پنجشنبه, ۴ بهمن, ۱۴۰۳ / 23 January, 2025
مجله ویستا
کمبود سرمایهگذاری در طرحهای برق و انرژی آمریکای لاتین
اقتصادهای عمده آمریكای لاتین پس از یك دهه شكوفایی اینك از كمبود سرمایهگذاری در طرحهای انرژی رنج میبرند. آیا این وضعیت عوض خواهد شد؟
زمانی كه «برونو ج.م.مژان» معاون ارشد مدیرعامل بانك «نوردویچلندز» بانك جیروزنترال (Nord/lb) گفت كه درهنگام فروپاشی بخش انرژی، بانك او خوشحالتر شد كه در مسایل تامین مالی آمریكای لاتین گیر كرده ودر ایالت كالیفرنیا گرفتار شده است، چنین به نظر آمد كه تعداد اندكی هنگام تامین مالی پروژههای برق در آمریكای لاتین این نكته را كشف كردهاند. او گفت: هیچ بازاری به اندازه ایالات متحده به بانكهای تجارتی خسارت نزده است.
در جایی كه تردید نیست نبود سرمایهگذاری جدید در بخش برق بازارهای بزرگ آمریكای لاتین ناشی از بیماری تاریخی و امكان تكرار آن است، پاپس كشیدن فعلی سرمایهگذاران خارجی تا اندازهای ناشی از توقع بالای آنها از بازارهای نوظهور دهه ۱۹۹۰ است كه سبب شده سرمایه لازم برای سرمایهگذاری در زیر بنای جدید (در آمریكای لاتین) غیرقابل دسترس شود.
موسسههای اعتباری نظیر «فیچریتینگ» و «استاندارد اندپور» كه امروز سرمایهگذاری در بازار انرژی آمریكای لاتین را توصیه نمیكنند، و هشدار دادهاند كه در نبود فعلی سرمایه، خود منطقه مقصر نیست. نگاهی به جامعه بینالمللی نشان میدهد كه سرمایه در همه جا كمیاب وگران است و شركتهای اندكی با ترازنامه موجه توان جلب منابع مالی برای پروژههای جدید را دارند. پروژههای برق نه فقط در بازارهای نوظهور بلكه در كشورهای صنعتی نیازمند منابع مالی هستند. به هر صورت موسسات سهام و اعتباری نه فقط در ایالات متحده آمریكا بلكه در آمریكای لاتین با فرصتهایی روبرویند، كه بدون ریسك سیاسی و اقتصادی هستند.
اینك منطقه از سرمایهای كه قبل از تراكم حساب در سال ۲۰۰۰ وارد آن میشد توسط همین موسسات از سرمایه تهی شده است. مسایل مالی جدی پیش آمده در بازارهای محلی، این شركتها را وادار به بازگشت از بازارهای نوظهور كرد تا به كار خود در خاستگاهشان سروسامان دهند. چیزی كه وضع را بدتر كرده پراكندگی داراییها در منطقه است كه فروش آن دشوار بوده و دلیل آن خریدارانی سنتیاند كه خود خریدارند.
●نقش پویا
كمبود بینالمللی منابع از سرمایهگذاری در زیربناهای جدید انرژی در آمریكای لاتین جلوگیری میكند اما به گفته «مژان» گرچه میزان سرمایهگذاری به میزان زیادی كاهش یافته اما هنوز در «پروژههای خوب» در كشورهایی تحقق مییابد كه چارچوب مقرراتی شفافی دارند.
آژانسهایی مثل «سیدیسی گلابلك» - موسسهٔ اعتباری كه توسط دولت انگلستان برای كمك به زیربناسازی و توسعه اقتصادهای نوظهور ایجاد شده- همچنان در پروژههای جدید دخیلاند، زیرا علت وجودیشان است. «تیتوسانخورخو» مدیر بخش آمریكای لاتین «سیدیسی گلابلك» میگوید كه جو فعلی برای آنان مناسبتر است زیرا قیمتها از دهه ۱۹۹۰ ارزانتر است.
عاملان عمده محلی نیز نقشی پویا دارند، اگر چه توانمندیهایشان محدود است اما تمایل زیادی از خود نشان میدهند كه در تامین مالی مجدد پروژهها یا تامین مالی پروژههای جدید مشاركت كنند. سرمایهگذاری جدید از طرف بانكهای بازرگانی و توسعه محلی مثل BNDES برزیل یا «بانوبراس» مكزیك عرضه میشود.
●راهی به سوی بهبودی
سرمایهگذاریهای جدید از آن رو در كشورهایی مثل برزیل، آرژانتین و حتی شیلی مورد نیازاند تا مسایل جیرهبندی و خاموشی در كوتاه و میان مدت حل شود.
در برزیل یك فصل خوب بارانی و انقباض تقاضا عمدتاً از بخشهای مسكونی و كسب و كارهای كوچك به معنای آن است كه تقاضا برآورده شده و در مواردی با افزایش عرضه روبرو بوده است. به هر حال این سناریو عمر كوتاهی داشت زیرا سطح تقاضا – كه سوابق پیشگفته را در ۱۹۹۵ ثبت كرده بود- انتظار میرود با بهبود وضع اقتصادی درسال ۲۰۰۴، بهبود یابد. به هر شكل «روبرتو پره ایرا دارائوخو» معاون مدیرعامل «التروبراس» اشاره میكند كه جیرهبندی برق فقط به دلیل كمبود آب نیست بلكه ناشی از كمبود سرمایهگذاری نیز هست.
اما تنها تهدید افزایش تقاضا نیست كه توانایی بخش برق را به چالش گرفته بلكه به همان میزان فصل خشك، صنعتی را به شدت متكی به برق آبی است، تهدید میكند. تلاشهای دولت برزیل برای ترویج سرمایهگذاری در نیروگاههای جدید حرارتی به دلیل تغییرات پیدرپی قانون، بازی همچنان با شكست روبروست. حل بخشی از مساله در گرو افزایش سرمایهگذاری كمپانیهای دولتی تنها در صورتی است كه منع قانونی نداشته باشند. در اینجا و كشورهای دیگر آمریكای لاتین، دولتها با انتقاداتی به خاطر عدم ایفاء نقشی پویا برای پركردن فاصله به جا گذاشته از سوی بخش خصوصی روبرو شدهاند.
نگاهی به تامین مالی (طرحها) از سوی بخش عمومی در آمریكای لاتین گویای تصویری خوشبینانه نیست. رافائلهزتبرگ رئیس «اینتراكت» میگوید با توجه به ابهامهای موجود، شركتهای بینالمللی نسبت به توان بازپرداخت دولتها برای تسهیل جریان سرمایه گذاری جدید بدبیناند. دولت برزیل تنها با تغییر بودجه و حذف مزایای اجتماعی دیگر میتواند پول سرمایهگذاری را تامین كند اما به هر شكل، برای تامین نیازهای آینده كافی نخواهد بود.
سقوط اقتصاد آرژانتین در پایان سال ۲۰۰۲ تاثیر منفی گستردهای به دلیل كاهش ارزش پول بر شركتهای برق گذاشت. آرژانتین كه در سالهای ۱۹۹۰ با سرمایهگذاری مازاد بر احتیاج روبرو بود. همچنین با پدیده اضافه عرضه روبرو گشت. این امر باعث شد كه فشار برای كاهش قیمتها پدید آید و از سرمایهگذاری های جدید جلوگیری شود. دقیقاً دروضعیت سرمایهگذاری بیش از حد است كه دولتها می توانند عملیات بهبود وضعیت را به تاخیر افكنند و امروزه تولیدكنندگان با ناپایداری روبرو شوند.
●فرصتهای بازار
سرمایه اگر چه نادر است اما كاملاً از عرصه پروژههای جدید ناپدید نشده است. مكزیك كشوری است كه سرمایهگذاران هنوز تمایل به گذاشتن پول خود در آن را دارند. ثبات سیاسی، كنترل دولت به شكل عمده بر بخش (برق)، بنیان اقتصادی كشور و نزدیكی جغرافیایی آن با آمریكا، كلید جاذبه مكزیك برای سرمایهگذاری جدیداست. و دراین میان عامل ریسك اقتصادی چندان مورد توجه نیست. با وجود این اصلاحات بخش برق در وضعیتی فلجگونه به سر میبرد و بحثهایی كه در جریان است چندان شفاف نیست. شیلی هم نیازمند سرمایهگذاری جدید در تولید بخصوص در مناطق مركزی و جنوبی (SIC) است. حدود ۶۵ درصد انرژی SIC از طریق نیروگاههای آب تامین میشود و این وابستگی و نبود سرمایهگذاری جدید تهدیدی به كمبود گسترده برق در اوایل ۲۰۰۵ است اما در سیستم شمال (SING) نیروگاههای حرارتی فراوان و با افزایش عرضه مواجه است. قانونی جدید در دست تدوین است تا سرمایههای جدیدی را برای پروژههایی تامین كند كه در جهت ایجاد تعادل در قابلیتهای تولیدی كشور و اتكاء كمتر به نیروگاههای آبی و افزایش تعداد حرارتی در جنوب كشور است. به دلیل نبودن تعادل بین SING, SIC احداث یك انتقال دومداره پیشنهاد شده است. اما به نظر (توسعه) «سلفین كاپیتال» این كار تنها مساله كمبود برق را یكی دو سال به تعویق میافكند. این موسسه استدلال میكند كه سرمایهگذاری در نیروگاههای جدید حرارتی نسبت به ایجاد خط انتقال از دیدگاه اقتصادی مقرون به صرفه است. انتخاب هر یك از گزینهها بستگی به جهتگیری سرمایهگذاران دارد.
در سالهای اوج توجه به آمریكای جنوبی و رشد سرمایهگذاری در برق، آمریكای مركزی نادیده گرفته شد اما توجه به این منطقه در سالهای اخیر رو به افزایش است. به گفته «سانخورو» اندازه، وضعیت اقتصادی و ثبات سیاسی بازار آمریكای مركزی آن را به ورودی مطمئن برای حضور كمپانیهای جدید و حركت آنها به سوی آمریكای لاتین میشود. رواج دلار به عنوان واحد پولی در «پاناما» و «گواتمالا» عواملی هستند كه باعث جذب سرمایهگذاران میشوند.
همبستگی منطقهای نیز نقشی مهم در دیدن كل منطقه به عنوان محل بالقوه سرمایهگذاری ایفاء میكند. پروژه خط انتقال SIEPAC نویددهنده وجودصنعتبرق كارآمدتری در منطقه و بسترساز سرمایهگذاریهای بزرگتر است.
●پیشروی
با استناد به گفته «دانیل. ر. كاستهولم» مدیرعامل كمپانی تامین مالی آمریكای لاتین باید گفت كه وضع نسبت به پایان سال ۲۰۰۲ بدتر نخواهد شد. شركتها ترازنامه خود را بهبود میبخشند و به سخن دیگر معنای این سخن آن است هنگامی كه وضع كمپانیها در ایالات متحده آمریكا بهبود پیدا كند، آنها قطعاً به جستجوی بازارهای جدید برای سرمایهگذاری خواهند پرداخت و دوباره بازارهای نوظهور، هدف آنها خواهد شد اما به گفته «كاستهولم» این روند بهبودی، دردناك و كند خواهد بود.
به دنبال برگشت بازار جهانی به روال و روند معمول بازار آمریكای لاتین دراكثر موارد باید چارچوبهای قانونی خودرا با تحولات سازگار كند. سرزنش كردن این منطقه به خاطر مسایل فعلی آن، كوته بینانه است. به هر شكل اقتصاد جهانی نمیتواند عذرو بهانهای برای وضعیت انرژی در منطقه (آمریكای لاتین) باشد. باید اشاره شود كه بسیاری از دولتهای این منطقه تلاش میكنند كه عملكرد بازارشان را دگرگون سازند با تمام اینها، قانع كردن جامعه بینالمللی به دگرگونسازی چارچوبها و پایداری این حركت كار آسانی نیست.
●●فناوریهای فتوولتائیك: روندی بسیار مطلوب در برقرسانی غیرمتمركز
نشریه ریفوكاس
مسایل عرضه برق در دنیا صرفاً ناشی از تحلیل رفتن منابع معمول انرژی نیست بلكه به رشد مصرف نیز ارتباط پیدا میكند. فراباری چه در ایستگاههای برق یا شبكههای توزیع پیآمدهایی جدی بر دسترسی به برق، امنیت (عرضه) و كیفیت آن گذاشته است. در نتیجه راهحلهایی مورد نیاز است كه به لحاظ فنی موجه بوده و با شرایط پایداری سازگار باشد. در مقاله حاضر «جیكرامر»، «امابراهیم» و «دابلیو كلانیكوف» روند رو به كمال و چشمانداز سیستمهای فتوولتائیك (pv) خورشیدی را به عنوان راهحلی برای یك ساختار عرضه غیرمتمركز و متصل به شبكه شرح میدهند.
در دهه گذشته فناوریهای انرژی تجدیدپذیر به استانداردهای مهندسی بالایی دست پیدا كردند كه این امر نه تنها به دلایل زیستمحیطی بلكه به خاطر طبیعت غیرمتمركز انرژیهای تجدیدپذیر بود كه آنها را به مشاركت در حل مسایل برقرسانی توانمند میساخت. با فرض این كه سیستمهای PV و فناوری آن نمونهای بارز از فناوری تجدیدپذیر انرژی است، در این مقاله به احتمالات حال حاضر یكپارچه شدن سیستمهای PV با ساختارهای موجود یا برنامهریزی شده عرضه و مناسب بودن آن برای برقرسانی به نقاط دوردست پرداخته میشود.●سیستمهای غیرمتمركز برق
تا به امروز به مصرفكنندگان برق عمدتاً از طریق ایستگاههای متمركز برق در دوردست و از طریق شبكههای طولانی انتقال و توزیع خدمترسانی میشد. در این شبكهها برق AC با فركانسها و ولتاژهای بالنسبه ثابت (۴۰۰/۲۳۰ ولت ۵۰ هرتز) به كاربر نهایی عرضه میشد. افزایش پیوسته مصرف برق باعث افزایش بار ایستگاههای برق و شبكههای توزیع شد كه به نوبه خود بر كیفیت و ایمنی عرضه برق اثر گذاشت. به لحاظ مفهومی، این زیرساخت تولید و عرضه متمركز را میتوان با سیستمهای تولید غیرمتمركز برای تولید مشترك گرمایش وبخار تكمیل كرد. این سیستمهای غیرمتمركز عرضه برق در واحدهای بالنسبه كوچك تولیدی نزدیك محل مصرف قرار داشته و نمونه بارزی از استفاده موثر از منابع در دسترس انرژی به شمار میرود. در نتیجه فرآیندهای تولید و مصرف محلی است و قابلیت استفاده از برق و گرمایش را همراه بهرهوری از توانمندی محلی انرژی ارتقاء میبخشد. (نمونه بارزش را می توان درانرژیهای تجدیدپذیر خورشیدی، بادی، زیستتوده، بیوماس – و برقآبی سراغ كرد). در این سیستمها تلفات انرژی كه در سیستمهای طویل خطوط توزیع و انتقال رخ میدهد، به حداقل میرسد. به این ترتیب كارایی سیستم افزایش مییابد، وضعیت اقتصادی منطقه بهتر میشود و شرایط پایداری فراهم میشود.
طبیعت توزیعی انرژیهای تجدیدپذیر كاملاً منطبق با راهبرد عرضه غیرمتمركز است. مفهوم غیرمتمركز را با توجه به شرایط منطقهای، میتوان با اتصال یك نیروگاه PV (در دامنه كیلووات تا مگاوات) در نقطه مناسب به شبكه برق و یا نصب سیستمهای منفرد و شبكه جزیرهای برای عرضه به مشتریان بیرون از شبكه عینیت بخشید. آرایش سیستم غیرمتمركز برای عرضه برق AC را میتوان به ترتیب زیر طبقهبندی كرد:
۱- PV در شبكههای برق
۲- PV تنها
۳- PV با باتری ذخیره
۴- PV در كاربرد بیرون شبكهای
۵- سیستم باتری PV
۶- سیستم دو رگه PV
تمام آرایشهای پیشگفته را میتوان به شكل قطعهای (مدولار) ساخت. رایجترین كاربرد PV ساختارمتصل به شبكه و رایج در كشورهای عمده صنعتی مثل ژاپن، ایالات متحده آمریكا و اروپاست. اگر كارخانه PV مجهز به سیستمهای شرطیساز مناسب برق باشند، قادرخواهند بود برق را به شبكه عرضه كنند. یكپارچهسازی كارخانه PV با واسطه خازنی (معمولاً یك باتری) دسترسی به انرژی را در شبكههای ضعیف بهبود میبخشد (كاربرد پشتیبانی) در كاربرد PV به شكل جزیرهای این سیستم برای عرضه به مشتریان در دوردست و بیرون از شبكه بر پا میشود و كل سیستم با زنجیره باتریها یكپارچه میشد تا میزان دسترسی مورد نظر راتامین كند. برای كاربردهایی در مقیاس بالاتر كارخانه PV میتواند با مبدلهای دیگر انرژی (مثل مبدلهای انرژی بادی وژنراتورهای دیزلی) تركیب شود و واحدهای خازنی یك سیستم عرضه دورگه برق را تشكیل دهند.
تا حال حاضر باتریهای سربی اسیدی با فناوریهای مختلف واسطه خازنی مسلط سیستمهای PV خارج از شبكه است. با توجه به هزینه بالا (حدود یكصد یورو كیلووات ساعت) یك باتری برای تامین انرژی دركوتاه و میان مدت به كار گرفته میشود. ژنراتورهای یدكی با موتورهای دیزلی با میكروتوربینها به عنوان واحدهای پشتیبانی مورد استفاده قرار میگیرند تا ایمنی عرضه سیستمهای تكی PV را بهبود بخشند. در آینده سلولهای سوختی نیز به عنوان واحدهای پشتیبانی مورد استفاده قرار خواهند گرفت زیرا هم برق را به شكل قابل كنترلتری تولید كرده و هم گازهای گلخانهای را میكاهند.
●سیستمهای PV متصل به شبكه
واحدهای PV در كاربرد متصل به شبكه از طریق واحدهای شرطیسازی برق (معكوس كننده) به شبكه متصل میشوند و به لحاظ تكنولوژیك چند مفهوم دارند. معكوسكنندهها دركارایی و پایداری انرژی نقشی كلیدی دارند زیرا در ردیف PV با حداكثر قدرت MPP عمل میكنند. این دستگاهها همچنین با تبدیل برق به DC تولیدی مدولهای PV آن را به جریان متناوب (AC) با ولتاژ و فركانس مورد نظر (۲۳۰ ولت / ۵۰ هرتز) تبدیل میكنند. فناوریهای پایه معكوسكنندهها برای ساختارهای متصل به شبكه PV به ترتیب زیر طبقهبندی شدهاند:
●معكوس كنندههای مركزی
در این توپولوژی (مكانشناسی) كارخانه PV (كمتر از ۱۰ كیلووات) آرایش شامل رشتههایی موازی است كه به یك معكوسكننده مركزی در سمتDC متصلاند. ویژگی این معكوسكنندهها كارایی بالا و هزینه پایین آن است. به هر شكل میزان انرژی در صورت تطبیق نادرست مدول یا شرایط نسبی سایه كاهش مییابد و پایداری كارخانه به دلیل وابستگی تولید برق به یك جزء تنها محدود است: از كار افتادن معكوسكننده مركزی باعث میشود كل كارخانه PV از حالت بهرهبرداری خارج شود.
●معكوسكننده رشتهای
این سیستم شبیه حالت معكوسكننده مركزی است و نیروگاه PV در این مفهوم به چند رشته موازی تقسیم میشود. هر رشته PV به یك معكوسكننده مشخص متصل است بنابراین معكوسكننده رشتهای خوانده میشود. این آرایش توان جدا كردن MPP هر رشته PV را دارد. این آرایش كارایی انرژی را حتی در صورت تطببق نادرست یك مدول یا تلفات ناشی از سایه افزایش میدهد. این مشخصه برتر تكنولوژیك باعث كاهش هزینه سیستم، افزایش بازده انرژی و پایداری عرضه میشود. معكوسكنندههای رشتهای مثل مجموعه «سانیبولی» به عنوان یك استاندارد در فناوری سیستم PV و برای جفتكردن با كارخانههای PV تكامل یافتهاند.
●معكوسكننده چندرشتهای
این مفهوم شكل تكامل یافتهای از فناوری رشتهای با قدرت نامی بیشتر است. فناوری معكوسكننده چندرشتهای امكان اتصال چندین رشته با سیستم مجزای MPP (از طریق مبدل AC/DC) را به یك واحد شرطیسازی معمولی (معكوسكننده AC/DC) میدهد. این سیستم راهحلی مقرون بهصرفه و سیستمی جمعوجور است كه مزیتهای سیستم مركزی ورشتهای در آن تواماً قابل دسترسی است. این توپولوژی چندرشتهای یكپارچهسازی PV رشتهای را با فناوریهای مختلف و جهان متفاوت (جنوب، غرب و شرق) فراهم میكند. این مشخصهها امكان چرخش زمانی برای مولدبرق خورشیدی را فراهم میكند كه این كار كارایی عملیات هر رشته را به طور مجزا میسر می سازد. معكوسكنندههای چند رشتهای درنیروگاههای PV سه تا ده كیلووات كاربرددارد.
●معكوسكننده مدولار یكپارچه
(در این شكل) از یك معكوسكننده برای مدول استفاده میشود. این توپولوژی (مكانشناسی) میزان سازگاری معكوسكننده را با مشخصهای PV بهینه میكند. زیرا هر كدام تراك MPP خود را دارد.
اگر چه معكوسكننده مدولار یكپارچه میزان انرژی رابهینه میكند اماكارایی آن از معكوسكننده رشتهای كمتر است. مشخصه معكوسكننده مدولار یكپارچه كابلكشی طویلتر آن در سمت AC است. زیرا هر مدول كارخانه PV به شبكه AC در دسترسی متصل شده است. (۲۳۰ ولت ۵۰ هرتز). همچنین فزاینده نگهداری آن بسیار پیچیده است و مصداق بارز آن رادر سیستمهای PV با تماس یكپارچه میتوان دید. این شكل را میتوان برای كارخانههای PV با اوج ۵۰ تا ۴۰۰ ولت به كار برد.
این سه شكل معكوسكننده در بازار قابل دستیابی است. و پیادهسازی آن بستگی به توجیه فنی و انتخاب مناسبترین مكانشناسی معكوسكننده دارد.
●مسایل هزینهای
گذشته از هزینه PV مدولار، هزینه وپایداری معكوسكنندههای PV در صورتی كه عرضه رقابتی آن به بازار مورد نظر و هدف باشد، مسالهای اصلی خواهد بود. هزینه معكوسكنندهها در یك سیستم متصل شونده به شبكه ۱۵-۱۰ درصد كل سرمایهگذاری را تشكیل میدهد. هزینههای ویژه معكوسكنندههای ویژه در دامنه ۱۰-۱ كیلووات – كم تا متوسط قدرت- كاهش یافته و برای نمونه در دهه گذشته بیش از ۵۰ درصد از آن كاسته شده است. دلیل اصلی این كاهش، افزایش میزان تولید و پیادهسازی تصمیمهای جدید تكنولوژی (مثل معكوسكنندههای رشتهای) است. در دهه پیشرو كاهش ۵۰ درصدی هزینههای ویژه قابل پیشبینی است. و انتظار میرود تا سال ۲۰۱۰ به میزان ۳/۰ یورو/وات AC كاهش یابد. اما این امر مستلزم پیادهسازی اقدامهای ویژه برای توسعه ساخت و فرآیندهای آن است.
●كاربردهای تكی و جزیرهای
سیستمهای تكی و جزیرهای آن دسته از نیروگاههای PV هستند كه به شبكه متصل نیستند. سیستمهای جزیرهای را میتوان برحسب ولتاژ (DC یا (AC كه با آن جفت میشوند تقسیمبندی كرد. با بررسی بازار سیستمهای در دسترسی، میتوان به تقسیمبندی مفهومی زیر رسید:
●سیستم خورشیدی خانگی (SHS)
تمام مصرفكنندگان و تولیدكنندگان به سطح ولتاژ DC انحصاری وصل می شوند. امروز چندصدهزار SHS باقدرت حدود ۲۰۰ وات عمدتاً در نواحی روستایی آسیا، آفریقا و آمریكای جنوبی نصب شده است. مشتریان با اضافه كردن سیستمهای كوچك معكوسكننده میتواند از سیستم DC استفاده كنند تا به این ترتیب بار AC عرضه شده را استاندارد كنند.●شبكه كوچك AC محلی بااجزاء خنثیشده DC
این فناوری به دلیل نیاز به عرضه بار AC(متوسط) با منبع DC و برای شارژ باتریهای سمت DC و یا ژنراتورهای احتراقی یا دیزلی پدید آمد. این آرایش برای عرضه به مشتریان روستایی یا دوردست كه تقاضای انرژی بیشتری نسبت به سطح SHS دارند (مثل كلیدهای دوردست، كارگاههای كوچك یا مزارع كشاورزی) دامنه معمول برق بین یك تا پنج كیلووات و دامنه ولتاژ DC بین ۱۲ تا ۴۸ ولت است.
●سیستمهای AC جهتی مدولار
سیستمهای قابل انعطاف با ساختار قطعهای (مدولار) اجزا را میتوان با اتصال مشتریان و تولیدكنندگان در سمت AC به دست آورد. امروز این فناوری به شكل معمول در طبقات متعدد كیلوولت مورداستفاده قرار میگیرد.
معكوسكنندههای جریان معمول یا حاصله از منابع تجدیدپذیر بنا به كاربرد و نوع منابع در دسترس نیز برای اضافه كردن به سیستم و شكل بخشی به یك سیستم دورگه انرژی مناسب هستند. از آن جا كه مبدلها، خازنها و واحدهای پشتیبانی سیستمهای غیرمتمركز میتوانند برق AC سازگار باخصوصیات شبكه تولید كنند، در ضمن مناسب اتصال به شبكههای برق معمولی هستند. این ساختار عرضه را به سادگی میتوان با یكپارچهسازی با بقیه اجزا یا ژنراتورها یكپارچه كرد تا تقاضای اضافی انرژی را پوشش دهد. این ساختارها برای عرضه برق به هر مصرفكننده برق به خصوص در روستاهای كشورهای رو به رشد و كشورهایی كه برق، پمپاژ آب و ضدعفونی كردن آن جزو اصلیترین نیازهاست، به كار گرفته میشوند. فناوری سیستمهای PV مدولار و جفتشده AC برای نخستین بار توسط «انستیتوی فناوری عرضه انرژی خورشیدی» توسعه یافت و دراین راه كمپانی SMA Regelsysteme با آن همكاری كرد. این مفهوم وشكل بازار بالقوه بزرگی به خصوص در كشورهایی دارندكه شرایط مناسب برای گسترش شبكههای معمول را ندارند. دامنه این سیستمهای شبكه جزیرهای بین سه تا صد كیلووات ومتناسب با ساختارهای تك و سه فاز هستند. همان طور كه گفته شد فنارویهای مدولار مزیتهای بسیاری دارند. سیستم مهندسی آنها (شامل طراحی، نصب، گسترش وسازگارسازی) ساده است و هزینههای ویژه سیستم در آن به حداقل می رسد. در مواردی راهبرد (استراتژی) برقرسانی مبتنی بر سیستم جفتی شده دورگه PV مولد جریان AC است. این استراتژی برقرسانی و گسترش در گامهای زیر خلاصه می شود: نبود عرضه برق، سیستمهای كوچك PV/باتری (AC جفتی شده)، سیستمهای دورگه از طریق یكپارچه سازی با ژنراتورهای دیزلی، سیستمهای بزرگ شده PV/باتری (AC جفتی شده)، پیادهسازی سیستمهای PV توزیع شده و توربینهای بادی (تمام AC جفتی شده) اتصال روستاهای بیشتر و گسترش شبكه.
ساختار سیستم عرضهای با چنین ویژگی، گذشته از نیاز به تجهیزات شرطی كردن برق به واحدهای كنترل و نظارتی مسوول برای پیادهسازی استراتژی كنترل ویژه عملیات برای ایمنی شبكه و اجزاء سیستم نیازمند است. در سیستمهای كوچك و متوسط برق این واحدهای كنترل معمولاً با یك جزء كلیدی – معكوسكننده و دو جهته باتری – انجام میشود كه سیستم عملیاتی را ساده میكند و هزینههای سرمایهگذاری را كاهش می دهد.
از دیدگاه اقتصادی سیستمهای مجزا و كوچك بیرون از شبكه (با خازن باتری) در دامنههای كیلوولتی (خاص) قطعاً مقرون به صرفهتر از سیستمهایی است كه از ژنراتور دیزلی تنها استفاده میكنند. حتی سیستمهای دورگه PV بزرگتر (۳۰-۵ كیلووات) تنها به این دلیل از ژنراتورهای دیزلی استفاده میكنند تا از ذخیره درازمدت در باتری پرهیز كرده عملیات را با هزینهای كمتر از سیستمهای دیزلی انجام دهند. این كار به دلیل هزینههای بالای چرخه عمر ژنراتورهای دیزلی انجام میشود. برای مقایسه باید گفت كه هزینه دستگاههای ژنراتور دیزلی ۳۰-۱۰ كیلووات معادل ۰/۱ – ۴/۰ یورو / كیلووات ساعت است.
●سیستمهای برق PV: نسل بعدی
انتظار میرود ساختارهای عرضه برق غیرمتمركز مدرن شامل چندین نوع شبكه شود كه موازای با یكدیگر و مرتبط بامراكز سرویس، نظارت و نگهداری از راه دور باشند. سیستمهای غیرمتمركز برق PV به شكلی تكامل مییابند كه شامل شكلهایی چون (عرضه) محلی (مثل عرضه بار مفرد از سیستمهای مجزا)، منطقهای (مثل عرضه به تاسیسات رفاهی و كسب و كارها از طریق شبكههای جزیرهای)، فرامنطقهای (اتصال به شبكههای عرضه برق) از آن جملهاند. این شكلهای ساختار عرضه شبكهای را میتوان به موازات افزایش تقاضا به شكل گام به گام توسعه بخشید. گسترش عمده برقرسانی غیرمتمركز به شكل خودكار باعث اتصال شبكههای محلی و شكل گیری شبكههای منطقهای و فرامنطقهای خواهد شد. در این ساختارهای غیرمتمركز، ارتباطات، مقولهای كلیدی برای ایمنی و سرپرستی و نگهداری سیستم از راه دور به شكل اقتصادی است. ساختارهای ارتباطی گذشته از كنترل و نظارت اتصال خطوط برق، اجزاء مختلف و نیروگاهها برای ساختارهای غرمتمركز عرضه نیز ضروری هستند. بنابراین هر ساختار باید با فناوری ارتباطی مناسبی مجهز شود. بیتردید كاربرد فناوریهای مدرن ارتباطی باید بر طراحی اجزا و سیستمهای عرضه تاثیر بگذارد.
این ساختارهای عرضه غیرمتمركز پیشبینی شدهاند تا روند آینده سیستمهای پایدار تولیدانرژی را نمایش داده راهحلهای موثر برقرسانی به نقاط دوردست روستایی را نشان دهد. روند ساختارهای غیرمتمركز برق (ایستگاههای مجازی برق) دركشورهای پیشرفته صنعتی نیز نشانگر گسترش است. انتظار میرود روند كاهش قیمت با كاربرد اجزا الكترونیك جدید- مثل رگولاتورهای شارژ برای سیستمهای كوچك PV، مبدلهای AC/AC و تجهیزات كنترل و مشاهده سیستمهای گسترده – باز هم كاهش یابد. به خصوص كارخانههای PV مدولار و AC جفتی شده وسیستمهای دورگه برای برقرسانی غیر متمركز راهحلهای عرضه مقرون به صرفه برق را در مقایسه با سیستمهای معمول نشان میدهند.
●●نتیجهگیری
در این مقاله روند حركت به سوی ساختارهای غیرمتمركز عرضه برق با اجزا مدولار PV بررسی شد. فناوریهای رو به كمال معكوسكنندهها و خصیصههای آن نیز معرفی شد در میان عرصههای مختلف كاربرد و آرایش سیستم ، نوع دورگه جفتی شده AC مدولار به عنوان راهحل بهینه برای ساختارهای عرضه قابل توسعه برق، سازگار با شبكه تشریح شد. راهبرد برقرسانی و گسترش مبتنی بر سیستم غیرمتمركز AC سازگار با سیستم دورگه PV نیز معرفی شد. مجدداً باید گفت كه تسهیلات ارتباطی، به عنوان فناوری كلیدی كنترل، نظارت و نگهداری از راه دور سیستمهای غیرمتمركز PV، باید در نظر گرفته شود. با افزایش تولید انبوه اجزا و سیستمهای PV در آینده نزدیك شاهد كاهش هزینهها نیز خواهیم بود. بنابراین نیاز به راهحلهای نوآورانه فرآیند توسعه اجزا و سیستمها حیاتی است.
●●میلمران نیروگاه ذغالی جدید استرالیا باطراحی قطعهای (مدولار)
نشریه بكتلپاور آمریكا
طراحی و نصب مدولار و منبعیابی ابتكاری مواد مهمترین عوامل موفقیت طرح نیروگاه بسیار مهم ۸۴۰ مگاوات میلمران استرالیا بود.
ساخت نیروگاه ذغالی میلمران از اوت ۱۹۹۹ در استرالیا شروع شد. نخستین واحد این نیروگاه ۸۴۰ مگاوات در سپتامبر ۲۰۰۲ به بهرهبرداری رسید و واحد دوم در فوریه ۲۰۰۳ تكمیل شد. میلمران كه در جنوب شرقی كویینزلند قرار دارد دومین نیروگاه عظیم در نوع خود است. هزینه این نیروگاه ۵/۱ میلیارد دلار استرالیا (۹۳۰ میلیون دلار ایالات متحده) است و همواره با معدن باز ذغالسنگ مربوط به خود، سیستم انتقال و لولهكشی عرضه آب به كمپانی «میلمران پاور پارتنرز» تعلق دارد. چرخه بخاری ویژه به دلیل عملكرد زیستمحیطی وكارایی انرژی آن از سوی كمپانی مذكور انتخاب شد. هر چه كارایی چرخه بخار بیشتر باشد باعث كاهش سوخت مصرفی برحسب مگاوات برق تولیدی و انتشار كمتر آلایندههای زیستمحیطی شامل CO۲ میشود. در این پروژه از مشعلهایی استفاده شده كه كارایی بالایی داشته باعث تفكیك خاكسترهای معلق از گاز دودكش میشود.
اینترجن موسسه مشترك بین «شلو بكتل» دارای ۵۴ درصد سهام «میلمران پاور پارتنرز» است شركای دیگر شامل ماروبنی ژاپن، «جیئی استراكچرال فایتانس (یكی از قسمتهای جنرال الكتریك)، گروه EIF (بخشی از گروه آلیاتز) و توهوكو الكتریك پاور (یك شركت برق ژاپنی) هستند. مسوولیت بهرهبرداری با اینترجن است. انتظار میرود این تاسیسات در حالت بار پایه فعالیت كند، گرچه برای عملیات چرخهای بار از ۳۰ تا ۱۰۰ درصد بار طراحی شده است. برای بهبود كارایی وبهرهبرداری این واحد تحت فشاری از ۹۵ تا ۳۰ درصد كار خواهد كرد. «بكتل پاور» شركت جهانی مهندسی/ساختمان كه مقرش در ایالات متحده است، پیمانكار كلید در دست طرح بوده مسوولیت تمام امور مهندسی، تداركات ساختمان و راهاندازی نیروگاه را بر عهده دارد.
●تامین مالی تاسیسات
میلمران هنگام بهرهبرداری كامل سالانه الكتریسیتهای به ارزش ۲۳۷ میلیون دلار استرالیا تولید و به بازارملی برق اخیراً ملی شده عرضه خواهد كرد. هنوز توافقنامه معامله برق برای فروش برق از سوی این نیروگاه ارایه نشده است. سینكلرنایت مرز (SKM) به عنوان مهندس مستقل نماینده بانكداران در جریان ساخت تاسیسات عمل میكند. موسسه مشاور این طرح به مشاوران ملی و وامدهندگان در مذاكرات مهندسی، تداركات و ساختمان (EPC) و سایر توافقهای پروژه كمك كرده در معرفی آن به وامدهندگان بینالمللی و خریداران بالقوه سهام نیز برای رسیدن به توافق نهایی مالی تلاش میكند. «دیوید نلسون» مدیرعامل اینترجن استرالیا میگوید: میلمران بزرگترین پروژه دنیاست كه تامین مالی آن بر مبنایی غیر از توسل به روشهای مرسوم تامین مالی پروژه صورت میگیردو دومین طرح بزرگ سرمایهگذاری خصوصی در كویینزلند است. به گفته «باب كلیپر» مدیرعامل بكتل اسیا – اقیانوس آرام «این امر مهم است زیرا پروژههایی در این حد از سوی بخش خصوصی تامین مالی شده و به دولت امكان میدهد منابع مالی خود رابه طور مستقیم در زمینههای غیر از تولید برق هدایت كند.»
در واقع میلمران پروژهای است كه از اهمیتی منطقهای در چندین جنبه بهرهمند میشود. اگر چه اجزا كارخانه از منابع جهانی تامین میشود اما از شركتهای خدماتی و تولیدكننده و سازنده محلی نیز استفاده میشود. «بیل هارپر» مدیر پروژه بكتل می گوید: این طرح میزانی گسترده از سرمایه و فرصت را برای جامعه محلی فراهم آورده است. در مراحل ساختمانی و راهاندازی ارزش سهم كار و منابع محلی به ۴۰۰ میلیون دلار استرالیا برسد. در هنگام اوج فعالیتهای ساختمانی ۱۲۰۰ نیروی كارگری و ۱۷۰ كارمند ستادی به كار گرفته شدهاند. به گفته«نلسون» هنگام بهرهبرداری و در طول عمر كارخانه «هزینه دستمزدها و اشتغال حدود هشت درصد هزینههای عملیاتی سالانه راتشیكل داده و اقتصاد محلی به شكلی غیرمستقیم از اینطرح بهرهمند خواهند شد.»
●طراحی كارخانه
طرح نیروگاه میلمران یك ایستگاه بخاری تولیدبرق با سوخت ذغالسنگ شامل دو واحد هر یك با خروجی (ناخالص) ۴۲۰ مگاوات هستند. واحدهای نیروگاه در شرایط بخار ۲۴۱ bar/ ۵۶۶ سانتیگراد/ ۵۹۳ سانتیگراد توربین كار می كند. درستی این چرخه شرایط ثابت شده اگرچه این اندازه واحد در انتهای پایینی شرایط تجاری در دسترس واحدهای فوق حساس است. مطالعه پایداری شبكه مشخص میكند كه واحدها برای حفاظت سیستم ۲۳۰ كیلوولت انتقال و توزیع محلی باید در ظرفیت كمتر از ۵۰۰ مگاوات محدود شوند. منفعت ثانویه این اندازه تحویل سریعتر دستگاهها و بهرهبرداری زودتر از آن است. كمپانی «ببكاكاند ویلكاكس» ایالات متحده دوبویلر فوق حساس عرضه كرد. بخشهای مربوط به فشار در چین و اندونزی ساخته شدند. هر بویلر دارای طراحی دوكالیبر بافضای مناسب مجزا برای مجهز كردن آن در برابر خراشیدگی و خوردگی ناشی از خاكستر سوخت است. این بویلر دارای كوره مارپیچی رِزوِه شده به خرطومی مجرا و یك سیستم یكپارچه استارت بویلر با دو تفكیك كننده بخاری است كه یك مخزن واحد ذخیره را با پمپ جریانی تغذیه میكنند. دو فن ID و PAFD و یك باز تولیدكننده گرمایش سه بخشی است. پنج سیلندر و لوله آبرسان توربین عمودی نوع MPS تغذیه كننده مشعلهای t/hr۲۱۸ با گاز NOx كم است.
هر واحد كمتر از mg/Nm۳NOx۷۵۰ بدون سیستم SCR منتشر میكند. این سوخت كمتر از ۵/۰ درصد گوگرد دارد و در نتیجه كمتر از mg/Nm۳So۲۲۰۰۰ بدون سیستم FGD منتشر میشود. ذرات درهر واحد با یك سیستم ضربهای جهشی تصفیه در داخل كیسههای اندود شده رایتون جمعآوری شده به این شكل از انتشار حدود mg/xNm۳۵۰ ذرات جلوگیری می شود. خاكسترهای نیروگاهی در معدن همراه ضایعات آن دفن میشود.«آنسالدو»ی ایتالیا دو توربین فوق حساب بخاری عرضه كرده است. هر توربین بخار دو پشته پیوسته، تك بازگرمایی، چگالی با ۵۳۵ مگاولت آمپر و ژنراتور ۳۰۰۰ دور / ثانیه است. سیستم اتصال فرعی توربین به اندازه ۴۰ درصد جریان بخار است. به دلیل عدم دسترسی (كافی) به آب خنك كردن با كندانسورهای خنككننده با هوا صورت میگیرد. اینترجن مساله محیطزیست را به عنوان ملاحظه كلیدی برای شروع پروژه درنظر گرفته است. SKM در ارزیابی تاثیر زیستمحیطی كه برای كسب مجوز طرح لازم است، دخیل شده و اینترجن و بكتل باید از آن در طراحی استفاده كنند. بادر نظر گرفتن خشكسالی طولانی منطقه بود كه به جای برج خنككن تر، كندانسور خنككننده با هوا تعبیه شد. با این كاهش چشمگیر نیاز به آب، این تاسیسات میتواند متكی به فاضلاب تصفیه شده (آب خاكستری) برای چرخه مصرف خود باشد و منابع ارزشمند دیگر آب را مصرف نكند. خط لولهای ۹۰ كیلومتری این فاضلاب تصفیه شده را از كارخانه تصفیه فاضلاب «وتالا» در شمال شهر «توومبا» یعنی از جایی به نیروگاه میآورد كه پیشتر این آبها رادر سیستم رودخانههای محلی میریخت.
به این ترتیب یك سیستم تصفیه آب شامل ۵۵۰۰ میلیون لیتر در سال فاضلاب تصفیه شده در كارخانه تعبیه شده كه از طریق خط لوله ۱۰۰ كیلومتری از شهر «تورومبا» عرضه میشود. ارزش معاملاتی این آب ۵۰۰۰۰۰ دلار استرالیا در سال است. از آنجا كه سایت در اغلب نقاط سال خشك است فاضلاب نیروگاه و آب باران برای استفاده آبیاری بیش از ۹۰۰۰ درخت جدید مورد استفاده قرار میگیرد. تصفیه آب شامل یك سیستم RO/EDI مواد معدنی زدایش شده و یك صیقل كار تقطیركننده از نوع Precoat است. این صیقلكار تقطیر كننده آن لاین شامل كنترل رسانایی یون مثبت آب تغذیه است. بویلر تحت حالت تصفیه تركیبی كار میكند. به آب تغذیه اكسیژن و همچنین هیدرواكسید آمونیوم برای كنترل میزان اكسیژن برای زمان كار واحد تحت شرایط شمیایی AVT بدون زدایش شیمیایی اكسیژن در حالتهای استارت / پاكسازی تعبیه شده است.
هر واحد دارای پمپ تغذیه بویلر گرداننده تك توربین ۱۰۰ درصد بخاری همراه با یك پمپ بوستر گرداننده توربین بخاری و همچنین پمپ استارت ۵۰ درصدی موتور است. یك بویلر ۱۸ تن/ ساعت یدكی نیز برای تسهیل استارت نیروگاه تعبیه در طراحی بویلر این نیروگاه فوق حساس نیاز برای درام بخار با دیوار قطور حذف شده و عمدتاً از لولههای قطری استفاده شده است كه گردش طبیعی بویلر را انجام میدهد. این تمهید باعث میشود جریان طبیعی بویلر با برخورداری از ساختار پشتیبانی، توزیع مجدد بار را امكانپذیر كند و امكان بهینهسازی در طراحی ساختار فولادی را فراهم آورد. در شكلهای پیشرفته و مواد مورد استفاده برای ساخت لوله، از ضخامت دیواره كاسته شده و بر وزن بویلر فوق حساس و در نتیجه طراحی ساختار فولادی آن تاثیر مهمی گذاشته است.
●رویكرد قطعهای (مدولار)
برای بیشتر پروژههای برق با سوخت جامد فعالیتهای نصب سازههای فولادی بویلر مبتنی بر برنامه ریزی حیاتی نصب بویلر است. به این ترتیب هر گروه كاری پروژه باید كار فشردهای را برای طراحی، تداركات، طراحی تفصیلی، ساخت و نصب سازههای فولادی در مقرون به صرفهترین شكل انجام دهد.
تیم طراحی و نصب فولادی میلمران برای وفاداری به برنامهریزی و مقدار تثبیت وبرآورد شده در مناقصههای رقابتی و قرارداد كلید در دست پروژه تكنیك قطعهای ومدولار را در طول شكلگیری سازه فولادی پیاده كرد. استفاده از تیرهای مشبك و ستونهای پیشساخته نیاز به كارگران قسمت شكلبخشی به قطعات غولآسای فولادی را حذف كرد.
رویكرد قطعهای كه در پروژه برق میلمران بهكار گرفته شد به شكلی اساسی هزینه مواد را پایین آورد و به كار ساختمان شتاب بخشید و ایمنی كار را افزایش داد. درمیان عناصرضروری توسعه طراحی، مهمترین عنصر جلسات ارتباطی و طوفان مغزی باكاركنان میدانی بود كه مسوول پیادهسازی بودند. تشخیص داده شده كه هر اطلاعی در مورد بازارهای بینالمللی و ملی، توانمندیهای ساخت، قوانین كارگری و امثال آن برای بهینهسازی فرصتهای طراحی ضروری است. در كل، هر فضایی كه در آن طراحان و سازندگان هدفهای خود را با یكدیگر در میان گذاشته اهداف طرف دیگر را شناسایی كنند، عاملی كلیدی در ایجاد نتایج موردنظر خواهد بود. همچنین بهرهجویی از مزیتهای بازار رقابتی بینالمللی سبب شد قطعات مورد نیاز از سراسر جهان – از اروپا گرفته تا چین و هندوستان، آفریقای جنوبی، كره و ایالات متحده – تامین شود. به همین ترتیب بود كه تامین منابع مالی مورد نیاز متصل به كشور خاصی نشد.
●انگیزههای بازار پشت تكنولوژی فوق حساس
ذغال سوختی راهبردی برای كشورهای تولیدكننده ذغال است. زیرا عمدهترین منبع ایجاد انتشار گازهای گلخانهای است و استفاده موثر از ذغال بسیار با احتیاط صورت میگیرد. تكنولوژی بویلر فوق حساس ارتقاء یافته و این چالشها را در نظر گرفته است. سه انگیزه عمده بر افزایش استفاده از فناوری بویلر فوق حساس اثر گذاشته است:
- عرضه سوخت و گستردگی آن
- هزینه چرخه عمر نیروگاه
- تغییر آب و هوا
▪عرضه سوخت و گستردگی آن:
ذخایر ذغال فراوان و در سراسر دنیا توزیع شده است و منبعی قابل دسترسی و ارزان قیمت را فراهم میآورد. ذغال نقشی مهم در توسعه اقتصادی و اجتماعی بسیاری از كشورهای تولیدكننده ذغال ایفاء میكند كه از جمله میتوان به ایالات متحده، چین، هندوستان، اندونزی، استرالیا، آفریقای جنوبی و كلمبیا اشاره كرد. فراوانی عرضه ذغال باعث ثبات قیمت میشود. در مقایسه منابع گاز طبیعی اندكتراند (۲۰ درصد ذخایر ذغال) و همچنین گاز به راحتی قابل حمل و نقل نیست و قیمت آن دارای نوسان بیشتری است. تولید كنندگان عمده برق با حزم و دوراندیشی یك طرح آمیخته متعادل تكنولوژی تولید سوخت و برق رادنبال میكند و بنابراین ذغال همچنان نقش مهم خود را درتولید برق ایفاء خواهد كرد.
▪هزینه چرخه عمر نیروگاه:
طراحی فوق حساس و ماوراء فوق حساس نیازمند مواد برترو شیمی آب بوده و می تواند هزینه اولیه نیروگاه را افزایش دهد. با وجود این بهبودهای بعمل آمده در كارایی نیروگاه و كاهش مصرف سوخت به میزانی بیش از افزایش هزینه اولیه آن را جبران میكند. ارزش پول نیز اقتصاد طراحی فوق حساس و ماوراء فوق حساس را بهبود بخشیده است.
▪ تغییرات آب و هوا:
در زمانی كه معاهده كیوتو درباره گرم شدن جهان در زمینه كاهش انتشار CO۲ سهمیه شماری كشورها را دراین زمینه مشخص كرده، نیاز به كاهش انتشار دیاكسیدكربن پذیرش جهانی عمدهای به دست آوره است. در حال حاضر متوقف كردن انتشار CO۲ به طور مستقیم یا بیرون راندن CO۲ از گاز دودكش نیروگاه و رفع آن در اعماق دریا یا آنجیرها گران است و میتواند بین سه تا پنج سنت/كیلووات ساعت به هزینه برق اضافه كند. بنابراین بهترین راه كاهش انتشار CO۲ افزایش كارایی نیروگاه است. چرخههای بخاری بازگرمایی ماورا حساس پیشرفته با اضافه كردن دو مرحله گرم كردن آب تغذیه برای باز تولید كارایی را ده درصد بالا برده و از هزینه مصرف ذغال میكاهد و میزان انتشار CO۲ را ۳۰-۲۵ درصد پایین میآورد. از آنجا كه ذغال سنگ منبع سوخت اولیه در استرالیاست صاحبان میلمران متعهد به كاهش CO۲ بااستفاده از فناوری فوق حساس شدهاند.
●نرمافزار جدید برای كاهش خودكار گازهای آلاینده نیروگاههای ذغالی
سیاست سفت و سخت كاهش انتشار گازهای آلاینده كه در پشتیبانی هدفهای دولتها در سراسر دنیاست سبب گشته تا كمپانیها محصولات خاصی را برای كاهش اكسیدهای نیتروژن و گازهای اكسید كربن بسازند. GNOCIS PIUS
(یك سیستم ژنریك شبكهای كنترل هوشمند) آخرین بسته نرمافزاری تولید «پاورتكنولوجی» كمپانی «پاورجن» (كه اینك در تملك E.O.N آلمان است) دراین زمینه به بازار عرضه شده كه برای كاهش انتشار NOX و CO۲ با دستگاههای خود كار محاسبه بهینه برای بویلرهای ذغالسوز تنظیم شده است.
GNOCISPLUS نسخه روز آمد شده نرمافزاری است كه در سال ۲۰۰۱ به بازار عرضه شد و از تجربیات ایالات متحده بهره جست و از آن در كارخانهای در انگلستان استفاده كرد. از دادههایی كه این نرمافزار ذخیره میكند برای تولید نقشههای شبكه عصبی (Neural) توسط بخش ویژه مدلسازی نرمافزار «پاورتكنولوجی» استفاده می شود. هدف نرمافزار ایجاد تعامل كلیدی بین مجموعه دستگاههای احتراق و تاثیر آن بر یكدیگر استفاده میشود. این سیستم با پارامترهای كنترل كلیدی بویلر نیروگاه – مثل جریان ذغال، اكسیژن O۲ اضافی، كاركرد مشغل و ورودی بار – به كار میافتد و نتایج انتشار گاز NOX، كارایی بویلر وسطح ذرات معلق خاكستر كربن را پیشبینی می كند.
از این سیستم برای كارهای مشاوره یا حالت كنترل بسته و مستقیم برای كنترل خودكار بهینهسازی می توان استفاده كرد. كاركنان عملیات با استفاده از نرمافزار مذكور در پرده صفحه نمایش اتاق كنترل میتوانند هر یك از دو حالت پیشگفته راایجاد كنند. این قابلیت جدید «وصل- خط (online)» امكان ثبت تغییرات حاصله از سوختهای مختلف و قطع عمده برق را بدون نیاز به بازسازی نقشههای شبكه عصبی ایجاد میكند. این نرمافزار و پردهها مبتنی بر windows استاندارد – چه به لحاظ ظاهر یا كاركرد- هستند.
این نرمافزار می تواند به شكل میانگین در عمل كاستن NOX به میزان ۱۵-۱۰ درصد و بهبود كارایی
۱-۲/۰ درصد موثر واقع شود.
تست این سیستم در ماه مه ۲۰۰۱ در واحد اول نیروگاه گرینكانتی در ایالات متحده انجام شد. دراین آزمون، عملكرد سیستم از جنبه تاثیر دركاهش NOX و قابلیت آن در بهبود كارایی مورد تحقیق واقع شد. این سیستم به عنوان نسخه ارتقاء یافته سیستم اولیه سال ۲۰۰۰ نصب شد.
برنامه فناوری پاك وزارت انرژی (ایالات متحده) DOE به این طرح در زمینه استفاده از هوش مصنوعی (سیستم تصمیمگیری مقلد مغز انسانی مبتنی بر رایانه) كمك كرد تا فناوریهای استفاده از ذغال را بهینه سازد. توسعه این نرمافزار از سوی یك كنسرسیوم متشكل از EPRI، پاورجن، ساترن كامپنی، كمپانی یوآراس (كه مجوز عرضه GNOCISPLUS در آمریكای شمالی رادارد)، وزارت بازرگانی و صنعت انگلستان و وزارت انرژی ایالات متحده – تامین مالی شد.
این گروه از حمایت این طرح با بهرهگیری از سابقه مشاورهای خود احساس اطمینان میكرد. راجر براندوود یك مهندس شركت «پاورتكنولوجی گفت: ما مهندس مشاوریم نه این كه صرفاً یك واحد نرمافزاری باشیم. این انباشت تجربهها در بهینهسازی نیروگاه برای ما دانشی عمیق از فرایند احتراق فراهم كرد. احساس میكنیم یكی از چند مشاوری هستیم كه میتوانند این میزان كارشناسی را در بخش مدیریت دارایی توام با ریسك در بخش برق بكار گیرند.
GNOCIL در میانه دهه ۱۹۹۰ ساخته شد كه اولین كاربرد تكنولوژی شبكه عصبی برای كاربرد در دیزل واقعی نیروگاهی آن زمان بود مدل تجدیدنظر شده یعنی GNOCISPLUS شامل ارتقاء كیفیت «وصل – خط» و همچنین قابلیت تحلیل و همچنین بهینهساز عملكرد بوده امكان تشخیص و جبران تغییرات در شرایط را فراهم میسازد. این سیستم دارای چند مشخصه پیشرفته است، از جمله:
- بازآموزی وصل – خط (online)
- انتخاب پارامترهای بهینهسازی
- الگوریتمهای نیرومند بهینهسازی
- هموارسازی رفع محدودیتهای كارخانه
- انعطافپذیری در شكل برای هر نوع طراحی كارخانه
این نرمافزار به كاربر گزینههایی را برای استفاده در حالتهای كنترل در loop بسته و باز ارایه میدهد. در حالت لوپباز سیستم برای عاملان نیروگاه اطلاعاتی مشاورهای عرضه میكند كه واكنش طلب میكنند. در لوپ بسته عملكردها به طور خودكار بدون تقاضا از عاملان برای واكنش اجرا میشود. بازآموزی وصل خط به این معناست كه این محصول بدون نیاز به بازسازی ادواری مدل، دایماً خود رابا شرایط و تغییرات نیروگاه سازگار میكند و امكان استفاده از آن برای كنترل انتشار گردو خاك به عنوان كاتالیزور انتخابی كاهنده (SCR) برای به حداقل رساندن استفاده از آمونیاك و سولفور زدایی دودكش نیروگاه وجود دارد.
برای عاملان ارشد پنج روز آموزش كافی است و آنها قادر خواهند شد حسب نیاز سایر كاركنان را آموزش دهند. فرایند نصب طی یك سال می تواند تكمیل شود. چندین نیروگاه در سراسر اروپا سیستم GNOCISPLOS را نصب كردهاند. شركت «انل» ایتالیا این سیستم را در نیروگاه ۳۲۰ مگاوات «وادولیگوئره» تعبیه كرده است. «پاورجن» كه صاحب نیروگاه ۲۰۰۰ مگاوات «كینگزنورث» انگلستان را در تملك خود دارد پس از نصب این سیستم به این نتیجه رسیده كه به چهار درصد كاهش در ضایعات احتراق (LOI) و ده درصد كاهش در NOX دست پیدا كرده است. GNOCISPLUS در نیروگاههای ۲۰۰۰ مگاوات فری (متعلق به فیدار) و «وست بورتون (متعلق به لندن الكتریسیتی) نیز نصب شده است. همچنین استفاده از این نرمافزار در بهینهسازی استارت خسارت را به حداقل رسانده است. نیروگاه وست بورتون با ظرفیت MWe ۵۰۰×۴ در نهایت به تملك شركت دولتی الكتریسیته دو فرانسه (EDF) درآمده و در واحد دو آن سیستم GNOCISPLUS نصب شده است.این پروژه برای نمایش تكنولوژی از سال ۱۹۹۹ توسط پاورجن برای TXU اروپا (صاحب قبلی نیروگاه) آغاز شد. این پروژه در واقع برای ارزیابی سیستم و تصمیمگیری برای نصب آن در واحدهای دیگر بود. «وستبورتون» اطمینان كافی به نرمافزار مذكور پیدا كرد و مجوز آن رااز «پاورجن» خرید تا سیستم را همچنان در واحد مورد آزمایش قرار دهد. اخیراً توسعه بیشتری باهدف نیرومند كردن سیستم و سازگاری بیشتر آن با كاربران در جریان است. «وستبورتون» دارای یك سیستم «لوپبسته» از جمله شامل بازآموزی «وصل – خط» است. این مشخصه بخصوص از آن جهت مهم است كه امكان افزودن دادههای عملیاتی جدید به داده آمار (optimizer) را دارد. (كه برای هزاران آرایش محتمل كه بعضی از آنها نادر است، ضروری است) این نرمافزار در آزمایشهای راهاندازی موفق نشان داده است. «فیلری» مهندس عملكرد «وستبورتون» میگوید: این سیستم توانمندی خوبی نشان داده است ما با استفاده از آن شاهد كاهش ۱۰-۵ درصد NOX بودیم. مهمترین مساله بهبود قدرت سیستم است. «ری» شرح داد كه اخیراً یك مهندس عملكرد سیستم را مشاهده و مسایل نرمافزار در حالت offline را بررسی كرده است.یك وظیفه خود مشاهدهگری بزودی به سیستم اضافه میشود كه مسایل كل سیستم را به عاملان هشدار دهد. او میگوید: مثلاً كاركردی با هدف بهینهسازی و ایجاد تعادل بین كاهش NOX و ذرات معلق كربن، موردنظر بود. این مورد اخیراً در نرمافزار رمزگذاری شده است. پس از آن ما قادر به كنترل مستقیم این سیستم از طریق عاملان و پرده كنترل مقابل آنان شدیم و آنها به بهترین نحو از سیستم استفاده بردند. پس از رسیدن آزمایشها به نتیجه مورد نظر «وستبورتون» تصمیم نهایی درباره نصب نرمافزار در بقیه واحدها را اخذ خواهد كرد.
●كمپانی آیبیام و دستگاههای كم هزینه قرائت علمكرد از راه دور
شركتهای انرژی برق به شكلی فزاینده در جستجوی راههایی برای آزاد سازی ارزش به تلهافتاده داراییهای خود هستند. تا چندی پیش هزینه و امكان دستیابی به فناوری قرائت دستگاههای اندازهگیری مصرف و ابزار مشابه پرهزینه بود. اما شركت تكنولوژی آیبیام اینك میگوید كه شركتهای برق بااستفاده از دستگاههای كمهزینه بی سیم فرصت بزرگی برای بهبود عملكرد مالی خود پیدا میكنند.
بیش از یك قرن است كه زیربنای پایه یك شبكه برق و روش قضاوت تقاضا بلاتغییر مانده است. حتی شكوفایی اخیر سرمایهگذاری ناشی از مقررات زدایی این جنبه شبكه كه به خردهفروشی سیستم تجارت برق و صورتحساب مربوط میشود نادیده گرفته شده است. اما این رویكرد در حال دگرگونی است. با گسترش استفاده از شركتهای برق از فناروی اطلاعاتی (IT) و سرمایهگذاری در آن، ارزشهای بیشتری و كارایی بهتری برای شبكهها فراهم شده است. هدایت روشهای تامین تكنولوژی اطلاعاتی در بخشهای انتقال و توزیع وظیفه بخش «صنایع برق و انرژی جهانی» كمپانی «آیبیام» است این بخش یكی از ۲۴ قسمت صنعت است كه در آن آیبیام در صدد فروش سرویسهای ارزش افزوده به صنایع برق، گاز، آب و فاضلاب است. دیوید سمیوئل مدیركل این بخش اخیراً در سفری كه به لندن داشت به تشریح فعالیتهای حوزه مدیریت خود و ترویج این دیدگاه پرداخت كه عاملان شبكههای برق چگونه ارزش بیشتری از داراییهای موجود خود در آینده كسب كنند. او گفت: برای افزایش قدرت رقابت در پنجشش سال اخیر فعالیتهایی به شكل ادغام شركتها در یكدیگر و یا تصاحب یكی توسط دیگری صورت پذیرفته و از این میان شركتهای مدل (نمونه) پدیده آمده است. اما اخیراً این نوع سرمایهگذاریها كند شده و اینك تشخیص داده شده كه سرمایهگذاری كافی در زمینه زیربنا سازی انجام نشده است. شركتهای برقی كه مشتری ما هستند از ما میپرسند كه چگونه می توانند ارزش به تله افتاده داراییهایشان را بالا برند، چگونه قادر به كاهش هزینهها و در عین حال ارایه خدمت بهتر به مشتریان خواهند بود. آنها به ریشهها و مبانی برگشتهاند.
●تاثیر مقرراتزدایی
روند مقرراتزدایی و شكستن انحصارات دولتی در بخشهای مختلف دنیا، گسترهای از شركتها را در بخش برق ایجاد كرده است. دامنه این شركت از موسساتی كه دستاندركار تولیداند تا موسسههای خردهفروشی و یا یكپارچه این خدمات گسترده است. بسیاری از ادارههای تنظیمات و كنترل مقررات بازار برای موسسات دستاندركار تدوین كرده كه به هر شكل نوعی ابهام نیز با خود به همراه دارد كه این تحولات چه پیآمدهایی در بر خواهد داشت و چگونه باید آماده آن شد. سمیوئل میگوید: مشتریان میپرسند چه بنیانهای عمومی باید ایجاد كنند تا درجای درست خود قرار گیرند.
«دیوید سمیوئل» برای ارایه مشورت بیشتر وقت خود را با مشتریان سپری میكند تا نیازهای آنها را دریافته و آن رابه زبان قابل فهم كمپانی خود (در زمینه خواسته مشتریان) برگرداند. او میگوید: یكی از پیشنیازهای مشتریان برای تعادل سرمایهگذاری، كاهش هزینهها و افزایش خدمات است. البته فقط مسئله كاهش هزینهها در بین نیست بلكه آنها باید بدانند كه چگونه میتوانند شكل اداره را موثرتر كرده سرویسهای خود را بهبود بخشند. مواردی راسراغ دارم كه صرفهجویی در هزینه تعمیرات و نگهداری آنچنان كاهش یافته كه تعادل را بر هم زده است. نتیجه كار افزایش خاموشی بوده است.
سمیوئل همچنین به این باور است كه اولویتی بالا باید برای یكپارچه سازی و كاربرد داراییهای IT در نظر گرفته شود. او میگوید: (بحران رایانهای ابتدای سال ۲۰۰۰ یا) Y۲K بسیاری كمپانیها را با سیستمهای عامل جزیرهگونه روبرو كرد. نیاز زیادی وجود دارد كه از این داراییها ارزش كسب شود و با یكپارچهسازی آنها امكان ارتباط متقابلشان رابرقرار كرد. «سمیوئل» همچنین فكر میكند كه شركتها باید توانمندی سازمانی خود را برای مشاركت در دانش بسازند. بخصوص كه به شكلی فزاینده شركتهای برقی ارزش مبتنی بر دانش ارایه می دهند. «سمیوئل» میگوید: در آیبیام ما این مورد را مثل الزام نگاه میكنیم و راهحلهایی را ارایه میدهیم كه به كمپانیها هم امكان ایجاد تعادل مناسبتر بین هزینهها و هم كسب ارزش از سرمایهگذاری تكنولوژیك میدهد.
●خدمات مشاور
در صنعت داراییدار انتقال و توزیع، شركت آیبیام خدمات مشاورهای در زمینه نگهداری داراییها ارایه میدهد. هزینه نگهداری سیمهای هوایی كابلها، لولهها كامیونها بخش مهمی از كار را تشكیل می دهد اما فناوری راههای جدیدی را برای رویكرد نگهداری ارایه میدهد كه هزینهها را پایین میآورد، قابلیت اتكاء داراییها را بالا میبرد و رضایت مشتریان را افزایش میدهد. «سمیوئل» توضیح میدهد: با توجه به طیف نگهداری در ۲۰ سال گذشته، دریافتهایم كه شركتها راههای گران قیمت نگهداری اضطراری / تصحیحی را كنار گذاشته و به نگهداری و تعمیرات قابل پیشبینی روآوردهاند. به این ترتیب دارایی ها خود به خود پس از طی عمر مفید – چه شكسته باشند یا نه- جایگزین میشوند. گرچه این رویكرد به لحاظ هزینه – فایده جوابگوست اما هنوز ضایعاتی در زمینههای مربوط به اموال بیش از حد یا كمتر از حد تعمیر شده وجود دارد.
مرحله سوم تعمیر و نگهداری مبتنی بر شرایط شامل كارگذاری حسگرها (sensor) و سایر فناوری های پیشبینی كنندهای است كه میتوانند شرایط واقعی تاسیسات و دستگاهها را تعریف كند. این امر باعث پیشرفتی عظیم در كاهش هزینهها، قابل اتكاء بودن عملكردو رضایت مشتریان می شود. «آیبیام» در صدد كمك به مشتریان خود در حركت به سمت مرحله سوم است. اما فراتر از آن، پسانداز وصرفهجویی بیشتری از طریق برنامه نگهداری با محور قابلیت اتكاست كه نشان میدهد هر دستگاه به خودی خود نقش مهمی در سیستم شبكه دارد. هدف نهایی – كه به اعتراف سمیوئل هنوز به آن دسترسی پیدا نشده- «خودتشخیصی» است كه طی آن تعامل ماشین به ماشین برای «خود بهبودی» اولیه رخ میدهد. «سمیوئل» میگوید: در حال حاضر كار زیادی روی تكنولوژی خود تشخیصی در حال انجام است.
آیبیام با استفاده از دستگاههای مونیتورینگ، راهحلهای مشاهده عملكرد دستگاهها از راه دور را با همكاری سازندگان شریك خود عرضه می كند. دادههای دستگاهها به محیط میان افزار (Middleware) در دفتر فرستاده و به شكلی تبدیل میشود كه قابل استفاده در محیط نهایی برای اخذ تصمیم بر مبنای حقایق است. آیبیام برای عناصر سیستم با شركتهای ASP و پیپلسافت همكاری میكند. «سمیوئل» میگوید: عمل، منافع و ریسك، بخش میانی است كه دادهها را به سیستمهای كاربری نهایی متصل میكند. ما با تامین یك رشته خدمات و مشاركت نرمافزاری میتوانیم به مشتری یك راهحل پایان به پایان كه مورد علاقهشان است ارایه دهیم.
آیبیام این مدل نگهداری دستگاهها را در كشورهای مختلف با محیط مقرراتی گوناگون پیاده كرده است. در برزیل و آمریكای شمالی این مدل برای شبكههای برق درحال كار است. حال آنكه در ژاپن برای خطوط لوله گاز مورد استفاده قرار گرفته است. بحثهای زیادی با شركتهای برق اروپایی برای عرضه این فناوری درجریان است. در ایتالیا پروژهای برای اجرای این سیستم درنگهداری روشنایی خیابانها دنبال میشود.
●كاربر نهایی
پیشرفتهای تكنولوژیك در چند پروژه پیشگام آیبیام در محیط كاربری نهایی مشاهده میشود. طی این پروژهها دستگاههای مربوط برای مشاهده میزان استفاده از انرژی در محیطهای خانگی و تجاری نصب میشود. كارخانههای برقی كه در شمول این طرح قرار گرفتهاند نرخهای تخفیفی به مشتریان خود پیشنهاد میكنند به شرط آنكه امكان كنترل مصرف آنها را با معیارها و پارامترهای از پیش تعیین شده داشته باشند. كارخانههای برق با برخورداری از امكان تاثیرگذاری بر تقاضا بهتر خواهند توانست تعادل موردنظر بین عرضه و تقاضا را برقرار سازند. دستگاههای هوشمند اندازهگیری قادر به انتقال قرائتهای خود از طریق مونیتورهایی بازمان بلادرنگ (realtime) هستند و هزینههای همراه قرائت دستگاههای اندازهگیری به شكل دستی را حذف میكنند تامینكنندگان عمده برق در ایتالیا ۲۶ میلیون از این دستگاههای هوشمند اندازهگیری را نصب كردهاند. دستگاههای هوشمند اندازهگیری میتواند در بخش توزیع برای اداره بهتر آن به كار گرفته شده امكان تصمیمهای مناسبتر برای طراحی را فراهم كند. «سمیوئل» میگوید:تكنولوژی هوشمند اندازهگیری به معنای آن است كه شركتهای برق به فوریت از زمان خاموشی برق (به جای كسب خبر از طریق تلفن مشتری) خود، آگاه میشوند. با استفاده از دادههای ساختمان به ساختمان ارتقاء شبكه و گسترش آن بهتر برنامهریزی میشود. به قول سمیوئل: در پنج سال گذشته این تكنولوژی ارزانتر شده در حال حاضر امكان مدیریت سیستم را نیز فراهم میكند.
فناوری اطلاعاتی (IT) همچنین نقشی مهم در بهبود كارایی نیروی كاری جابجا شونده عامل شبكه ایفاء میكند ودستكم بر كار ۵۰ درصد نیروی كار تاثیر میگذارد. «آیبیام» در تحقیقی كه بر روی نحوه استفاده از نیروی كار انجام داده به این نتیجه رسیده كه كاركنان میدانی ۴۵ درصد زمان خود را كار میكنند. دوره تولیدی با تاخیرها كاهش پیدا میكند و اینها تماماً مبتنی بر اطلاعاتاند. یعنی اینكه هرگونه برنامه اشتباه كاری شناسایی شده ابزار/ تجهیزات نامناسب شناسایی میشوند. اگر بتوان از تاخیرها جلوگیری كرد و میزان زمان تولیدی رافقط پنج درصد افزایش داد، نتیجه، افزایش ارزشی زیاد در شركت برق است. آیبیام برآورد میكند در یك نیروگاه بزرگ این صرفهجویی به ۲۰ میلیون دلار در سال خواهد رسید.
سمیوئل میگوید: آیبیام دامنهای از تكنیكها را طراحی كرده كه به حركت تاخیرها به سوی بهرهوری كمك كند. این صناعتها شامل ارتباط تیممیدانی با مركز از طریق دستگاههای جابجا پذیر مبادله اطلاعات است. مشتریان نیز میتوانند از برآوردهای دقیق برای مدت حل مشكلاتشان بهرهمند شده اطلاعاتی را به دست آورند و معادله مخارج خود را تنظیم كنند. او پیشبینی میكند كه در آینده مشتریان میتوانند دستگاه شمارهگیری در كنار ترموستات (منزل و محل كار) داشته باشند كه به آنها قیمت جاری برق بر حسب كیلووات ساعت را نشان دهد. با توجه به تفاوتهای قابل ملاحظه فصلی هزینه برق در ایام هفته، این پیشرفت مهمی در كنترل هزینه برق است و بر رفتار مشتری تاثیر میگذارد.
«سمیوئل» میگوید: این فناوریها می توانند تغییر بنیانی در چگونگی گردآوری اطلاعات ایجاد كنند. به هر شكل انجام تغییرات منوط به استفاده كمپانیها از این فناوری است.
منابع:
• كمبود سرمایهگذاری درطرحهای برق و انرژی آمریكای لاتین
نشریه: پوتنسیا
• فناوریهای فتوولتائیك: روندی بسیار مطلوب در برقرسانی غیرمتمركز
نشریه: ریفوكاس
• میلمران نیروگاه ذغالی جدید استرالیا با طراحی قطعهای (مدولار)
نشریه: بكتلپاور آمریكا
مترجم: مهرداد غروی
مسئول اجرایی: مهرناز تهرانی
روابطعمومی و امور بینالملل شركت توانیر
• كمبود سرمایهگذاری درطرحهای برق و انرژی آمریكای لاتین
نشریه: پوتنسیا
• فناوریهای فتوولتائیك: روندی بسیار مطلوب در برقرسانی غیرمتمركز
نشریه: ریفوكاس
• میلمران نیروگاه ذغالی جدید استرالیا با طراحی قطعهای (مدولار)
نشریه: بكتلپاور آمریكا
مترجم: مهرداد غروی
مسئول اجرایی: مهرناز تهرانی
روابطعمومی و امور بینالملل شركت توانیر
منبع : پایگاه اطلاع رسانی وزارت نیرو
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست