نگاهی به آیندهٔ مخابرات در سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۱

پس از چندین سال ركود، صنعت مخابرات جهانی یكبار دیگر به علت عرضهٔ خدمات جدید مجهز به قابلیت‌های ویدئویی، در اوج شكوفایی قرار دارد. آغاز عرضهٔ خدمات ویدئویی به عنوان عامل اصلی تحول مخابرات ثابت و سیار محسوب می‌شود، چنانكه میلیاردها دلار در بخش ساختار زیربنایی جدید سرمایه‌گذاری می‌شود. اما یك سؤال مطرح می‌شود دورنمای این مخابرات جدید چگونه خواهد بود؟
با ترسیم دورنمای صنعت مخابرات طی چند سال آینده، می‌توان وقوع سه پیامد را در قالب سه سناریو در عرصهٔ صنعت مخابرات، پیش‌بینی كرد.
البته، هیچ یك از این سناریوها به‌طور كامل و جداگانه محقق نمی‌شوند. احتمالاً، توسعهٔ این سناریوها با هم‌پوشانی، پشتیبانی و رقابت قابل‌ملاحظه‌ای میان آنها همراه خواهد بود. بنابراین، این فرآیند سناریوسازی، فقط با هدف ترسیم و بررسی آیندهٔ مخابرات انجام می‌شود و صحت این سناریوها را در همهٔ جوانب تأیید نمی‌كند.
● سناریوی اول: شبكه‌‌ها توسعه می‌یابند، اما جایگزین نمی‌شوند
در این سناریو، تلفن سوئیچینگ مداری، همچنان به عنوان استاندارد طلایی تلقی می‌شود و فقط در مراكز تجاری، برای ارتباطات درون شركتی در یك شبكهٔ تحت كنترل، از تلفن اینترنتی استفاده می‌شود. استفاده از اینترنت عمومی برای پشتیبانی از مسیریابی پیچیدهٔ ترافیك شبكهٔ تلفن، ریسك بسیار بزرگی است.
ایجاد پروتكل‌های بین‌المللی برای استفاده از سایر اتصالات، رضایت‌بخش نیست و مورد تأیید قرار نمی‌گیرد. كاربردهای اینترنتی همچنان به پهنای باند بیشتر نیاز دارند و تلفن اینترنتی نیز، همچنان به عنوان یك كاربرد مناسب در شبكه‌های تجاری تحت كنترل و برای دسترسی به شبكهٔ سوئیچینگ مداری به شیوهٔ تلویزیون كابلی باقی می‌ماند. استفاده از اتصالات فیبری باند وسیع، فراگیر می‌شود و انواع مختلف ارتباطات را پشتیبانی می‌كند. شركت‌های تلویزیون كابلی به گسترش شبكه‌های دسترسی فیبری ادامه می‌دهند و كارآیی اتصالات هم‌محور به خانه را افزایش می‌دهند.
دیگر اینكه، اپراتورهای كابلی ارائهٔ خدمات را به مراكز تجاری آغاز می‌كنند و ارتباطات بی‌سیم نیز، قابلیت جابه‌جایی و پهنای باند را افزایش می‌دهد. اما، هنوز پهنای باند ارتباطات بی‌سیم در مقایسه با اتصالات ثابت، كمتر است.
● سناریوی دوم: راه‌حل مبتنی بر اینترنت فراگیر جهانی
در این چشم‌انداز، خدماتی همچون خدمات سوئیچینگ مداری قدیمی، خدمات نقطه به نقطهٔ اختصاصی و خدمات تلویزیونی، در اینترنت توسعه می‌یابد. (منظور از اینترنت، اینترنت عمومی و قابل دسترس در سطح جهانی است، نه فقط استفاده از پروتكل‌های بسته‌ای كه دسترسی به شبكه‌های تحت كنترل را فراهم می‌كند.) دیگر اینكه، تمام خدمات صوتی به بسته‌های IP تبدیل و به اینترنت عمومی منتقل می‌شوند؛ برای رسیدن به این هدف از روشی كارآمد استفاده می‌شود. چنانكه، برای كاهش دادن مدت زمان تأخیر، صدا و سایر ترافیك‌های "حساس به تأخیر" از قبیل تلفن تصویری، در اولویت بسته‌های داده قرار می‌گیرد.
همهٔ قابلیت‌های مربوط به ارتباطات محلی، ملی و بین‌المللی تغییر می‌كنند؛ به طوری‌كه برای انتقال بسته‌های IP مناسب باشند. فقط یك اتصال به هر ساختمان وجود دارد كه این اتصال نیز به تدریج به فیبر تبدیل می‌شود. اما، برای كاهش دادن هزینهٔ سیم‌كشی، در داخل ساختمان از اتصالات قدیمی- كابل سیمی یا كابل هم‌محور- استفاده می‌شود. استفاده از تلویزیون سنتی از میان می‌رود و همهٔ برنامه‌های سرگرمی به صورت بسته‌های IP‌ عرضه می‌شوند.
تمام واحدهای بی‌سیم، مستقیماً به ایستگاه‌های پایهٔ IP متصل می‌شوند و از شبكه‌های IP برای جستجوی هر واحد و اجرای جای گشت‌ها استفاده می‌كنند. از آنجا كه WiFi، WiMAX، مخابرات سلولی، تلفن‌های بی‌سیم خانگی و...، همگی ترمینال‌های IP‌ هستند، هیچ تفاوتی میان آنها وجود ندارد.
● سناریوی سوم: ارتباطات بی‌سیم و نامحدود
در این سناریو، همگرایی ارتباطات سیار و ثابت به یك استاندارد جهانی تبدیل می‌شود. در واقع، تلفن‌های قدیمی خانگی به تلفن همراه تبدیل می‌شوند و تلفن‌های مراكز تجاری نیز بر روی شبكهٔ محلی بی‌سیم كار می‌كنند. توسعهٔ فناوری WiMAX و فناوری‌های جانشین آن از توسعهٔ كابل فیبری در مناطق مسكونی پیشی می‌گیرد و این فناوری جدید جایگزین كابل‌های مسی و هم‌محور قدیمی در خانه‌ها و مراكز تجاری می‌شود. پهنای باند WiMAX از پهنای باند اتصال‌های زمینی پیشی می‌گیرد و دكل‌های قدیمی تلفن فقط برای نصب آنتن‌ها و توزیع جریان برق متناوب استفاده می‌شوند. دسترسی به اینترنت كاملاً بی‌سیم می‌شود و ترمینال‌های اینترنتی نیز به اتصال‌های سیار تبدیل می‌شوند.
از آنجا كه استفاده از تلویزیون دیجیتالی (زمینی و ماهواره‌ای) دوباره رواج می‌یابد، استفاده از تلویزیون كابلی كاهش می‌یابد. با وجود یك زیرساخت ارتباطی كاملاً نامحدود، بازگشت سرمایه‌گذاری‌های كلان برای ارتباطات محلی كاهش می‌یابد و دلیل این كاهش، اختلال در سرمایه‌گذاری در بخش توسعهٔ كابل فیبری به خانه‌ها است. از طرف دیگر، استفاده از فیبر در اتصال شبكهٔ زیرساخت، همچنان ضروری خواهد بود. زیرا استفاده از كابل‌های فیبری زمینی در مسافت‌های طولانی نسبت به شبكه‌های بی‌سیم مقرون به صرفه‌تر خواهد بود.
● واقعیت‌های بازار
اساس این تجزیه و تحلیل‌ها از آیندهٔ صنعت مخابرات در گسترهٔ جهانی، بر پایهٔ چند واقعیت بدیهی استوار است:
▪ توسعهٔ مداوم كاربرد ارتباطات
طی چند سال گذشته، رشد تقاضا برای خدمات مخابراتی كاهش نیافته است و حتی در برخی موارد، افزایش نیز یافته است. همان‌طور كه در نمودار ۱ نشان داده شده است، میزان تقاضا در مناطق توسعه‌یافته، از قبیل آمریكای شمالی و اروپای غربی تا حد زیادی ثابت بوده است؛ اما در آسیا به سرعت افزایش یافته است. امروزه، اكثر كشورهای در حال توسعه بر این امر واقف هستند كه برخورداری از امكانات ارتباطی پیشرفته، برای ورود به عرصهٔ اقتصاد جهانی ضروری است. به همین دلیل، توسعهٔ زیرساخت مخابراتی را در اولویت برنامه‌هایشان قرار داده‌اند.
▪ تغییر دیدگاه كاربران
از اوایل دههٔ ۹۰، تغییر ذهنیت كاربران ارتباطی در مورد ماهیت مخابرات آغاز شد و این روند تا امروز نیز ادامه داشته است. در كشورهای توسعه‌یافته، كاربران با اینترنت آشنا شدند و در پی این آشنایی، تقاضای آنها برای اینترنت پرسرعت‌تر، افزایش یافت. همچنین، كاربران با مزایای استفاده از ارتباطات بی‌سیم نامحدود نسبت به تلفن‌های ثابت- كه در اكثر كشورها، یك اپراتور انحصاری غیرمسؤول و غیرقابل اعتماد، مسؤول عرضهٔ آن بود- آشنا شدند.پس از چندین سال ركود، صنعت مخابرات جهانی یكبار دیگر به علت عرضهٔ خدمات جدید مجهز به قابلیت‌های ویدئویی، در اوج شكوفایی قرار دارد. آغاز عرضهٔ خدمات ویدئویی به عنوان عامل اصلی تحول مخابرات ثابت و سیار محسوب می‌شود، چنانكه میلیاردها دلار در بخش ساختار زیربنایی جدید سرمایه‌گذاری می‌شود. اما یك سؤال مطرح می‌شود دورنمای این مخابرات جدید چگونه خواهد بود؟
با ترسیم دورنمای صنعت مخابرات طی چند سال آینده، می‌توان وقوع سه پیامد را در قالب سه سناریو در عرصهٔ صنعت مخابرات، پیش‌بینی كرد.
البته، هیچ یك از این سناریوها به‌طور كامل و جداگانه محقق نمی‌شوند. احتمالاً، توسعهٔ این سناریوها با هم‌پوشانی، پشتیبانی و رقابت قابل‌ملاحظه‌ای میان آنها همراه خواهد بود. بنابراین، این فرآیند سناریوسازی، فقط با هدف ترسیم و بررسی آیندهٔ مخابرات انجام می‌شود و صحت این سناریوها را در همهٔ جوانب تأیید نمی‌كند.
● سناریوی اول: شبكه‌‌ها توسعه می‌یابند، اما جایگزین نمی‌شوند
در این سناریو، تلفن سوئیچینگ مداری، همچنان به عنوان استاندارد طلایی تلقی می‌شود و فقط در مراكز تجاری، برای ارتباطات درون شركتی در یك شبكهٔ تحت كنترل، از تلفن اینترنتی استفاده می‌شود. استفاده از اینترنت عمومی برای پشتیبانی از مسیریابی پیچیدهٔ ترافیك شبكهٔ تلفن، ریسك بسیار بزرگی است.
ایجاد پروتكل‌های بین‌المللی برای استفاده از سایر اتصالات، رضایت‌بخش نیست و مورد تأیید قرار نمی‌گیرد. كاربردهای اینترنتی همچنان به پهنای باند بیشتر نیاز دارند و تلفن اینترنتی نیز، همچنان به عنوان یك كاربرد مناسب در شبكه‌های تجاری تحت كنترل و برای دسترسی به شبكهٔ سوئیچینگ مداری به شیوهٔ تلویزیون كابلی باقی می‌ماند. استفاده از اتصالات فیبری باند وسیع، فراگیر می‌شود و انواع مختلف ارتباطات را پشتیبانی می‌كند. شركت‌های تلویزیون كابلی به گسترش شبكه‌های دسترسی فیبری ادامه می‌دهند و كارآیی اتصالات هم‌محور به خانه را افزایش می‌دهند.
دیگر اینكه، اپراتورهای كابلی ارائهٔ خدمات را به مراكز تجاری آغاز می‌كنند و ارتباطات بی‌سیم نیز، قابلیت جابه‌جایی و پهنای باند را افزایش می‌دهد. اما، هنوز پهنای باند ارتباطات بی‌سیم در مقایسه با اتصالات ثابت، كمتر است.
● سناریوی دوم: راه‌حل مبتنی بر اینترنت فراگیر جهانی
در این چشم‌انداز، خدماتی همچون خدمات سوئیچینگ مداری قدیمی، خدمات نقطه به نقطهٔ اختصاصی و خدمات تلویزیونی، در اینترنت توسعه می‌یابد. (منظور از اینترنت، اینترنت عمومی و قابل دسترس در سطح جهانی است، نه فقط استفاده از پروتكل‌های بسته‌ای كه دسترسی به شبكه‌های تحت كنترل را فراهم می‌كند.) دیگر اینكه، تمام خدمات صوتی به بسته‌های IP تبدیل و به اینترنت عمومی منتقل می‌شوند؛ برای رسیدن به این هدف از روشی كارآمد استفاده می‌شود. چنانكه، برای كاهش دادن مدت زمان تأخیر، صدا و سایر ترافیك‌های "حساس به تأخیر" از قبیل تلفن تصویری، در اولویت بسته‌های داده قرار می‌گیرد.
همهٔ قابلیت‌های مربوط به ارتباطات محلی، ملی و بین‌المللی تغییر می‌كنند؛ به طوری‌كه برای انتقال بسته‌های IP مناسب باشند. فقط یك اتصال به هر ساختمان وجود دارد كه این اتصال نیز به تدریج به فیبر تبدیل می‌شود. اما، برای كاهش دادن هزینهٔ سیم‌كشی، در داخل ساختمان از اتصالات قدیمی- كابل سیمی یا كابل هم‌محور- استفاده می‌شود. استفاده از تلویزیون سنتی از میان می‌رود و همهٔ برنامه‌های سرگرمی به صورت بسته‌های IP‌ عرضه می‌شوند.
تمام واحدهای بی‌سیم، مستقیماً به ایستگاه‌های پایهٔ IP متصل می‌شوند و از شبكه‌های IP برای جستجوی هر واحد و اجرای جای گشت‌ها استفاده می‌كنند. از آنجا كه WiFi، WiMAX، مخابرات سلولی، تلفن‌های بی‌سیم خانگی و...، همگی ترمینال‌های IP‌ هستند، هیچ تفاوتی میان آنها وجود ندارد.
● سناریوی سوم: ارتباطات بی‌سیم و نامحدود
در این سناریو، همگرایی ارتباطات سیار و ثابت به یك استاندارد جهانی تبدیل می‌شود. در واقع، تلفن‌های قدیمی خانگی به تلفن همراه تبدیل می‌شوند و تلفن‌های مراكز تجاری نیز بر روی شبكهٔ محلی بی‌سیم كار می‌كنند. توسعهٔ فناوری WiMAX و فناوری‌های جانشین آن از توسعهٔ كابل فیبری در مناطق مسكونی پیشی می‌گیرد و این فناوری جدید جایگزین كابل‌های مسی و هم‌محور قدیمی در خانه‌ها و مراكز تجاری می‌شود. پهنای باند WiMAX از پهنای باند اتصال‌های زمینی پیشی می‌گیرد و دكل‌های قدیمی تلفن فقط برای نصب آنتن‌ها و توزیع جریان برق متناوب استفاده می‌شوند. دسترسی به اینترنت كاملاً بی‌سیم می‌شود و ترمینال‌های اینترنتی نیز به اتصال‌های سیار تبدیل می‌شوند.
از آنجا كه استفاده از تلویزیون دیجیتالی (زمینی و ماهواره‌ای) دوباره رواج می‌یابد، استفاده از تلویزیون كابلی كاهش می‌یابد. با وجود یك زیرساخت ارتباطی كاملاً نامحدود، بازگشت سرمایه‌گذاری‌های كلان برای ارتباطات محلی كاهش می‌یابد و دلیل این كاهش، اختلال در سرمایه‌گذاری در بخش توسعهٔ كابل فیبری به خانه‌ها است. از طرف دیگر، استفاده از فیبر در اتصال شبكهٔ زیرساخت، همچنان ضروری خواهد بود. زیرا استفاده از كابل‌های فیبری زمینی در مسافت‌های طولانی نسبت به شبكه‌های بی‌سیم مقرون به صرفه‌تر خواهد بود.
● واقعیت‌های بازار
اساس این تجزیه و تحلیل‌ها از آیندهٔ صنعت مخابرات در گسترهٔ جهانی، بر پایهٔ چند واقعیت بدیهی استوار است:
▪ توسعهٔ مداوم كاربرد ارتباطات
طی چند سال گذشته، رشد تقاضا برای خدمات مخابراتی كاهش نیافته است و حتی در برخی موارد، افزایش نیز یافته است. همان‌طور كه در نمودار ۱ نشان داده شده است، میزان تقاضا در مناطق توسعه‌یافته، از قبیل آمریكای شمالی و اروپای غربی تا حد زیادی ثابت بوده است؛ اما در آسیا به سرعت افزایش یافته است. امروزه، اكثر كشورهای در حال توسعه بر این امر واقف هستند كه برخورداری از امكانات ارتباطی پیشرفته، برای ورود به عرصهٔ اقتصاد جهانی ضروری است. به همین دلیل، توسعهٔ زیرساخت مخابراتی را در اولویت برنامه‌هایشان قرار داده‌اند.
▪ تغییر دیدگاه كاربران
از اوایل دههٔ ۹۰، تغییر ذهنیت كاربران ارتباطی در مورد ماهیت مخابرات آغاز شد و این روند تا امروز نیز ادامه داشته است. در كشورهای توسعه‌یافته، كاربران با اینترنت آشنا شدند و در پی این آشنایی، تقاضای آنها برای اینترنت پرسرعت‌تر، افزایش یافت. همچنین، كاربران با مزایای استفاده از ارتباطات بی‌سیم نامحدود نسبت به تلفن‌های ثابت- كه در اكثر كشورها، یك اپراتور انحصاری غیرمسؤول و غیرقابل اعتماد، مسؤول عرضهٔ آن بود- آشنا شدند.

مأخذ:
"THE FUTURE OF TELECOMMUNICATIONS", The INSIGHT Research Corporation, May ۲۰۰۶
پی‌نوشت‌ها:
coax connections
hands-off
.Local Access Network
.narrow casting
direct over the internet
video-on-demand
set-top boxes
Compound Annual Growth Rate
http://teyf.itan.ir?id=۱۲۶۷

منبع : بنیاد آینده نگری ایران