چرا پوتین به ایران سفر کرد؟

روسیه نسبت به ایران سیاست خاص خود را دنبال خواهد کرد. روابط با این کشور برای ما مهمتر از آن است که فقط به میانجی‌گری در زمینه برنامه هسته‌ای ایران اکتفا کنیم.
سفر ولادیمیر پوتین به ایران از هر نظر تاریخی از آب در آمد. این سفر نه تنها اولین دیدار رهبر کشورمان از ایران از زمان استالین شده بلکه در سراسر جهان بلبشوی قابل توجهی راه انداخته است. ایران با وجود انزوای سیاسی، بی‌وقفه مواضع خود را به عنوان رهبر منطقه‌ای تقویت می‌کند. مسکو که به طور مستقل با این کشور روابط پراگماتیک برقرار می کند، نفوذ جهانی خود را توسعه می دهد.
● دیدار به عمل آمد
مدتی قبل از سفر (پوتین) به ایران، کاندولیزا رایس وزیر امور خارجه آمریکا و رابرت گیتس، وزیر دفاع به مسکو سفر داشتند. آنها سعی کرده بودند پوتین را متقاعد کنند که پایبندی خود به منافع جامعه غربی را به اثبات رسانده و نسبت به ایران و برنامه هسته‌ای آن قاطعیت از خود نشان دهد. بعد از آن مسئولان آمریکایی اطلاع دادند که در عوض رضایت ایران به توقف برنامه هسته‌ای خود، حاضر بودند عزیزترین چیز خود را فدا کنند و آن فعالیت برروی قسمت سیستم پدافند ضد موشکی در اروپای شرقی است. ولی آنها ناخرسند و بدون رسیدن به توافق مسکو را ترک کردند. به دنبال این سفر در رسانه های گروهی ناگهان شایعاتی درباره اینکه گویا در ایران سوء قصد به جان رئیس جمهور تهیه می‌شود، منتشر شد.
به نوشته بعضی نشریات، غرب به قدری از سفر رئیس جمهور روسیه به ایران ناراضی بود که به وسیله نهایی خود متوسل شد و آن پخش شایعات درباره سوء قصد است. روزنامه «ایپندپندنت» چاپ بریتانیا طی یک مطلب کامل به عواقب و تبعات قتل رئیس جمهور روسیه برای روسیه و سراسر جهان پرداخت. ولی این تلاش‌ها کارگر نشد و رئیس جمهور بالاخره رهسپار تهران شد. بر خلاف نوشته بعضی روزنامه‌های غرب، او نه از روی تظاهر به شجاعت یا ظاهرسازی بلکه به حکم احتیاج این کار را کرد.
مقامات ایرانی که رئیس جمهور روسیه را پیش خود دعوت کرده بودند، تا آخرین لحظه اطمینان نداشتند که پوتین مهمانشان شود. از نظر سیاسی، برای تهران اصل ظهور رئیس جمهور روسیه در خاک ایران فی نفسه اهمیت داشت. همان‌طور که همه رسانه های گروهی بعدا نوشتند، «اصل حضور ولادیمیر پوتین در ایران نشان‌دهنده شکست سیاست غرب در جهت منزوی کردن ایران بوده و به معنی پیروزی دیپلماسی ایرانی است.» پوتین با عنایت به برنامه‌های روسیه در روابط با ایران، اصولا نمی‌توانست مطابق با این انتظارات عمل نکند.
● فرمول درست
غرب نفس در سینه حبس کرده تحولات در تهران را دنبال می‌کرد. از یک سو، غرب هنوز امیدوار بود که پوتین در آخرین لحظه به توصیه‌های اعلام شده توجه کند و نقش «فرستاده جهان متمدن» را بازی کند. از سوی دیگر، می‌ترسیدند که نقطه مقابل این انتظارات رخ دهد و رئیس جمهور روسیه آشکارا از محمود احمدی‌نژاد سیاستمدار حاشیه‌نشین و دشمن آمریکا پشتیبانی کند. لحن پوتین در آستانه اجلاس سران (در تهران) باعث نگرانی واشنگتن شده بود چرا که از اظهارات رئیس جمهور روسیه معلوم می‌شد که او قصد ندارد تهران را تحت فشار قرار دهد. ولادیمیر پوتین طی یک کنفرانس خبری در پی ملاقات با آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان نسبت به دورنمای اعمال تحریمات علیه ایران مقدار زیاد ناباوری ابراز کرد و گفت: «ترساندن کسی و در این مورد مشخص، ترساندن دولت ایران یا ملت ایران، کاری است بی‌نتیجه. باور کنید، آنها نمی‌ترسند.»
ولی پوتین قصد نداشت نقش وکیل مدافع ایران را بازی کند.
ولی روسیه معتقد است که غرب در روابط با ایران از مدل نادرست مناسبات استفاده می‌کند و سعی می‌کند از مواضع زور صحبت کند. در این زمینه راه مذاکرات و جستجوی منافع مشترک و وجوه اشتراک از همه موثرتر است. رئیس جمهور روسیه به همین منظور به تهران سفر کرد.
به نظر می‌آید که مسکو بعد از چند سال معاشرت دشوار با مسئولان ایرانی بالاخره موفق شده است فرمول درست رفتار با تهران را پیدا کند. در این فرمول برای کار خیریه و وعده‌ها جایی نیست و فقط حسابگری سالم و توافقات کاملا شفاف وجود دارد.
● سفر سودمند
ما به منظور عملی کردن منافع اقتصادی خود در ایران به این شیوه عمل احتیاج داریم. در حال حاضر شرکت «گازپروم» در بهره‌برداری از فاز دوم و سوم بزرگترین میدان گازی ایرانی «پارس جنوبی» شرکت کرده و درباره مشارکت در بهره‌برداری از فازهای بعدی مذاکره می‌کند. «گازپروم» همچنین مایل است در ساخت خط لوله ایران- پاکستان - هند شرکت کند. بعد از آنکه روسیه ساخت نیروگاه اتمی بوشهر را تکمیل کند، ایران به مسکو قرارداد ساخت دو نیروگاه دیگر جمعا معادل بیش از ۴ میلیارد دلار را وعده می‌دهد. تهران نمی تواند تسلیحات مبتنی بر فناوری‌های بالا را از غرب بخرد و به همین دلیل مشتری آینده‌دار صنایع دفاعی روسیه است. روسیه درصدد است ۵۰ دستگاه موتور توربوجت ۵۳-DRرا برای نصب در جنگنده‌های شکاری و بمب‌افکن مافوق صوتی ایرانی «آذرخش» به ایران صادر کند. علاوه بر آن، به ایران موتورهای۵۰۰۰ -RD برای هواپیمای «شفق»، تازه‌ترین محصول صنایع هواپیماسازی ایران که به گفته خود ایرانیان با استفاده از فناوری «استلث» ساخته می‌شود، صادر خواهند شد. ایران تا مدت زیادی نخواهد توانست به طور مستقل این موتورها را تولید کند و به همین دلیل بعد از آغاز تولید انبوه این هواپیماها به تحویلات موتورهای توربوجت از مسکو کاملا وابسته خواهد شد.
به گفته رجب صفروف، مدیر کل مرکز مطالعه ایران معاصر، «این معاملات و بسیاری از معاملات دیگر بخشی از موافقتنامه جامع روسی-ایرانی را تشکیل دادند که شامل ۱۳۰ طرح اقتصادی به بهای جمعی بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار بود. قرار بود این موافقتنامه در جریان سفر ولادیمیر پوتین به تهران امضا شود که روسیه فقط در آخرین لحظه تصمیم گرفت امضای این سند را به ماه نوامبر موکول کند و آن را نه در سطح روسای جمهوری بلکه وزیران و سران نهادها به امضا برساند.»
البته، توافقات اقتصادی، مهم‌ترین دستاورد سفر پوتین نبوده است. نکته دیگر اهمیت بیشتری داشت. پوتین که با رئیس جمهور احمدی‌نژاد و آیت‌الله خامنه‌ای گفتگو کرد، موفق به توسعه روابط با مرکز جدید منطقه‌ای قدرت شد که از انزوای سیاسی رنج می‌برد. این گام‌ها برای سیاست خارجی در حال توسعه روسیه بسیار ضروری هستند. به محض اینکه پوتین از تهران بازگشت، رهبران کشورهای دیگر به معنی واقعی کلمه برای ملاقات با او صف کشیدند. آنها می‌خواستند طرز تفکر واقعی نخبگان سیاسی ایران را بدانند ولی از امکان دانستن این امر به صورت مستقیم محروم بودند. ایهود اولمرت رهبر اسرائیل برای انجام دیدار به مسکو پرواز کرد. جرج بوش نیز تمایل به گفتگو با پوتین درباره برداشت‌های وی از ایران سر فرصت مناسب را ابراز کرد.

گوورگ میرزایان
منبع: موسسه مطالعات روسیه، آسیای میانه و قفقاز به نقل از مجله «اکسپرت»

منبع : روزنامه رسالت