خودت را در فیلم ببین

امروزه بسیاری از روان‌شناسان به این واقعیت اعتراف کرده‌اند که سینما به خوبی می‌تواند همه مفاهیم روان‌شناختی را مورد ارزیابی و بازبینی قرار دهد و به گونه‌ای توانمند در راستای شتاب بخشیدن به درمان‌های روانکاوان و شناخت درمان‌گران اثرگذار باشد...
کارن یکی از مراجعان دیوید کامبرون، از زندگی زناشویی‌اش راضی نبود و بیان می‌داشت که در این زندگی گرفتار و زندانی شده است. او می‌خواست از همسرش جدا شود چون از لحاظ مالی مسوولیت‌پذیر نبود. افزون بر این از جنبه احساسی سرد و نجوش بود و گهگاه هم بددهنی می‌کرد. همسر کارن در حرفه و کسب و کار خود نام آور و کامیاب بود و مردم از رفت و آمد به فروشگاه او خشنود و راضی بودند. کارن می‌دانست همسرش در سر کار و زندگی بیرون از خانه خود، فرد گرم و خوش‌اخلاقی است و نگران بود که اگر از او درخواست جدایی کند، مردم و همسایگان از کارن پشتیبانی لازم را نکنند اما کامبرون در جایگاه روان شناس کارن او را تشویق کرد که با دقت به تماشای فیلم «تایتانیک» بنشیند تا بفهمد که چه گونه «رز» - با بازی کیت وینسلت – خود را از تنگناها و قید و بندهایی که آزارش می‌داد رها کند.
دیری نپایید که کارن اعتماد به نفس لازم را برای پدید آوردن تغییرات دلخواهش به چنگ آورد و از اینکه آگاه شد که شمار نه چندان اندکی از او پشتیبانی می‌کنند، شگفت‌زده شد.
شرلی هنسون از دانشگاه علوم بهداشتی اروگون با سود جستن از فیلم‌ها مراجعانش را تشویق می‌کند تا جرات و جسارت لازم برای بهبود یافتن را به دست آورند. هنسون در مشاوره با مردی که دچار بیماری مرگ باری بود و چند سال اخیر را دور از خانواده‌اش زندگی کرده بود، خواست تا فیلم «زندگی من» را ببیند. این فیلم درباره مردی است که رویاروی مرگ است و دارد برای فرزند نخستش که در راه است، یک فیلم می‌سازد. هنسون گزارش می‌‌کند که: «این فیلم مراجع مرا سر شوق آورد و برای ادامه هدف‌مند روزهای باقیمانده الهام و گرمی‌ بخشید. گفتگوی ما درباره این فیلم موجب شد تا مراجع، پدر و مادر سالخورده خود را راضی کند تا برای درمان همراه او بیایند تا او به این فرصت دست یابد تا بابت خودخواهی‌های دوران جوانی‌اش از آنها پوزش بخواهد.
بیشترین سودی که می‌توان در روان درمانی و زوج درمانی از فیلم‌های سینمایی و یا سریال‌های تلویزیونی جست، یاری رساندن فراوان بیماران و مراجعان در «رسیدن به بینش» لازم و کافی است. امری که برای پدید آوردن انگیزه و اراده آغاز و قاطعیت ادامه درمان اهمیت چشمگیر دارد. اما شاید دومین سود مهمی‌ که می‌توان از فیلم درمانی به چنگ آورد، «انگ زدایی و برچسب برداری» از اختلالات (بیماری‌های) روانی و پدید آوردن «فرهنگ پذیرش و پشتیبانی از بیمار روانی» است. تماشای برخی فیلم‌ها می‌تواند مردمان را به این باور برساند که اختلالات (بیماری‌های) روانی همانند و همگون بیماری‌های پیکری هستند. شاید یکی از بهترین نمونه‌های فیلم‌های سینمایی از این چشم انداز، فیلم «ذهن زیبا» است که به زندگی پر افت و خیز «پروفسور جان نش» - ریاضی دان برجسته آمریکایی و برنده جایزه نوبل اقتصاد در سال ۱۹۹۴ – می‌پردازد.
همچنین فیلم هوانورد که با بازی لئوناردو دی کاپریو به زندگی سطرشار از هیاهوی «هوارد هیوز» فیلم ساز و هواپیماساز نام آور آمریکایی می‌پردازد و نیز فیلم «به همان خوبی که به چنگ می‌یاد» با بازی هنرمندانه و به یاد ماندنی جک نیکولسون، به خوبی از این توانایی برخوردارند که به انگ زدایی از بیماران دچار اختلال وسواسی فکری و عملی شدید و گوناگون بپردازند و جنبه‌های خلاقانه و نوآورانه آدمیان دچار وسواس، سیکلوتایمیا و دیگر اختلالات روانی را آشکارا به نمایش گذارند.
● زوج‌درمانی در فیلم
سفارش کردن به تماشای فیلم‌ها و سود جستن از سینما به ویژه در «زوج درمانی» نقش کمک درمانی فراوانی داشته است. ریچارد مرد ۵۱ ساله‌ای بود که درباره‌ رابطه‌اش با همسر ۲۳ ساله‌اش نگران بود. او چنین بیان می‌داشت که همسرش هر شب به بهانه‌نوشتن مقاله و تماشای تلویزیون از برقراری ارتباط عاطفی شانه خالی می‌کند.
جان هسلی که به تازگی با نویسنده‌کتاب «دو فیلم اجاره کن تا بامداد فردا درباره‌آن به گفتگو بنشینیم» به ریچارد سفارش کرد که در کنار همسر جوانش فیلم «پل‌های کرانه‌مدیسون» را تماشا کند. ریچارد باید به این نکته دقت می‌کرد که چه گونه بازیگر مرد نخست فیلم – کلینت ایست وود – با هنرمند زن نخست آن – مریل استریپ – رفتار می‌نماید. به باور هسلی، این فیلم به مردان می‌رساند که زن‌ها در روابط عاطفی به چه چیزهایی بها می‌دهند. ایست وود برای استریپ نوشیدنی می‌ریزد، روز خود را برای او شرح می‌دهد و نسبت به زندگی و آرزوهای مریل استریپ دلبستگی نشان می‌دهد. آموزه‌های استریپ برای ایست‌وود ارزش‌مند است، هر چند این آموزه‌ها در برابر به چنگ آورده‌های ایست‌وود پیش پا افتاده بوده‌اند. هنگامی‌که ریچارد همان روز از سر کار به خانه باز می‌گشت، آن فیلم را اجاره کرد. همسرش از اینکه ریچارد از او درخواست کرده بود تا آن فیلم را همراه و در کنار یکدیگر به تماشا بنشینند، بسیار شادمان شد. پس از تماشای فیلم، همسر ریچارد به او گفت که او مهربان‌تر و خوش برخوردتر شده بوده.
ریچارد در جلسه درمانی بعدی خود به هسلی خبر داد که آن‌ها وقت بیشتری را با یکدیگر می‌گذرانند و او به همسرش در نوشتن مقالات یاری می‌رساند. او یادآور شد که به دلبستگی، نزدیکی و صمیمیت‌شان افزوده شده است. ریچارد از هسلی خواست تا فیلم دیگری به آن دو پیشنهاد کند.
در زوج درمانی چنانچه فیلم‌ها به درستی و با آگاهی از فهم و فرمولاسیون روان‌شناختی هریک از همسران و نیز برهم کنش (تعامل) عاطفی - هیجانی و رفتاری آن دو برگزیده شوند، می‌توانند به آسانی به هر یک از همسران و یا دست کم به آن یکی که نسبت به وجود، چیستی و چگونگی مشکل «بینش» را ندارد، در دست‌یابی به بینش و نگرش لازم برای آغاز و ادامه‌درمان یاری فراوان رسانند.

بهنام اوحدی

منبع : روزنامه سلامت