وضعیت اجتماعی و اقتصادی استان ، استان آذربایجان شرقی

استان آذربایجان شرقی در سال 1370 حدود 000‚279‚3 نفر جمعیت داشت كه معادل 5/87 درصد جمعیت كل كشور بود. تعداد خانوارهای استان در همین سال برابر 000‚613 بود كه متوسط جمعیت هر خانواده 5/6 نفر را نشان می‌دهد.
از 000‚279‚3 نفر كل جمعیت استان در سال 1370، حدود 444‚691‚1 نفر مرد و 274‚587‚1 نفر دیگر زن بود كه نسبت تعداد مردان به زنان را در منطقه بیش از 106 نفر نشان می‌دهد. شاخص نسبت جنسیت در كل كشور نیز در همین سال 106 بود. یعنی در مقابل هر 100 نفر زن 106 نفر مرد وجود داشت.
تراكم نسبی جمعیت منطقه 72/3 نفر در هر كیلومترمربع است. این نسبت در كل كشور برابر 36/4 نفر در هر كیلومترمربع است. به عبارت دیگر تراكم جمعیت در استان آذربایجان شرقی نزدیك به دو برابر تراكم جمعیت در كل كشور است.
براساس نتایج آمارگیری جاری در سال 1370، جامعه شهری منطقه معادل 287‚369 خانوار است كه جمعیتی برابر 235‚807‚1 نفر را شامل می‌شود. این تعداد 55 درصد كل جمعیت استان است. جمعیت شهری استان عمدتاً در شهرهای بزرگی مانند تبریز، مراغه، مرند، اهر و میانه زندگی می‌كنند.
به استناد همین آمارگیری، جوامع روستایی در سال 1370 دارای 687‚243 خانوار شامل 483‚471‚1 نفر جمعیت بود كه حدود 45 درصد كل جمعیت منطقه را تشكیل می‌داد.
در مورد وضعیت اقتصادی، می‌توان گفت كه اهمیت نسبی صنایع بزرگ و بهره‌برداری‌های كشاورزی و تجاری در استان آذربایجان شرقی نسبت به سایر استان‌های كشور قابل توجه است. این استان از ظرفیت تولیدی مهمی برخوردار است به طوری كه اغلب واحدهای اقتصادی آن دارای مقیاس كلان هستند.
تركیب فعالیت‌های اقتصادی مناطق شهری استان با وجود توسعه صنعتی، نشانگر رونق‌بخش خدمات نسب به سایر بخش‌ها است. در مناطق روستایی استان نیز وجه غالب با بخش كشاورزی است و خدمات پس از آن قرار دارد. در مجموع، بخش خدمات، كشاورزی و صنعت، عمد‌ه‌ترین بخش‌های اقتصادی استان را تشكیل می‌دهند.
آذربایجان شرقی یكی از قطب‌های مهم صنعتی كشور محسوب می‌شود. استقرار صنایع بزرگی چون ماشین‌سازی و تراكتورسازی سبب شده است كه این كانون مهم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار شود.
همچنین از كارخانه‌‌های دیگر استان می‌‌توان اشاره كرد به پمپ ایران، لیفتراك‌سازی‌، موتوژن، هاكسیران دیزل، لیلاند دیزل ایران، بلبرینگ‌سازی،‌ پیستون‌سازی، درمن دیزل، دیزل ایدم، ترموپلاس، كبریت‌سازی ممتاز، حوله‌بافی لاله (برق لامع)، تخته فشاری و نئوپان، شیر پاستوریزه، نختاب فروزان، نوشابه‌سازی، بافندگی لایكو، تریكو سهند، نساجی تبریز، ریسندگی پشمینه، پالاز موكت، كارخانه گچ، چرم‌سازی، شركت سیمان صوفیان، نیروگاه حرارتی تبریز، پالایشگاه و پتروشیمی تبریز، پالایشگاه تبریز، نفت انتقالی از اهواز را تصفیه می‌كند و آن را برای مصرف در استان‌های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، كردستان، همدان و زنجان آماده می‌كند.
استان آذربایجان شرقی به لحاظ ساختار اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، از كانون‌های مهم صنایع دستی كشور نیز به شمار می‌رود. قالی‌بافی از صنایع دستی مهم منطقه است. این صنعت در مناطق شهری به صورت كارگاهی و در روستاها به صورت تك‌بافی انجام می‌شود. از دیگر صنایع دستی منطقه می‌توان به گلیم و جاجیم، سفال و سرامیك، چرم و ورنی، پارچه‌های پشمی و ابریشمی، سوزن‌دوزی، نقره‌سازی، حوله و پتوبافی، كفش‌دوزی، سبدبافی، تولید پارچه‌ های حریر و شال اشاره كرد.
صرف‌نظر از صنایع بزرگ و صنایع كارگاهی و صنایع دستی كه در حیات اقتصادی و اجتماعی استان نقش مهمی بر عهده دارند، آذربایجان شرقی دارای معادن متعددی است كه از آن جمله می‌توان به معادن شن و ماسه، سنگ‌های ساختمانی و تزئینی،‌ نمك، خاك نسوز، پوكه، كائولن، ذغال‌سنگ، دیاتومیت و پولیت اشاره كرد.
شرایط آب و هوایی، ویژ‌گی‌های خاك و فراوانی آب آذربایجان شرقی را به منطقه‌ای مناسب و مستعد برای كشاورزی و زراعت تبدیل كرده است.
در این سرزمین وسیع محصولاتی نظیر گندم، جو، برنج، حبوبات، سبزی‌جات، صیفی‌جات، نباتات صنعتی، محصولات علوفه‌ای، انواع محصولات باغی، پیاز، سیب‌زمینی و خشكبار به دست می‌آید كه برخی از آن‌ها به خارج از منطقه و كشور نیز صادر می‌شود.
شرایط طبیعی و اقلیمی خاص استان و وجود مراتع نسبتاً غنی و چمنزارهای سرسبز و خرم، موقعیت مناسبی برای پرورش زنبور عسل و دام‌پروری فراهم كرده است. به همین جهت این استان یكی از مناطق مستعد دام‌پروری ایران به شمار می‌رود. از طرف دیگر، فعالیت‌ دام‌داری عشایرِ كوچنده منطقه نیز اهمیت و موقعیت اقتصاد دامی استان را دو چندان ساخته است.
علاوه بر دام‌داریِ سنتی، دام‌داریِ نیمه صنعتی نیز كه عمدتاً در اطراف شهرهای بزرگ، با استفاده از دام‌های اصیل خارجی دایر شده، از اهمیت خاص در زمینه تولید شیر برخوردار است.
پرورش طیور به شكل گسترده‌ای با سه روش صنعتی، نیمه صنعتی و سنتی انجام می‌شود.