SWOT در کشاورزی - عشایر ـ بخش هفدهم

● وضعیت موجود عشایر
جمعیت عشایر که بعد از انقلاب از رشد بالایی برخوردار بوده است، پس از تنظیم برنامه‌های پنجساله توسعه براساس سیاست‌های تنظیم خانواده تحت کنترل نسبی قرار گرفته و درحال حاضر حدود دو درصد جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند. دامپروری مهم‌ترین فعالیت جامعه عشایری می‌باشد که براساس آخرین سرشماری‌ها جمعیت دام عشایری از ۴/۱۷میلیون راس در سال ۱۳۶۵ به حدود ۲۲ میلیون راس در سال ۱۳۷۷ رسیده است.
براساس برنامه‌های پیش‌بینی شده، سیاست اسکان عشایر دارای مهم‌ترین اولویت‌ بوده است. در‌ حال حاضر حدود ۲۰ درصد خانوارهای عشایری کشور اسکان یافته‌اند. همچنین حدود ۷۲ درصد از جمعیت عشایری از مسکن ثابت (ساختمان ) در مناطق ییلاقی و قشلاقی برخوردار می‌باشند. در حال حاضر حدود ۸۸ درصد از خانوارهای عشایری از سوخت فسیلی بهره‌مند هستند. حدود ۱۰ درصد آنان نیز از آب آشامیدنی بهداشتی و ۵۷ درصد از راه مناسب عشایری برخوردار می‌باشند. برای حدود ۲۲ درصد از خانوارهای اسکان یافته عشایری نیز توسعه و بهبود اشتغال فراهم گردیده است.
▪ امکانات و قابلیت‌ها
- وجود ظرفیت‌های افزایش تولید براساس حدود ۱۳۷ هزار هکتار اراضی آبی و ۲۹۲ هزار هکتار اراضی دیم متعلق به جامعه عشایری
- وجود حداقل ۳۰ میلیون هکتار مراتع به‌ عنوان عرصه عملیاتی ساماندهی عشایر
- وجود فرصت‌های اقتصادی و اجتماعی قابل توجه در مناطق عشایری مانند گردشگری، گیاهان دارویی و...
- وجود بیش از ۲۲ میلیون راس دام سبک مولد و ذخائر ژنتیکی متعلق به عشایر
- وجود اتحادیه تعاونی‌های عشایری با شرح وظایف مناسب برای توسعه و بهبود تولید در جامعه عشایری
- امکان مشارکت عشایر در حفاظت از منابع طبیعی و توسعه صنایع دستی
- وجود دانش فنی بومی و فرهنگ مبتنی بر تلاش و سخت کوشی در جامعه عشایری
▪ محدودیت‌ها و تنگناهای اساسی
- پایین بودن شاخص‌های توسعه انسانی در جامعه عشایر (میزان برخورداری از سواد، آب آشامیدنی بهداشتی، برق، راه مناسب عشایری، پوشش ارتباطات و...)
- پایین بودن نرخ بهره‌وری نیروی کار در فعالیت‌های جامعه عشایر
- محدودیت در مقتضیات و الزامات کوچ نشینی و ازبین بردن زمینه‌ها و بسترهای این نوع معیشت
- آسیب پذیری شدید در مقابل حوادث و سوانح طبیعی و ضعف سیاست‌های حمایتی در جامعه عشایری
- پایین بودن نرخ بازدهی سرمایه در مناطق عشایری به دلیل بالا بودن هزینه‌های ناشی از نبود و یا ضعف زیرساخت‌ها و زیربناها در این مناطق
- محدودیت منابع مورد نیاز جهت ایجاد اشتغال در کانون‌های اسکان عشایر
- پراکنش گسترده و نامناسب جمعیت عشایر در عرصه کشور
- نارسایی نظام موجود برنامه‌ریزی با توجه به ماهیت بین بخشی فعالیت‌ها و نیازها در توسعه جامعه عشایری
- کمبود منابع غذایی مورد نیاز جهت تعلیف دام عشایر
- محدودیت‌های و تنگناهای قانونی در حفظ عرصه‌های عشایری
▪ اهداف کیفی بلندمدت (اهداف آرمانی)
- ارتقاء دانش فنی مهارتی و آگاهی‌های عمومی عشایر
- بهبود وضعیت اشتغال و تنوع بخشی به فعالیت‌های عشایر اسکان یافته
- توسعه مشارکت عشایر در فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی
- ارتقاء شاخص‌های توسعه انسانی جامعه عشایری
- توسعه‌ خدمات ‌زیربنائی ‌در مناطق‌ عشایری‌ و افزایش شاخص‌های برخورداری عشایر
- اصلاح نظام‌های بهره‌برداری عشایر
▪ اهداف کیفی پنجساله(جهت‌گیری‌های اصلی)
- ساماندهی اسکان عشایر داوطلب با حفظ ارتقاء توانمندی‌های اقتصادی عشایر
- تنظیم کوچ و مدیریت بهره‌برداری از مراتع
- توسعه مشارکت‌های جامعه عشایری در حفاظت از منابع طبیعی
- تنوع بخشی به فعالیت‌های عشایر و حفظ آثار و فرهنگ ایلی
▪ اهداف کمی
- برنامه‌ریزی و ساماندهی اسکان در سطح ۷۰۰۰۰ خانوار
- پوشش سوخت‌رسانی عشایر در سطح ۲۰۰۰۰۰ خانوار
- تامین خدمات پشتیبانی کوچندگان در سطح ۱۴۰۰۰۰ خانوار
- ساماندهی مدیریت محلی ۵ استان
- پوشش بیمه‌های اجتماعی در سطح ۲۰۰۰۰۰ نفر
- تنظیم کوچ و مدیریت چرا در سطح ۱۵ میلیون واحد دامی
- توسعه گردشگری ایلی در۱۰ استان
- طرح جامع تنظیم کوچ و مدیریت چرا
- طرح جامع خدمات پشتیبانی کوچندگان
- طرح جامع بهسازی تولید عشایر
- طرح آموزش و ترویج عشایر
- طرح ساماندهی مدیریت محلی
- طرح جامع جایگزینی سوخت فسیلی
- طرح مطالعات جامع ساماندهی عشایر
- طرح جامع ساماندهی به اسکان عشایر
- طرح جامع شناسائی و توسعه گردشگری ایلی
▪ سیاست‌های فضایی و منطقه‌ای
- توزیع خدمات مورد نیاز عشایر براساس زیست بوم‌ها و توانمندی‌های اکولوژیک منطقه
▪ اقدامات
- اقدامات شامل فعالیت‌های سخت افزاری و نرم‌افزاری (قوانین، مقررات، سیاست‌ها و روش‌ها) مورد نیاز جهت تحقق اهداف توسعه جامعه عشایری بکار گرفته خواهد شد.
- پروژه شناسایی و طبقه بندی عشایر داوطلب اسکان
- پروژه مکان‌یابی کانون‌های اسکان عشایر
- امکان سنجی توسعه مشاغل در کانون‌های اسکان عشایر
- پروژه ساماندهی تشکل‌های تعاونی
- پروژه ایجاد صندوق اعتبارات خرد
- پروژه تشکیل تعاونی‌های تولیدی
- پروژه احداث راه
- پروژه تامین آب بهداشتی
- پروژه توسعه روش‌های نوین زراعی و آبیاری
- پروژه حفظ ذخائر ژنتیکی دام عشایر
- پروژه جایگزینی سوخت فسیلی
- پروژه تدوین نظام بهره‌برداری و مدیریت مناسب در کانون‌های اسکان عشایر
- پروژه انجام عملیات زیربنایی و تجهیز منابع در کانون‌های اسکان عشایر
- پروژه‌های آموزش و ترویج

منبع : خبرگزاری ایسنا