روحانیت کاتولیک : ساختار تشکیلات

روحانیت کاتولیک از یک سو خواستار بازگشت به سده های میانی و احیای نظام ولایی پاپی در دولت‌های مدرن می‌باشد و از سویی هم در جهان سوم مانند آمریکای لاتین مسیحی به مدل حکومت‌گرای ارگانیکی رضایت داده است این مدل حکومت هم در کشورهای کاتولیک جهان سوم غالب است و هم بر پایه مکتب و فلسفه کاتولیکی بنا شده است. که هر یک از اینها ساختار خاص و ویژه خود را دارد. جهت بررسی و تشریح وضعیت ساختار و سیستم سیاسی روحانیت کاتولیک. براساس نظام ولایی پاپ هم میتوان به دو صورت به این تشکیلات نظر انداخت:
الف) دولت واتیکان: واتیکان به عنوان دولتی مستقل در محدوده ۴۵ هزار متری (۴۵ هکتاری) ایتالیا است که بزرگترین کلیسای جهان یعنی کلیسای بزرگ سن پیترو در آنجا واقع شده است و همچنین کاخ واتیکان که هزار اتاق دارد این کشور گالریهای تعاشی و نفیسترین و گرانبهاترین خزائن عالم مسیحیت را دارا میباشد. پیش از وحدت ایتالیا، از شرق تا غرب این کشور و از دریا جز قلمرو پاپ اعظم پور اما پس از آنکه سپاهیان ایتالیایی از ۱۸۷۰ رم را تصرف کردند بساط سلطنت و فرمانروائی پاپ برچیده شد، این کار را بدین عذر انجام دادند که اگر رم جزئی از پادشاهی ایتالیا شمرده نشود ایتالیا دارای وحدت نخواهد شد.
پس از انعقاد پیمان لاتران روابط دیپلماسی کامل میان واتیکان و دولت ایتالیا برقرار شد. پاپ رئیس شهر واتیکان شناخته شد با اختیار کامل قانونگذاری و اجرائی و قضائی اکنون واتیکان مانند دیگر ممالک مستقل جهان با تمام کشورها روابط دیپلماسی دارد.
شهر واتیکان دارای راه آهن مخصوص، یک ایستگاه عالی رادیو، یک پستخانه، رصدخانه، کتابخانه، سربازخانه، دادگاه و یک زندان نمونه است این شهر همچنین روزنامه و مطبوعات مخصوص به خود دارد و نام روزنامه ای که در آن منتشر میشود اسرواتوره رومانو (نگرنده روم) میباشد. پاسداران این شهر به گارد سوئیسی معروفند اینان در ابتدا به خدمت پاپ ژون جولیوس روم درآمدند و طبعآ طرح لباس ایشان را از جامه های آن زمان اقتباس کرده اند تا سپس میکل آنژ آن را تکمیل کرد. ساختار تشکیلاتی واتیکان را میتوان بصورت زیر به نمایش گذاشت.
ـ شورای اساقفه
ـ پاپ
ـ شورای کاردینالها
ـ ریاست دولت شهر واتیکان
ـ ریاست و رهبر مقر مقدس
ـ ریاست خلیفهگری رم و شهر واتیکان
ـ دادگاه ها
ـ کمیسیون پاپی دولت شهر واتیکان
ـ اداره vicariato
ـ نایب پاپ در رم (اسقف رم)
ـ اداره
ـ نایب پاپ در واتیکان
ـ دبیرخانه
ـ کمیسیون دائمی حفاظت از آثار باستانی و هنری مقر مقدس
ـ بنیاد کمکهای بهداشتی
ـ دادگاه کلیسایی
ـ ادارات دبیرخانه دادگاه ها
ـ دولت مرکزی کلیسای کاتولیک دبیرخانه دولت
ـ مجمع امور عمومیمجمع روابط با دول
▪ مجامع یا انجمنها شامل:
۱) مجمع دفاع از عقیده و ایمان کاتولیکی()
۲) مجمع شعائر هفتگانه و عبادات الهی
۳) مجمع امور مقدسین
۴) مجمع امور اسقفها
۵) مجمع تنصیر ملل
۶) مجمع کلیساهای شرقی
۷) مجمع امور روحانیون
۸) مؤسسات حیات رهبانی و رسول
۹) تعلیم و تربیت کاتولیک
▪ شوراهای پاپی شامل:
۱) شورای پاپی دیالوگ بین الادیان
۲) شورای پاپی صلح و عدالت
۳) شورای پاپی خانواده
۴) شورای پاپی ارشاد کارگزاران بهداشت
۵) شورای پاپی اتحاد مسیحیان
۶) شورای پاپی لائیک
۷) شورای پاپی قلب واحد
۸) شورای پاپی فرهنگ
۹) شورای پاپی مهاجرین و جهانگردان
۱۰) شورای پاپی تفسیر متون قانونی
۱۱) شورای پاپی ارتباطات اجتماعی
▪ دادگاه ها:
۱) دادگاه خلیفه گری
۲) دادگاه عالی رسولی
۳) ندامتگاه رسولی
۴) دادگاه انضباطی
▪ ادارات و سازمانها:
۱) اداره اموال کلیسای کاتولیک
۲) اداره اقتصادی واتیکان
۳) اداره مرکزی آمار کلیساها
۴) اداره مراسم مذهبی پاپ
۵) دفتر مطبوعاتی واتیکان
۶) اداره دربار کاخ پاپ
▪ کمیسیون‌ها و کمیته ها:
۱) کمیسیون میراث فرهنگی کلیسا
۲) کمیسیون باستانشناسی مقدس
۳) کمیسیون انتشارات
۴) کمیسیون اصلاح متون لاتین کتابهای مقدس
۵) کمیسیون کلیسای خدا
۶) کمیسیون پاپی تجدیدنظر قوانین کلیسای آئین شرقی
۷) کمیسیون پاپی تورات
۸) کمیسیون بین المللی دینشناسی
۹) کمیسیون کاردینالها برای عبادتگاه ها
۱۰) کمیسیون قضاوت
۱۱) کمیسیون بین المللی برگزاری کنگره های مذهبی
۱۲) کمیته پاپی علوم تاریخی
۱۳) آرشیو شورای دوم واتیکان
۱۴) گارد سوئیسی
▪ بنیادهای وابسته:
۱) آرشیو محرمانه واتیکان
۲) کتابخانه واتیکان
۳) چاپخانه واتیکان
۴) روزنامه رسمی واتیکان
۵) انتشارات کتابفروشی واتیکان
۶) رادیو واتیکان
۷) مرکز تلویزیونی واتیکان
۸) اداره امور کلیسایی
۹) صدقات مذهبیون واتیکان
۱۰) اداره کلیسای سنپائولو()
▪ این مجامع در واقع حکم کابینه و دولت را برای پاپ دارند که از میان این مجامع، مجمع دفاع از عقیده و ایمان کاتولیکی عالیترین مجمع است که قلب واتیکان و مغز تصمیمساز مقر پاپ است این مجمع وظایفی بر دوش دارد که مهمترین وظیفه آن تدوین، تفسیر رسمی و محوری آموزه های مسیحیت و نیز دفاع از اصول کلیسایی است بهعبارتی این مجمع زبان پاپ و سخنگوی واتیکان بهحساب می آید و دومین وظیفه این مجمع عبارتست از نظارت بر عملکرد کشیشان مناطق و کاردینالهای داخل واتیکان. البته این مجمع حکم قائممقامی پاپ را دارد، این مجمع همان دادگاه رسمی مرکزی و مقدس تفتیش عقاید ۱۵۴۲ میلادی میباشد که امروزه مجمع آموزه عقیده و ایمان نامیده میشود. ر . ک: هانس کونگ، تاریخ کلیسای کاتولیک، ترجمه حسن قنبری، ص .۲۰۰
▪ مجتبی عبدخدایی، واتیکان، ص ۷۲ و .۷۳
ب) فعالیت واتیکان : دیگر اینکه، روحانیت کاتولیک و واتیکان براساس شعاع و قلمرو کاری واتیکان ۴۵ هزارمتری در جهان را بررسی میکنیم یعنی این سازمان را فقط در ۴۵ هزار متر محدود نکنیم بلکه گستره مشروعیت و کارآیی این نظام در سرتاسر جهان را درنظر میگیریم اگرچه از واتیکان شارژ میشود.
یعنی تشکیلاتی که ۰۰۰/۴۰ خلیفه گری در سرتاسر دنیا دارد که شامل ۰۰۰/۴۰۰ کشیش، ۰۰۰/۸۰۰ راهبه و ۰۰۰/۵۰۰ اسقف و ۲۰۰ کاردینال میباشد. سازمانی که تمرکز گرا بوده و هسته اساسی آن پاپ بوده که در هر دو صورت کارکردهای اصلی او عبارتند از ۱ - حل بحرانهای جهانی ای که یکطرف قضیه را مسیحیان تشکیل داده باشند در آنجا حضور فعال پاپ را مشاهده میکنیم ۲ - مسیحی سازی جهان معاصر.
بهرحال ساختار تشکیلاتی واتیکان که تلاش جدی جهت احیا، تداوم و استمرار ساختار تشکیلاتی سده های میانی و احیای نظام ولایی پاپی در دنیای مدرن دارد یا براساس همان ساختار و سلسله مراتب (هیرارش) بنا شده است و یا اینکه آن را بازسازی نموده است بنابراین سئوالی که مطرح است این است که آیا مقامات و سلسله مراتبی که امروزه در کلیسای کاتولیک به چشم میخورد از چه زمانی و از چه متنی استخراج شده است؟
قبل از هر چیز باید اظهار داشت که «در نامه هاو یا رسائل اولیه پولس رسول تقریبآ هیچ اشاره ای به مقامات و روسای کلیسا به چشم نمیخورد پس پرسش در مورد مقامات رسمی و ثابت کلیسا از آن دوران سئوالی است که بدون پاسخ میباشد. اما در اواخر دوران عهد جدید افرادی به نام شماس یا خادم کلیسا یا بزرگترها presbyters را میبینیم که در کلیساهای محلی برای منظورهای معینی کنار گذاشته شده بودند هر چند که امروزه نقش و وظیفه آنان روشن نیست، به هر صورت هر یک از ایشان نقش و اعتبار جداگانه ای داشتند و در حدود سالهای ۹۰ میلادی و پس از آن بود که واژه اسقف (اپیسکوپوس Episcopus) بشدت در میان مسیحیان رایج گردید فلذا در هر یک از شهرهای بزرگ آن روزگار یک اسقف اعظم وجود داشت که بر کلیساهای موجود در آن شهر و اطراف آن کنترل و اعمال نظر و حاکمیت مینمود. البته میزان قدرت و اعتبار اسقفان در آن سالهای نخستین کاملا متفاوت بوده بعضی از ایشان افراد بینهایت مهمی بوده و بر قلمروی خارج از محدوده اختیار قانونی خود کنترل فراوانی داشتند اما بتدریج اسقفان به پادشاه روحانی (کلیسایی) تبدیل شدند و تمام قدرت و اقتدار کلیساهای زیرنظر یک اسقف در دست قدرت وی بود و او بود که باید تعیین میکرد که نظریه عقیدتی مسیحیت در مواجهه با نظریات و آراء معارض چه باشد به هر حال تا تشکیل شوراهای اسقفی که در آن اسقفها در شورایی جهانی (نظیر شوراهای نیکائیه یا نیقیه ـ قسطنطنیه و جالسدون) شرکت میجستند، اسقفها کم و بیش مثل پادشاهانی مستقل عمل میکردند.
به هرحال، کاتولیک‌ها ، پاپ را اسقف رم و به عنوان جانشین پتروس petrus و رهبر مسیحیان عالم می دانند، فلذا کلیسای کاتولیک خود را وابسته به نظامی می داند که پتروس بانی آن بود به همین دلیل اسقفها که خود را مجری احکام او می دانند، نایبان عیسی مسیح میخوانند. امروزه ساختار تشکیلاتی کلیسا یا سازمان کلیسای کاتولیکی در سلسله مراتب و هیروکراسی قابل توضیح و تبیین میباشد.
● واتیکان و پاپ
۱) پاپ: در رأس کلیسای کاتولیک پاپ یعنی جانشین پترس قدیس قرار دارد که سه مقام رسمی با خود همراه دارد که عبارتند از
▪ ریاست و رهبری مقر مقدس، بعنوان دولت مرکزی کلیسای جهانی کاتولیک
▪ ریاست دولت ـ شهر واتیکان بعنوان دولت ملی مستقل
▪ ریاست خلیفهگری دولت ـ شهر واتیکان و شهر رم.
یکی از ویژگی‌های پاپ خطاناپذیر بودن ـ عصمت ـ پاپ است که در شورای اول واتیکان مصوب و اعلام شد. براساس این اصل پاپ در هنگام صدور بیانیه رسمی یعنی در مقام کشیشی همه مسیحیان، به واسطه مرجعیت عالی رسولی خود، هنگامی که آموزه ای را تبیین میکند، یا حکمی اخلاقی و یا ایمانی را واجب میشمرد، از آنجا که با مساعدت پترس قدیس همراه است، دارای مقام خطاناپذیری است بر این اساس بیانیه های پاپ رم تغییرناپذیر می‌باشد.
۲) حوزه‌های اسقفی، بعد از واتیکان حوزه های اسقفی بالاترین مرجع دینی کاتولیک محسوب میشوند هر اسقف میتواند و هر دینی یک یا چند حوزه اسقفی باشد در جهان حدود ۱۸۰۰ حوزه اسقفی و ۵۰۰ حوزه اعظم اسقفی وجود دارد البته محل اجرای مراسم و عبادات مذهبی از جانب اسقف و مرکز فعالیت او، کلیسای جامع است بر همین اساس تاج و مرصع اسقفی در کلیسای جامع نگاهداری میشود. به دنبال برگزاری دومین شورای واتیکان که طی آن به افراد غیر روحانی نیز اجازه داده شد در مراسم عشاء ربانی شرکت جویند بدین ترتیب افراد لائیک نیز رسما به خدمت کلیسا درآمدند و موظف به تبعیت از سلسله مراتب اسقفی شدند.
۳) کاردینالها، پس از پاپ درجه کاردینالی بالاترین مقام در کلیسای کاتولیک است، کاردینالها از سوی پاپ انتخاب میشوند و بالاترین شورای کلیسا را که شورای کاردینالی یا شوراری مقدس نام دارد را تشکیل می دهند اغلب کاردینالها را پاپ از میان اسقفهای حوزه ای انتخاب میکند تعداد کاردینالها در ابتدا ۷۰ نفر بود اما تا سال ۱۹۹۱ به ۱۶۳ نفر رسید و امروز به پیش از ۲۰۰ نفر رسیده اند وظایف آنها این است که بدنبال مرگ پاپ، جانشین او را از میان اعضای خود تعیین میکنند.
● منابع قدرت روحانیت کاتولیک
منابع قدرت روحانیت کاتولیک اعم از کتاب و سنت میباشد.
الف) کتاب: کتاب آنها به دو عهد، عهد عتیق و عهد جدید شناخته میشود که عهد عتیق همان کتاب دینی یهودیان است که از سوی مسیحیان به «عهد عتیق، معروف شد. و عهد جدید عنوان مجموعه آثاری است که مسیحیان به کتاب مقدس افزوده اند این مجموعه مشتمل بر بیست وهفت اثر است که جملگی به زبان یونانی نگاشته شده اند.
این بیست وهفت نوشته جایگاه یگانه ای در منابع مسیحیت دارند چرا که معیار ایمان و عالیترین منبع دینی مسیحیان شمرده میشوند. با اینکه حضرت عیسی در طول حیات جز یکبار که با انگشت بر خاک نگاشت نوشته ای از خویش باقی نگذاشت ولی در اناجیل چهارگانه زندگی حضرت عیسی از بدو تولد تا صعود به آسمان شرح داده شده و تعالیم دینی وی بیان گشته است با این توضیح که سه انجیل متی، مرقس (مارکوس) و لوقا خیلی با هم شباهت دارند این سه انجیل که شامل پیامهای رستگاری صحیح است در سالهای بین ۷۰ تا ۹۰ میلادی نگاشته شده اند و تا اندازه زیادی مشابه هم هستند ولی انجیل یوحنا از لحاظ ساختار متن با سه انجیل دیگر تفاوتهایی دارد و در آن تعالیم و کلامهای مسیح با سبک دیگری و حدود سال ۱۰۰ میلادی نگاشته شده است بغیر از اناجیل چهارگانه، رساله ها و اعمال رسولان و مکاشفه (یا حکایت حواریون) مکاشفات یوحنا درباب قیامت را در عهد جدید مشاهده میکنیم بنابراین میتوان گفت مجموعه ای چنین متنوع که از آثاری با گونه های مختلف تشکیل شده است در دل کتابی واحد گرد آمده که تحت عنوان عهد جدید شناخته میشود با اینکه این آثار برحسب گونه یا حجمشان نظم و ترتیب یافته اند اما ترتیب قرار گرفتن آنها همواره یکسان نبوده است، با این همه ترتیب فعلی انجیلها اینگونه است که پس از انجیلها و اعمال رسولان، نامه های پولس و سپس رساله های عام (کاتولیک) می آیند.
ب) سنت: اگرچه توماس آکویین ، قدیس کاتولیک نخستین فردی بود که اعلام کرد مبنای دینی مسیح همانی است که در کتاب مقدس مکتوب است اما کاتولیکها علاوه بر کتاب مقدس، سنت کلیسایی را نیز از اعتبار برخوردار می داند. سنت یعنی آنچه که در شوراهای کاتولیکی به تصویب رسیده است. مانند تعمید اطفال، این عمل در انجیل ذکر نشده ولی چون سنت شده باید انجام شود. البته سنت شفاهی هم مانند احکام کتبی از اعتبار برخوردار است.

نویسنده: رضا عیسی نیا

منبع : خبرگزاری فارس