اصول نرم افزارهای متن باز

بسیاری از کاربران تصور می کنند که استفاده از نرم افزار متن باز(open source)، به معنی استفاده کامل و آزاد از کدهای منبع آن نرم افزار است، در حالی که باید توجه داشت یک نرم افزار متن باز الزاما ًهمه کدهای منبع خود را عرضه نمی کند. عرضه یک نرم افزار متن باز باید شامل موارد زیر شود:
۱) عرضه رایگان:
باید توجه داشته باشید که نرم افزارهای متن باز همواره رایگان عرضه می شوند. کاربرانی که قصد استفاده از این نرم افزارها را دارند باید به صورت رایگان و بدون پرداخت هر گونه هزینه مجوز استفاده از آن نرم افزار را دریافت کنند. برنامه هایی که از این طریق در اختیار کاربر قرار می گیرد ممکن است محتوایی را شامل شود که از چندین منبع مختلف به دست آمده است.
۲) کدهای منبع:
باید کدهای منبع در این قبیل برنامه ها در اختیار کاربر قرار گیرد. در هنگام توزیع این کدها باید به گونه ای باشند که کاربر بتواند از آن ها استفاده کند. با این وجود، برخی از انواع نرم افزارهای متن باز هستند که بدون کدهای منبع عرضه می شوند. این نرم افزارها که از کدهای منبع دیگر نرم افزارهای کدباز استفاده می کنند به صورت رایگان از اینترنت بارگذاری می شوند. کدهای منبعی که در برنامه های متن باز عرضه می شوند طوری نوشته شده اند که برنامه نویسان می توانند با استفاده از آن ها امکانات جدیدی را به نرم افزار بیفزایند. باید توجه داشت که تخریب کدهای منبع و نوشتن آن ها به صورت گنگ و پیچیده مجاز نیست.
۳) فعالیت های قابل استنتاج:
مجوز استفاده از این نرم افزارها باید به گونه ای طراحی شود که قابلیت اصلاح داشته باشد. بر این اساس، نسخه های جدیدی که از یک نرم افزار متن باز تهیه می شوند باید به گونه ای باشد که امکان انتشار نرم افزار همانند نسخه اصلی آن فراهم شده باشد.
۴) راستی و درستی کدهای منبع:
مجوزی که طی آن کاربر امکان دسترسی به کدهای منبع یک نرم افزار پیدا می کند در برخی مواقع محدود می شود. با این وجود، آن دسته از کدهای منبع که بدون هر گونه محدودیتی در اختیار کاربران قرار می گیرند و یا در وصله های امنیتی عرضه می شوند باید صحیح و درست باشند تا تغییر در آن ها باعث بروز مشکل در نرم افزار نشود. این کدها ممکن است با اسامی مختلف نوشته شده باشند و یا از نرم افزارهای اصلی متفاوت گرفته شده باشند.
۵) عدم ایجاد مشکل برای اشخاص و گروه ها:
تغییر در کدهای منبع نرم افزارهای متن باز باید به گونه ای نوشته شود که برای هیچ شخص یا گروهی مشکلی ایجاد نکند. این کدها که در اصل توسط اشخاص مختلف تغییر پیدا می کنند، به گونه ای خواهند بود که باعث ایجاد خسارت های مالی و غیرمالی برای افراد حقیقی، حقوقی، شرکت ها، ادرات دولتی و... نخواهند شد.
۶) عدم ایجاد مانع برای فعالیت های دیگر شرکت ها:
در حالی که گفته می شود نرم افزارهای متن باز نباید برای هیچ کاربری محدود شوند، اعلام شده که این نرم افزارها نباید در فعالیت های نرم افزاری شرکت های رقیب مشکل ایجاد کنند و مانع ادامه فعالیت های آن ها شوند. در کنار این مسأله، یک نرم افزار متن باز نباید به گونه ای طراحی شده باشد که فقط کاربران تجاری و بازرگانی بتوانند از آن استفاده کنند و برای کاربران خانگی مزیتی نداشته باشد.
۷) انتشار مجوز استفاده از نرم افزار متن باز:
مجوزی که برای استفاده از یک نرم افزار متن باز عرضه می شود باید به گونه ای باشد که همه کاربران بتوانند به صورت کاملاً رایگان از آن استفاده کنند. این مجوزها حتی برای کسانی که این نرم افزار را از واسطه ها دریافت می کنند نیز باید وجود داشته باشد. برای استفاده از یک نرم افزار متن باز فقط یک مجوز لازم است و کاربر نیازی ندارد که مجوز دیگری را تهیه کند.
۸) مجوز نرم افزار متن باز نباید به یک محصول ویژه اختصاص داشته باشد:
نرم افزارهای متن باز باید به گونه ای طراحی و تولید شوند که مجوز استفاده از آن فقط مختص یک برنامه خاص نشود. اگر یک نرم افزار متن باز در مرحله نخست عرضه شود و در اختیار جمعی از کاربران قرار گیرد، در مرحله دوم توزیع این برنامه ها کاربر نباید اقدام به تهیه مجوز جدید کند و باید با استفاده از مجوز اولیه صادر شده آن را به کار برد.
۹) مجوز نرم افزار متن باز نباید دیگر نرم افزارها را محدود کند:
مجوزی که برای استفاده از یک نرم افزار متن باز صادر می شود نباید به گونه ای طراحی شود که استفاده از دیگر نرم افزارها را محدود کند. برای مثال، مجوز یک نرم افزار متن باز نباید بر این اصل تأکید کند که همه برنامه های دیگر که روی یک کامپیوتر نصب شده اند باید متن باز باشند.
۱۰) هویت مجوز نرم افزار متن باز باید بر پایه فناور ی های روز باشد:
با توجه به فناوری هایی که امروزه برای تولید نرم افزار به کار برده می شود، تولیدکنندگان یک برنامه متن باز باید توجه داشته باشند که فناوری مورد نظر آن ها نباید مطابق با یک فناوری شخصی باشد و باید با استانداردهای تعیین شده مطابقت کند. اگر شخص یا گروه در نظر دارد یک نرم افزار متن باز تولید کند، باید توجه داشته باشد که رعایت موارد فوق الزامی است. اگرچه رعایت این موارد اندکی دشوار به نظر می رسد، ولی باید توجه داشت که در اصل اجرای این اصول از اجرای اصول تعریف شده برای نرم افزارهای معمولی بسیار ساده تر است. در حال حاضر استقبال از نرم افزارهای متن باز به قدری افزایش یافته که کارشناسان آن را نوعی تهدید جدی برای شرکت های بزرگی چون مایکروسافت قلمداد می کنند.

منبع : روزنامه ابرار اقتصادی