهیه خواهد شد، ۱۴ نسخه از این فیلم برای استفاده دفاتر اطلاعات ایران در خارج ارسال خواهد گردید.
●تلویزیون ایران:
سرویس خبری تلویزیون ایران از مراسم فیلمی تهیه خواهد كرد، كه در همان شب در تلویزیون ایران نمایش داده خواهد شد.۱
محمدرضا شاه پس از تمهیدات مذكور، به‌منظور بهره‌برداری سیاسی و مذهبی از چاپ قرآن پهلوی، طی فرمانی كه در آن دستور چاپ قرآن پهلوی داده بود، هدف از این اقدام را چنین بیان كرد:
«بسم الله الرحمن الرحیم
واضح است كه وجود یك حرف زائد و یا یك اعراب بی‌جا، ممكن است معنای یك آیه و یا مفهوم اصلی یك سوره را تغییر دهد. به این جهت برای آن‌كه این كلام الله مجید از هرگونه سهو و اشتباه قلمی در كلمات و اعراب عاری باشد، دستور دادیم كه هر كلمه و اعراب از آغاز تا انتهای كلام الله مجید با مراجعه به مراجع اصلی مطمئن، مورد بررسی خیلی دقیق قرار داده شود تا كوچكترین سهوی در این قرآن موجود نباشد. انجام این امر بیش از یك سال بطول انجامید و اكنون می‌توان اعتماد كامل داشت در این كلام الله مجید، كه با خط بهترین خطاطان قرآن‌نویس، مرحوم نیریزی نوشته شده، دارای هیچ‌گونه افتادگی و یا سهو و اشتباهی نیست.»۲
شاه برای تظاهر هر چه بیشتر به دینداری، اعلام كرد كه درآمد حاصله از چاپ و فروش قرآن پهلوی، هزینه ساخت مسجد خواهد شد. از برنامه طرح انتشاراتی قرآن مذكور می‌توان به فعالیت گسترده و همه جانبه رژیم، برای حصول به اهداف سیاسی، مذهبی و اجتماعی آن پی برد. اما زمانی رژیم می‌توانست به اهداف خود از چاپ قرآن پهلوی برسد كه آن را به تایید روحانیون برساند.
●واكنش روحانیان در برابر قرآن اهدایی:
برای گرفتن تایید از روحانیون، علاوه بر تبلیغات گسترده مبنی بر نیت خیر شاه از این اقدام، و جدیت او در چاپ قرآنی زیبا و شكیل، نخست‌وزیری طی دستورالعملی از ساواك خواست كه روحانیان و وعاظ وابسته و درباری را به‌نحوی به تمجید و تجلیل از فرمان شاه و چاپ قرآن پهلوی ترغیب و تشویق نماید.۳ از طرف دیگر، قرار بود این قرآن‌ها با مراسم خاص درباری، همراه با تشریفات سلطنتی و توسط قاصدان مخصوص شاه، به شهرستان‌ها ارسال شوند تا به روحانیان اهدا شوند. همزمان با ورود قرآن، ساواك منطقه مامور برقراری امنیت و از میان برداشتن هرگونه مانعی بود و می‌بایست وضعیت منطقه را به تهران گزارش می‌كرد. این در حالی بود كه این عملیات به طور مستقیم زیر نظر دفتر مخصوص شاهنشاهی بود.۴ جهت اهدای قرآن‌ها به روحانیان نیز قبلا مقدمات فراهم شده بود. اسامی افراد، سوابق آنها و وضعیت عمومی شهر به مركز مخابره شد و قرار بود تا پیش از ارسال قرآن‌ها به فرمانداری و استانداری شهرها، روحانیان از قبل دعوت شوند، به استقبال قرآن بیایند و با ایراد سخنرانی، به مدح صفات اسلام دوستانه شاه بپردازند.
از طرف دیگر كارمندان ادارات و فرهنگیان نیز موظف به استقبال بودند و اگركسی خلاف این رفتار می‌كرد، سریعا مجازات و تنبیه می‌شد؛ چنان‌كه مخالفت دادستان فومن با رفتن كارمندان به مراسم مذكور، فورا توسط ساواك به دفتر مخصوص شاهنشاهی گزارش شد.۵
تمام سعی و تلاش رژیم جهت جلب رضایت روحانیان و استقبال و تحویل گرفتن قرآن اهدایی به شكست انجامید، چرا كه روحانیان با الهام از آیات و مفاهیم بلند و ملكوتی قرآن و آگاهی از تاریخ اسلام و نیرنگ دنیاطلبان در جنگ صفین، از مكر و حیله شاه مطلع بودند؛ لذا دست به مقاومت زدند و در هر مجلس و محفلی به روشنگری و بیان حقایق پرداختند. تا جایی كه سیدعلی بهشتی، یكی از روحانیان شهرستان‌ها، در منبر اعلام كرد: «قرآن چاپ كردن دلیل بر مسلمان بودن نیست...»۶ و بدین ترتیب از پذیرفتن قرآن سرباز زد. عده‌ای با هدیه آن به مجامع مذهبی، عده‌ای با خروج از شهر، و عده‌ای با عدم استقبال و بی‌توجهی به دعوت‌های مكرر رژیم از آنها، مخالفت خود را اعلام كردند. در اینجا برای روشنتر شدن موضوع، به مخالفت روحانیان چند شهر اشاره می‌شود.
در زنجان، روحانیان كه در هیچ‌یك از مراسم دولتی و سلطنتی شركت نمی‌كردند. در این مراسم نیز شركت نكردند، آنان ابتدا مقامات محلی را وادار به دعوت كتبی از روحانیان كردند، ولی هنگامی كه قرآن به شهر حمل و به مسجد آورده شد، هیچ كدام از آنان حضور پیدا نكردند. به‌عبارتی اول آنها را حقیر و خوار كرده و سپس با عدم حضور خود علاوه بر اعلام مخالفت، رژیم را نزد مردم رسوا نمودند و در عین حال بر آگاهی جامعه مذهبی كه از روحانیان پیروی می‌كردند، افزوده و پیام دادند كه این حركت رژیم، نیرنگی بیش نیست، و قرآن را باید از عاملان اصلی آن فرا گرفت.
ساواك زنجان در گزارشی به مركز در این باره اعلام كرد:
«به استحضار می‌رساند روز یكشنبه مورخ ۴/۲/۱۳۴۵ از مركز به فرمانداری اطلاع داده شد كه روز سه‌شنبه قرآن اهدایی شاهنشاه آریامهر به‌وسیله آقای فرماندار زنجان حمل خواهد شد. بلافاصله جهت تجلیل و استقبال قرآن مجید شورای شهرستان تشكیل، پس از تنظیم برنامه نظر به این‌كه اكثریت قریب به اتفاق روحانیون زنجان، به‌استثنأ آقای شیخ محمدعلی مشكوتی كه در هیچ یك از اعیاد و جشن‌های سلطنتی كه در این شهرستان برپا می‌گردد شركت نمی‌نمودند و این موضوع باعث ناراحتی قاطبه [اهالی] شاهدوست می‌گردد كما این‌كه در موقع تشریف‌فرمایی جناب آقای نخست‌وزیر نیز از حضور امتناع نمودند وبعضا شنیده می‌شد برای تبرئه خودشان اظهار می‌داشتند كه بایستی از طبقه روحانیون كتبا دعوت گردد، علی‌هذا به پیشنهاد اینجانب، این مرتبه شهردار از عموم علما و روحانیون جهت شركت در مراسم استقبال كتبا دعوت نمود، آقای سیدعزالدین حسینی امام جمعه زنجان اظهار داشته بود آقایان علما و روحانیون در محوطه مسجد استقبال خواهند نمود و فقط حاج سیدرضی مجتهدی حاضر شد در معیت اهالی در ۱۲ كیلومتری حاضر گردد، كه نامبرده نیز در مراجعت در مراسم مسجد شركت ننمود. موقعی كه كلام الله مجید با تشریفات خاص و شور و هیجان مردم به مسجد وارد گردید، ملاحظه شد از طبقه روحانیون اثری نیست و به جز چند نفر طلبه كه در محوطه بودند، هیچ كدام از روحانیون شركت نكرده‌اند. با این‌كه مراسم تجلیل و استقبال و شركت چندین هزار از اهالی به‌نحو بسیار شایسته‌ای به عمل آمد، ولی استنكاف امام جمعه و سایر روحانیون در مراسم استقبال، كه مسلما به دستور نامبرده بود، اثر نامطلوبی بین قاطبه اهالی به‌جا گذارده است.»۷
زمانی‌كه به سیدعزالدین حسینی گفته بودند كه قرآن‌ها را به شهر آوردند، ایشان گفته بود: «سرنیزه‌های آنان كجاست.»۸
روحانیان كرمانشاه نیز برای این‌كه قرآن اهدایی شاه را تحویل نگیرند، از شهر خارج شده و به مسافرت رفتند. شیخ عبدالجلیل جلیلی، باوجود آن‌كه تلفنی و كتبا برای اهدا قرآن دعوت شده بود، از كرمانشاه خارج شد. ساواك كرمانشاه در این باره گزارش داد:
«... شیخ عبدالجلیل جلیلی نیز صبح روز ۱۲/۳/۱۳۴۵ به منظور استحضار از نحوه تشریفات قرآن اهدایی، یكی از روحانیون را به استانداری اعزام می‌نماید. با این‌كه به‌غیر از كارت دعوت از طریق استانداری از شیخ جلیلی تلفنی نیز دعوت به عمل آمده بود، مع‌الوصف مشارالیه به علت این‌كه بعدازظهر روز ۱۲/۳/۱۳۴۵ به خارج از كرمانشاه مسافرت نموده است، در استانداری حاضر نگردید.»۹در این میان، اهدا قرآن پهلوی یا آریامهری به روحانیان همدان، رژیم را دچار مشكل و رسوایی كرد. پنج جلد از قرآن پهلوی در روز سه‌شنبه نهم فروردین ۱۳۴۵ توسط محسن قراگزلو، از كارمندان وزارت اطلاعات، جهت اهدا به علما به شهر همدان فرستاده شد؛ اما روحانیان طراز اول همدان آیت الله نصرالله بنی‌صدر و آیت‌الله آخوند ملاعلی معصومی همدانی از گرفتن آن امتناع كرده و از دیگر روحانیان شهر خواستند كه از تحویل گرفتن آن خودداری كنند.۱۰
ساواك همدان در گزارش خود در این باره نوشت:
«... وعاظ و روحانیون درجه اول و باشخصیت حوزه استحفاظی این ساواك، آقایان سیدنصرالله بنی‌صدر و آخوند ملاعلی معصومی می‌باشند كه مراتب مخالفت آنها با سیاست دولت، كرارا و [طی] شماره‌های عدیده به عرض رسیده است و به‌نحو مقتضی با نامبردگان تماس حاصل گردید، ولی هریك از آنها نسبت به تمجید و تجلیل از فرمان همایونی سرپیچی و حتی سایر همكاران خود را، به‌علت نفوذی كه دارند، جلوگیری از اقدام آنها نموده‌اند... و با انقلاب شاه و ملت مخالفند و پس از انقلاب ششم بهمن به هیچ وجه حاضر نیستند وضع خود را با روح انقلاب مقدس شاه و ملت تطبیق دهند. در ۱۸ خرداد ماه ۱۳۴۲ هنگام تشریف‌فرمایی اعلی‌حضرت همایونی به همدان و همچنین سال بعد، باز هم موقع تشریف‌فرمایی از نامبردگان برای استقبال استفسار گردید، كه جواب دادند روحانیون در این مراسم شركت نمی‌نمایند و به این نیز قناعت نكرده، بلكه دیگر روحانیون رانیز با تهدید وارعاب مطیع نظر خود نمودند و همچنین در مراسم نیایش‌های ۱۵ بهمن و در سایر اعیاد مذهبی با این‌كه مرتبا دعوت می‌شوند، به عناوین مختلف شانه خالی نموده و شركت نمی‌نمایند و روی این اصل، سازمان اطلاعات و امنیت همدان در اثر مكاتبه با فرماندهی تیپ ۲۰ همدان، تقاضا نمود كه موضوع در كمیسیون مطرح، و طبق صورتجلسه مورخه ۱۸/۱۲/۱۳۴۴ تصمیم گرفته شد، كه به آقایان تذكر داده شود كه در آتیه تغییر رویه داده و در این قبیل مراسم شركت جویند.»۱۱
فرماندار همدان، محمدرضا قوام، برای وادار كردن آیت‌الله آخوند برای گرفتن قرآن اهدایی برمبنای رای كمیسیون امنیت استان مورخه ۱۸/۱۲/۱۳۴۴ به او كتبا اخطار داد: «آقای علی معصومی كرارا از شما دعوت شده به مجالس ما، شركت نكردید. اگر این دفعه دعوت كنیم و شركت نكنید، چنین و چنان...»۱۲ آیت‌الله آخوند به محض دریافت نامه تهدیدآمیز قوام، به حالت اعتراض از همدان خارج و به مشهد مشرف شدند و مدت یك ماه در بیت آیت‌الله میلانی ماندند. از طرف دیگر نامه مذكور تكثیر و میان مردم همدان توزیع شد. این نامه حتی توسط یكی از انقلابیون همدان، به‌نام سیدمحمد حسینی به قم برده شد و در آنجا نیز تكثیر و توزیع شد. خروج آیت‌الله آخوند از همدان، بهانه خوبی به دست آیت‌الله بنی‌صدر داد. او در مقابل فشار مقامات محلی و مركزی درخصوص قبول قرآن پهلوی، اعلام كرد تا زمانی كه آیت‌الله آخوند در همدان نباشد، نمی‌تواند قرآن را قبول كند و باید هر دوی آنها با هم این هدیه را بپذیرند. درواقع آیت‌الله بنی‌صدر به این وسیله هم از قبول قرآن پهلوی شانه خالی كرد و هم خود را نسبت به رفتاری كه با آیت‌الله آخوند شده بود، اعلام كرد. ساواك همدان پس از ناامید شدن از روحانیان مذكور، سعی كرد كه به آنها اتهامات واهی وارد كند و مخالفت آنها را ناشی از انگیزه دنیوی و شخصی نشان دهد:
«... چون انقلاب شاه و ملت از نفوذ آنها [آیت‌الله آخوند و بنی‌صدر] در بین مردم، به‌حد قابل توجهی كاسته و فعلا وجوهات سابق نیز از طرف مردم پرداخت نمی‌شود، وضع خود را در خطر می‌بینند؛ از این جهت این رویه نامناسب را پیش گرفته‌اند. البته روحانیون همدان تا به‌حال توسط ملاكین سابق و افراد سودجوی بازار تقویت می‌گردیدند و هنوز این رویه نیز متاسفانه ادامه دارد.»۱۳
علاوه بر مخالفت آیت‌الله بنی‌صدر و آیت‌الله آخوند، حجت‌الاسلام غلامحسین بهرامی در مقابل قرآن پهلوی دست به اقدام جالبی زد؛ او كه قرآن‌های چاپ انتشارات اسلامیه را در مقابل پهلوی به فروش می‌رساند، در این باره می‌گوید:
«من برای مخالفت با قرآن پهلوی، قبض قرآنی كه توسط اسلامیه بوذرجمهری چاپ شده بود می‌آوردم همدان، به مبلغ یكصد و اندی تومان می‌فروختم و به همه می‌گفتم قرآن اسلامی بهتر از قرآن شاه است و این قرآن معاویه است كه به همین خاطر از طرف ساواك همدان مورد بازجویی قرار گرفتم.»۱۴
عملكرد این دو روحانی و دیگر علمای این شهر، ساواك همدان را بر آن داشت تا از اهدای قرآن صرف نظر كرده و پیشنهاد كنند تا به مسجد و كتابخانه هدیه شود. در نهایت امر، وزیر درباره شاهنشاهی اعلام كرد كه قرآن‌ها را به بانك ملی ایران شعبه همدان تحویل دهند.۱۵
مبارزه روحانیان با این ترفند جدید رژیم، باعث آگاهی مردم همدان شد؛ تا جایی كه آنان بنا به توصیه روحانیان، از خریداری قرآن مذكور خودداری كردند. حاج آقا نورعلی آرتیمانی در این خصوص می‌گوید:
«یك موقع بانك ملی رفتم، آنجا قرآن‌های آریامهری را دیدم، واقعا قرآن‌های نفیسی بودند ازنظر خط، زیبایی و تذهیب‌كاری؛ خیلی مایل بودم بخرم. آمدم با حاج آقا محمدتقی عالمی دامغانی كه در جلسات ما شركت می‌كرد مشورت كردم؛ گفتم حاج آقا من میل دارم یكی از این قرآن‌ها را بخرم، شما چه صلاح می‌دانید؟ ایشان گفتند خریدن آن حرام است. گفتم برای چه؟ فرمودند اگر ما اینها را بخریم، آنها را تشویق كردیم و كار اینها الان قرآن سر نیزه زدن است. به این وسیله می‌خواهند مردم را فریب بدهند و شرع مقدس اسلام اینها را نمی‌پسندد.»۱۶
رژیم در حالی تظاهر به دینداری و چاپ قرآن پهلوی می‌كرد كه ماموران انتظامی، مست و عربده‌كشان برای مردم همدان مزاحمت ایجاد می‌كردند؛ چنان‌كه در ۲۲ خرداد۱۳۴۵ استوار دودمان به خاطر نوشیدن مشروبات الكلی، مستانه با سرنشینان یك ماشین جیپ درگیر شده و بعد از آن به عنف وارد منزل قاسم مغازیاتی شده و به تخریب وسایل منزل پرداخته بود.۱۷
رژیم و ماموران ساواك بعد از آن‌كه متوجه شدند هیچ‌كدام از روحانیان حاضر نیستند قرآن پهلوی را قبول كنند، در صدد بر آمدند كه قبل از خروج روحانیان از منزل، آنان را غافلگیر كرده و به نحوی آنها را به پذیرش قرآن اهدایی وادارند و آنگاه از طریق تبلیغات گسترده، حداكثر استفاده را ببرند. ماموران ساواك از این روش در مورد روحانیان مشهد بهره گرفتند. اسامی افراد مورد نظر را از قبل آماده كرده و فرصت مناسب جهت اهدا را بررسی و سنجیده بودند. به همین منظور روز پنجشنبه دوم تیرماه ۱۳۴۵، به منزل آیت الله میلانی وارد شدند و قرآن را اهدا كردند. او ضمن ابراز ناراحتی شدید از این اقدام غیرمترقبه، گفت قرآن را به كتابخانه مسجد گوهرشاد هدیه می‌دهد؛ ساواك نیز باوجود درخواست آیت‌الله میلانی مبنی بر عدم انتشار این خبر، آن را در جراید منتشر كرد و از اقدام شاهانه تجلیل شد. آیت‌الله قمی نیز قبل از اهدای قرآن، مخالفت خود را اعلام كرد و گفت: «چنانچه قرآن برای من بیاورند، نخواهم پذیرفت و یا به بهانه‌ای از منزل خارج خواهم شد. قرآن را به سازشكاران بایستی بدهند. من اهل سازش نیستم.»۱۸
رژیم بعد از آن‌كه از ناحیه روحانیان و مردم ناامید شد، قرآن‌ها را به مبلغ ۱۰۰ تومان به كارمندان هدیه كرد، كه می‌بایست ماهی ۱۰ تومان از حقوق آنان بابت آن كسر می‌شد.۱۹ اما همین مساله باعث نارضایتی آنان شد. حسن مشتاق از فرهنگیان مبارز همدان در این باره می‌گوید: قرآن پهلوی را برای تمام ادارات فرستادند و كارمندان را مجبور كردند كه بهای آن را پرداخت كنند؛ یعنی آنها چه مایل بودند و چه نبودند از حقوق آنها كسر می‌شد. قرآن مذكور از نظر تذهیب و خط خیلی خوب بود، ولی چون سیاسی كاری بود كسی به آن توجهی نمی‌كرد. مثلا اگر كسی به قرآن قسم یاد می‌كرد، می‌گفتند كدام قرآن ،قرآن محمدی یا قرآن آریامهری...»۲۰
امام خمینی در پیام خود به دانشجویان مقیم اروپا، امریكا و كانادا در ۲۴/۱۲/۵۱، درباره قرآن پهلوی اعلام كردند: «در این میان از همه اسف‌بارتر وضع ایران است كه رژیم آن ماموریت دارد با چاپ قرآن و تظاهر به اسلام، به اسم سپاه دین، سازمان اوقاف و به عناوین فریبنده دیگر یك‌بار اسلام را ریشه كن سازد، ملت اسلامی را بیش از پیش به ذلت و اسارت بكشد، مسجد و محراب پیامبر را به صورت بنگاه تبلیغاتی دربار ضداسلامی خود درآورد و برای اجرای این نقشه شوم، به كمك و مساعدت روحانی‌نماهای خود فروخته و سرسپرده نیاز كامل دارد و با همكاری آنان، می‌خواهد مساجد و دیگر محافل اسلامی را قبضه كند، مراسم مذهبی را تحت نظارت و مراقبت خود درآورد و به حوزه‌های علمیه دست یابد.»۲۱
چنان‌كه از آثار و نتایج این ماجرای تاریخی برمی‌آید، این شگرد رژیم نه تنها جایی در قلوب مردم باز نكرد، بلكه آنان را به یاد مقاومت حضرت علی(ع) در برابر ترفندهای معاویه انداخت و موجب ایستادگی آنها در مقابل این مكر و توطئه شد. از طرف دیگر هوشیاری روحانیان و رهبری بی‌بدیل امام در مقابل این لشگر در آگاه كردن مردم، ثابت كرد كه چاپ قرآن، ساخت مساجد، زیارت عتبات عالیات و اقداماتی از این دست، نمی‌توانند سرپوشی بر اعمال ننگین رژیم باشند. به‌این ترتیب جامعه ایران به رهبری امام، یك‌بار دیگر ثابت كرد در راهی كه برگزیده مصمم و استوار است.
منبع : ماهنامه زمانه
![جانشین آمریکایی کنکورد؛ هواپیمای Boom اولین پرواز سوپرسونیک خود را انجام داد [تماشا کنید]](/news/u/2025-01-29/digiato-5jfz2.jpg)
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست