دانشجو در زندان!

محیط دانشگاه از آن جهت كه تعداد زیادی جوان را در كنار هم قرار می‌دهد كه از محیط نسبتا بسته و كنترل شده مدرسه وارد محیط باز شده و تجربیات جدید اجتماعی و سیاسی كسب می‌كنند، ویژگی خاصی دارد.
دانشجویان از شهرهای مختلف و با فرهنگ‌های متفاوت در كنار هم قرار می‌گیرند. در دانشگاه‌های دولتی علاوه بر این در خوابگاه هم شرایط جدیدی فراهم می‌شود كه افر اد ارتباط بیشتری با یكدیگر برقرار كنند.
در شرایط و محیط جدید افراد شكوفا می‌شوند، استعدادهای خود را بروز می‌دهند و به‌تدریج جذب یكدیگر می‌شوند و كانون‌های متنوعی شكل می‌گیرد. در این كانون‌ها افراد از بودن در كنار یكدیگر لذت می‌برند و همدیگر را در آن جهت مشترك افزایش می‌دهند.
البته این ویژگی در همه محیط‌های جمعی وجود دارد و بیش از همه در دانشگاه. یكی از علائق مشترك، موضوعات سیاسی و اجتماعی و تمایل به نقش‌آفرینی و اثرگذاری در مسائل مهم و سرنوشت‌ساز است. این علاقه منجر به ورود دانشجویان به تشكل‌های صنفی – سیاسی موجود یا راه‌اندازی نمونه جدیدی از آن است كه با توجه به محدودیت‌های راه‌اندازی تشكل جدید در دانشگاه‌ها به صورت كانون‌های فرهنگی یا انتشار نشریه بروز می‌یابد.
به علت سیال بودن جمعیت دانشجویی كه حدود ۲۰ درصد ورودی جدید و همین مقدار فارغ‌التحصیل در هر سال دلیل آن است، تجربیات در این مجموعه‌ها انباشت نمی‌شود و هر دوره یا نسل دانشجویان مستقلا همه چیز را تجربه می‌كنند و طبیعی است در این شرایط احتمال لغزش و خطا هم بیشتر از مجموعه‌هایی است كه افراد با تجربه در آنها گرد هم می‌آیند.
در جوامعی كه دارای نظام سیاسی حزبی جا افتاده و شكل گرفته هستند فرصت اثرگذاری سیاسی برای دانشجویان معمولا كمتر است و بار سیاسی كمتری بر دوش محیط‌های دانشگاهی و دانشجویی تحمیل می‌شود اما در نظام سیاسی‌ ما كه هنوز بیان روشنی در مورد نقش احزاب وجود ندارد و فرصت نقش‌آفرینی به احزاب كمتر داده می‌شود لذا به‌طور طبیعی دانشگاه‌ها سیاسی‌تر شده‌اند و دانشجویان ناگزیرند با تجربه كم‌سیاسی نقش‌آفرین شوند و بار سیاسی سنگینی را بر دوش بكشند.
چنین الزام قهری، آزمون و خطای دوران دانشجویی را بسیار جدی كرده است. همه جوامع این كاملا پذیرفته است كه باید به جوان دانشجو مجال تجربه‌اندوزی داد و نباید از او به اندازه‌ای كه از یك فرد فارغ‌‌التحصیل یا كسانی كه وارد مسوولیت‌های اجتماعی شده‌اند بابت گفته‌ها یا حركت‌هایش بازخواست كرد.
متاسفانه فقدان یك بینش صحیح در نظام امنیتی (غیررسمی در دوران اصلاحات) و قضایی در كشور آنان را دچار یك خطای فاحش روزافزون ساخته است. برخورد خشن با دانشجویان در ۱۸ تیرماه ۷۸ نقطه آغاز سیاه و تاسف‌باری بود كه در تاریخ این كشور به ثبت رسید و متاسفانه تاكنون اثرات و تبعات آن هم در نظام امنیتی و قضایی و هم در بین دانشجویان باقی است.
۱۸ تیر می‌توانست یك اشتباه باشد و خاتمه یابد اما نه‌تنها چنین نشد بلكه دیدگاه موجد ۱۸ تیر با تشكیل پرونده برای دانشجویان در محاكم قضایی نهادینه شد و از آن زمان ما شاهد پرونده‌سازی، بازداشت و برخوردهای مكرر قضایی با دانشجویانی هستیم كه ممكن است در مسیر تجربه‌اندوزی سیاسی خطایی هم مرتكب شده یا نشده باشند.
نظام سیاسی كشور باید آنقدر سعه‌صدر داشته باشد كه خطای احتمالی دانشجویان را نیز نادیده بگیرد و نه آنكه خود را با برخوردهای خشن در منظر دانشجویان كه قرار است پس از فارغ‌التحصیلی تا ۵۰ سال دیگر در این جامعه زندگی و فعالیت كنند، كریه و نامهربان جلوه دهد.
زمانی در دوران اصلاحات ادعا می‌شد كه چون كمیته‌‌های انضباطی با تخلفات دانشجویان و نشریات دانشجویی برخورد نمی‌كند دستگاه قضایی ناچار به برخورد شده است. این ادعا امروز دیگر به هیچ‌وجه مسموع نیست و كمیته‌های انضباطی دانشگاه‌ها بخش بسیار فعال دولت حاضر هستند. در چنین شرایطی بازداشت دانشجویان دیگر هیچ مستمسكی ندارد.
كسانی كه حكم بازداشت دانشجویان را امضا می‌كنند آیا هرگز به كاری كه می‌كنند، دانشجویان، خانواده و همكلاسی‌های آنان اندیشیده‌اند. برای نظام جمهوری اسلامی وجود حتی یك دانشجو در زندان زیبنده نیست. یك نفر پاسخ بگوید نگهداری دانشجویان در زندان تاكنون چه حاصلی داشته است؟
به یاد دارم در سال ۶۴ به اتفاق سایر اعضای شورای مركزی انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران به ملاقات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای كه رئیس‌جمهور وقت بودند، رفته بودیم. در آن زمان آقای طبرزدی كه سابقه عضویت در حزب جمهوری اسلامی را داشت تشكل جدیدی را به نام انجمن‌های اسلامی دانشجویی در مقابل انجمن‌های اسلامی دانشجویان تشكیل داده بود كه با دفتر تحكیم معاوضه می‌كردند و ادعاهایی را علیه آن مطرح می‌كردند.
ما در آن ملاقات ضمن اظهار ناراحتی از فعالیت‌های او گفتیم دفتر تحكیم از او به دادگاه شكایت كرده است ایشان در پاسخ و با تعجب فرمودند (نقل به مضمون): شما از دستتان در رفت و خطای بزرگی مرتكب شدید. شما از یك دانشجو به دادگاه شكایت كرده‌اید. مگر می‌شود از یك دانشجو به‌خاطر آنچه گفته است به دادگاه شكایت كرد.
این خطا را شما مرتكب شدید و در سابقه شما ثبت شد. وقتی چنین دیدگاه روشنی نسبت به دانشجو در كشور و در این سطح یافت می‌شود دستگاه قضایی باید پاسخ بدهد چگونه است كه ما شاهد نگهداری تعدادی دانشجو در بازداشت و زندان هستیم كه به فرض ارتكاب خطا نیز باید مورد گذشت و اغماض قرار گرفته یا حداكثر در كمیته‌های انضباطی مورد بازخواست قرار گیرند.
فلسفه تشكیل كمیته‌‌های انضباطی اساسا این بوده است كه پای دانشجو به دادگاه و زندان كشیده نشود و بی‌محابا برای او در دوره جوانی سابقه‌ای درست نشود كه تا آخر عمر گرفتار آن باشد.

علی شكوری‌راد

منبع : روزنامه هم‌میهن