۲۳ آذر ۱۳۲۵ خورشیدی ـ استقرار مجدد واحدهای ارتش در سراسر آذربایجان و مجازات تجزیه طلبان

۱۴ دسامبر سال ۱۹۴۶ (۲۳ آذر ۱۳۲۵ خورشیدی ) ، دو روز پس از فرو پاشی دستگاهی که به اراده و حمایت استالین در آذربایجان به وجود آمده بود واحدهای ارتش در سراسر این سرزمین همیشه ایرانی مستقر شدند. این واحدها دو روز پیش وارد تبریز شده بودند. یک روز پیش از ورود واحد های ارتش به تبریز ، پیشه وری و جمعی از همدستانش به خاک شوروی فرار کرده بودند . بقیه اطرافیان پیشه وری بازداشت گردیده بودند.
دولت شوروی که متعهد شده بود در پایان جنگ جهانی دوم نیروهای خود را بدون چون وچرا از ایران خارج سازد با وجود این که به رعایت تمامیت ارضی و حاکمیت ملی ایران متعهد شده بود حاضر به تخلیه خاک وطن ما نبود . زمانی دولت وقت ایران به ریاست ابراهیم حکیمی به سوء نیت استالین پی برد که پیشه وری در آذرماه سال ۱۳۲۴ دست به اقداماتی زد و قاضی محمد هم در کردستان اقدام مشابهی انجام داد و فرمانده نیروهای شوروی مستقر در ایران ، در شریف آباد قزوین مانع ادامه حرکت واحدهای اعزامی ارتش برای تقویت پادگانهای آدربایجان شد.
دولت حکیمی به دولت مسکو اعتراض کرد و جای خود را به قوام السلطنه داد . انگلستان برای این که استالین بهانه نداشته باشد واحدهای نطامی خود را از ایران خارج ساخت و دولت آمریکا استالین را تهدید کرد که اگر نیروهایش را بیرون نبرد آن دولت هم به ایران سرباز خواهد فرستاد.
این تهدیدها موثر واقع نشد . قوام به مسکو رفت و با استالین مذاکره کرد و چون اقدامی صورت نگرفت ، دولت ایران به شورای امنیت سازمان ملل متوسل شد که شورا ترجیح داد؛ نخست مسئله در مذاکرات دو کشور حل شود .
قوام (طبق برخی منابع ،به توصیه پنهانی انگلستان و با هدف اغفال استالین ) وعده ها یی به شوروی داد و قرار شد که چند ماه بعد قرار داد نفت شمال به مجلس داده شود و سرانجام استالین از پیاده کردن طرحهایی که در اروپای شرقی انجام داده بود ، در آن زمان در ایران خودداری کرد و واحدهای ارتش در آذر ماه به سمت زنجان به حرکت در آمدند و بدون برخورد با مانع قابل ملاحظه ای به تبریز وارد شدند .
قاضی محمد که دستگیر شده بود اعدام و شماری هم که برضد وطن به تجزیه طلبان پیوسته بودند مجازات شدند.
سران وقت کرملین از دهه ۱۹۳۰ که بر منطقه قفقاز اشغالی از ایران در جنگهای نیمه اول قرن ۱۹ ایران و روسیه نام جمهوری شوروی آذربایجان گذاشتند چنین سوء نیتی را داشتند. اینک باید مقایسه کرد و دید که آیا مردم جمهوری آذربایجان وضعیت بهتری دارند و راضی هستند ؟ .

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز