نگاهی به وضعیت نشریات عامه پسنددر ایران

وقتی جلوی دکه روزنامه فروشی می‌ایستید تا علاوه‌بر خرید روزنامه مورد نظرتان، نیم‌نگاهی هم به عناوین سایر نشریات داشته‌باشید ، آنچه بیشتر به نظرتان می‌آید، تیترهایی از این قبیل است :«بینی این ۴۱ بازیگر جراحی شده‌است !»، « بمب خبری بهترین هنرپیشه زن ایرانی »،.
«ماشین آخرین مدل آقای بازیگر وارد شد»، « آخرین لیست بازیگرانی که می‌خواهند امسال ازدواج کنند» و ..
مجلات زیادی با این نوع تیترها و رنگ‌هایی مثل زرد و قرمز کنار هم در صفحه اول خود سعی دارند تا رهگذران و برخی اوقات هم تماشاگران نشریات را وادار به خرید نمایند. این نشریات را در اصطلاح رسانه‌ای «نشریات عامه پسند یا زرد» می‌نامند. نشریاتی که مخاطبان خاص، مشخص و شناخته‌شده ندارند و فقط وضعیت تیترها و صفحه‌اول هر شماره تعیین کننده میزان تیراژ آن‌ها است . در این مطلب سعی می‌شود علاوه بر پرداخت به ویژگی‌های اصلی این نشریات، به کارکرد پنهان اما مثبت این نشریات نیز اشاره شود . اولین کارکردی که در برخورد با این نشریات به ذهن متبادر می‌شود، کارکرد تفریح و سرگرمی است. این نشریات با تیترهای درشت در صفحه اول که گاهی اوقات حتی اسم و لوگوی آنها را نیز ناپیدا می‌کند، از نشریات معمولی متمایز می‌شوند.
صفحات اول این نوع نشریات که معمولاً به صورت هفته‌نامه منتشر می‌شوند، پر است از تیترهای بزرگی که سعی دارند در همان دید اول، شوک خبری به خواننده خود وارد‌کنند.تیترهایی که اغلب هیچ یک از اصول تیترنویسی در روزنامه‌نگاری در مورد آنها اجرا نشده و در شکل ظاهری خود از انواع روش‌ها برای جلب توجه در اولین نگاه، بی‌بهره نمانده‌اند.استفاده از رنگ فقط در صفحات اول این‌گونه نشریات معنا دارند و صفحات داخلی اغلب به صورت سیاه و سفید چاپ می‌شوند.
سه محور اصلی پرداخت به زندگی هنرمندان و مخصوصاً بازیگران سینما و تلویزیون، پرداخت به حاشیه ورزش و مخصوصاً ورزش فوتبال و برخی خبرهای حوادث، زمینه بیش از نود درصد مطالب این‌گونه نشریات است. پرداختن به حاشیه زندگی هنرپیشه‌ها و فوتبالیست‌ها از جمله مطالبی است که در این نوع نشریات به وفور به چشم می آید. روزی نیست که این نشریات از بازیگران جوان و مطرح سینما، خبری نداشته‌باشند؛ هر چند این اخبار فقط همان تیترها هستند و خبر واقعی در کار نیست، اما همان تیترها هم در خیلی از موارد نادرست و به دور از حقیقت‌اند.
البته باید توجه کرد که توجه به هنرپیشه‌ها و چاپ عکس و احیاناً خبر در مورد آنها شامل همه نمی‌شود و همیشه عده‌ای معلوم از هنرپیشه‌ها هستند که عکسشان همراه با تیترهای درشت و رنگین در صفحات اول این نشریات دیده می‌شود. گردانندگان این نشریات با هدف فروش بیشتر و تا اندازه‌ای به هر قیمت ممکن، از رودررو قراردادن هنرپیشه‌ها و فوتبالیست‌ها با هم هیچ ابایی ندارند.
چهره‌سازی یکی‌دیگر از فعالیت‌های این نشریات است. تكنیك كار ساده است: روی یك یا چند چهره جدید زوم می‌شود و تا جای ممكن از او تیتر و عکس‌های مختلف چاپ می‌شود. بعضی وقت‌ها هم مطالبی را می‌توان دید که برای عکس نوشته‌شده‌اند، نه این‌که عکس به کمک مطلب آمده باشد. در راه چهره‌سازی البته هیچ بعید هم نیست که دست به تخریب چهره یا شخصیتی بزنند و با نوشتن مطالبی كاملا كذب درباره وی، ادامه راه فعالیت هنری یا ورزشی را برای وی سخت نمایند.فال و طالع بینی و معمولاً « بی بی خانمی » که برای همه فال می‌گیرد از جمله مطالب و ستون‌هایی است که در این نشریات جای ثابتی دارد.
درحالی‌که یکی از اصول راهبردی در هر نشریه، تنظیم مطالب هر شماره با توجه به موضوع اصلی است، هیچ‌یک از مطالب نشریات زرد از این قاعده پیروی نمی‌کنند و حتی مطالب هر صفحه نیز با هم مرتبط نیستند چه برسد به کل مطالب نشریه.معمولاًیادداشت سردبیر یا سرمقاله‌ای در این نشریات وجود ندارد، و این خود مصداقی است بر این مدعا که خط مشی خاص و یک رویکرد مشخص در این نشریات وجود ندارد. حجم مطالب این نشریات در مقایسه با حجم و تعداد عکسهای به کارگرفته‌شده بسیار کمتر است.
تحقیقات مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها درباره این گونه نشریات نشان می‌دهد که مخاطبان این نشریات در ایران، بیشتر افراد مجرد، محصلان یا افرادی با تحصیلات دیپلم و از نظر پایگاه اجتماعی عمدتاً متعلق به اقشار متوسط جامعه‌اند. خوانندگان این نشریات بیشتر در مناطق متوسط شهری زندگی می‌کنند و از لحاظ شغلی دارای مشاغل یدی و اداری هستند. مردان بیش از زنان در ایران، نشریات زرد را مطالعه می‌کنند.
اما این همه از معایب نشریات عامه پسند گفتیم و دانستیم، بد نیست که نگاهی دیگر نیز به کارکرد این نشریات داشته‌باشیم.تحقیقات نشان می‌دهد این نشریات در مورد نوجوانان و محصلان تا حدود زیادی پاسخگوی نیازهای هیجانی آن‌ها است و کارکرد تخلیه هیجانات را دارد. کمتر جامعه‌ای را می‌توان یافت که عموم افراد آن در دوره نوجوانی و محصلی قبل از هر چیز به نشریات جدی روی آورده باشند و با مطالعه نشریات و دیگر محصولات جدی فرهنگی از آغاز مطالعه آشنا شده‌باشند. نشریات عامه پسند به عنوان پاسخگوی نیازهای اطلاعاتی افراد نوجوان، می‌توانند اولین قدم در راه عادت به مطالعه شهروندان محسوب شوند. هرچند کسانی که پس از گذران دوران نوجوانی به مرور آگاهی بیشتری پیدا می کنند، تخصص می‌یابند، دانشجو می‌شوند و به خود به چشم یک شهروند نگاه می‌کنند‌، دیگر نشریات عامه‌پسند را پاسخگوی نیازهای خود نمی‌بینند و به این ترتیب نشریات عامه پسند جای خود را به روزنامه‌های جدی و نشریات تخصصی می‌دهند. از این دیدگاه كه این نشریات راه را برای مطالعه باز می‌کنند، می‌توانند با وجود سطحی‌نگری کارکرد مثبت و آینده سازی داشته‌باشند.

منبع : روزنامه تهران امروز