تاسیسات برقی عرصه‏ی همفکری و همکاری رشته‎های مهندسی ساختمان

همکاری و همراهی گروه مهندسان با تخصص‎های مختلف مورد نیاز یک پروژه، زمانی مفید، مؤثر و به لحاظ اقتصادی با صرفه خواهد بود که پیش نیازهای هر متخصص برای طراحی و محاسبه مورد توجه دیگر متخصصان قرار گیرد. از آنجا که متأسفانه در طراحی و محاسبات ساختمان‎های مسکونی، گروه‎های کاری همکار بسیار اندک‎اند و معمولاً مهندسان تک‎تک اقدام به تکمیل طراحی یک پروژه می‎کنند، بروز مشکلات ناشی از عدم شناخت و یا عدم توجه به این پیش نیازها به امری طبیعی تبدیل شده است تا جایی که گاهی مدت‎ها وقت و انرژی مهندسان صرف اصلاحاتی (به‎منظور هماهنگی و تطبیق) در نقشه‎ها می‎شود که در صورت رعایت و توجه به نیازهای هر رشته قطعاً این اتلاف وقت و انرژی که هزینه‎بر نیز هست به حداقل خواهد رسید.
ابتدا نکاتی که لازم است مهندسان غیربرقی برای کمک به طراحان تأسیساتی رعایت کنند ذکر و سپس به مسایل عمده مربوط به مهندسی برق اشاره می‎شود:
الف) مهندسان معمار
پیشنهاد می‎شود مهندسان معمار در طراحی موارد زیر را رعایت کنند:
۱- تخصیص محل مناسب برای نصب کنتور و تابلوی برق (قابل دسترسی برای مامور کنتورخوان اداره‌ی برق و دور از لوله‎های آب و گاز)
۲- تخصیص محل مناسب برای حفر چاه یا چاه‎های ارت (Earthing)
۳- تخصیص محل مناسب برای عبور کابل‎ها در زیر زمین ساختمان با استفاده از سینی کابل
۴- تخصیص محل مناسب برای نصب تجهیزات تاسیساتی از قبیل دیگ‎های آب گرم یا بخار و چیلرهای تراکمی یا ابزوربشن و الکتروپمپ‎های سیرکولاسیون سختی‎گیر آب و منبع دو جداره یا منبع کویل‎دار و تابلوی برق و الکتروپمپ برگشت، با توجه به ظرفیت و حجم و سطح مورد لزوم و با در نظر گرفتن فضای مناسب برای تعمیر و بازسازی و تخصیص فضای مناسب در زیر زمین و همکف برای کپسول‎ها و جعبه‎های آتش‎نشانی و یا سنسورهای ضد دود (Smoke Detectors) و با همکاری و استفاده از اطلاعات مهندسان تأسیسات
۵- تخصیص محل مناسب عبور کابل به طبقات، دور از لوله‎های آب و گاز به‎طوری که در هر طبقه قابل دسترسی برای کنترل و یا تعویض کابل باشد.
۶- تخصیص محل مناسب در طبقات برای کپسول و سنسورهای ضد دود
۷- تخصیص محل مناسب برای نصب تابلوی برق طبقات
۸- تخصیص محل مناسب برای آنتن تلویزیون و کابل شبکه‎ی کامپیوتری و احتمالاً محل مناسب برای اتصال کامپیوترهای متصل به هم و سرور (Server) مربوطه در ساختمان‎های اداری
۹- تخصیص محل مناسب برای عبور کانال‎های اگزوز و دستگاه‎ تهویه‎ی مطبوع و لوله‎های آب گرم و سرد و احتمالاً محل مناسب برای کولر یا هر نوع مبدل لازم به‎طوری که به‎راحتی قابل نصب و باز شدن و تعمیر باشند.
۱۰- اتاق‎ها و راهروها از نور طبیعی کافی، خصوصاً نور خورشید برخوردار باشند.
۱۱- تخصیص محل مناسب برای عبور کابل‎های تلفن و آیفون و مونیتورینگ و دوربین‎های کنترل و دربازکن‎های اتوماتیک
۱۲- تخصیص محل مناسب برای آسانسور و چاهک و اتاقک آن، با در نظر گرفتن تهویه‎ی اتاقک، نصب موتور گیربکس و ضربه‎گیر و عبور وزنه‎ی تعادل و درب‎ها
۱۳- تخصیص پله فرار فلزی با نرده مناسب، در بیرون ساختمان یا پله فرار داخل ساختمان، ایزوله شده از واحدهای قابل دسترسی به آتش
۱۴- تخصیص محل مناسب برای نصب تجهیزات آتش نشانی با سیستم اسپرینکلر
۱۵- تخصیص محل مناسب برای نصب الکتروفن‏های مکنده‎ی هوای تازه و تخلیه‎ی هوای زیر زمین‎ها
۱۶- تخصیص محل مناسب برای نصب پکیچ‎ها و یا ایرواشرها و محل عبور کانال‎های قابل دسترس در طبقات
۱۷- تخصیص محل مناسب برای نصب اگزوز فن‎های پشت‎بام
۱۸- تخصیص محل مناسب برای نصب منابع انبساط و ذخیره‎ی سوخت
۱۹- تخصیص محل مناسب برای نصب مخازن آب ذخیره
۲۰- تخصیص محل مناسب برای نصب موتور ژنراتور برق اضطراری
●
ب) مهندسان عمران
پیشنهاد می‌شود مهندسان عمران نیز نکات زیر را در طراحی سازه در نظر داشته باشند:
۱- وزن تقریبی اقلام اشاره شده در ردیف الف
۲- اثر بارهای دینامیکی مثل الکتروفن‏ها و الکتروموتورها و الکتروپمپ‎ها روی ستون‎ها با در نظر گرفتن اثرات لرزش و نوسان بارها، با توجه به فرکانس طبیعی و فرکانس تشدید
۳- از میزان اتلاف انرژی و انرژی گرمایش و سرمایش تجهیزات جهت طراحی نوع سازه، مصالح دیوارها، سقف‏ها، کف‏ها، پنجره‎ها و درب‎ها و انتخاب نوع ایزولاسیون اطلاع کافی داشته باشند.
۴- استفاده از مصالح مناسب و مقرون به صرفه‏ی اقتصادی و حداقل افت انرژی و استاندارد
ج) مهندسان مکانیک
پیشنهاد می‎شود مهندسان مکانیک نیز مسایل زیر را مدنظر قرار دهند:
۱- آگاه کردن مهندسان برق از میزان برق مصرفی دستگاه‎های چیلر و دیگ‎ها و الکتروپمپ‎ها و الکتروفن‎ها و فن‎کویل‎ها برحسب کیلووات، با درنظر گرفتن ظرفیت دستگاه‎های مورد نیاز برای ساختمان مورد نظر
۲- عبور لوله‎های آب و گاز دور از کابل‎های برق و تلفن و مونیتورینگ
۳- انتخاب سوخت مناسب برای وسایل خانگی
۴- تخصیص مخازن آب ذخیره و آتش‎نشانی و نصب جعبه‎ی کپسول‎های آتش‎نشانی و مخازن سوخت در جای مناسب و در صورت لزوم نصب تجهیزات آتش نشانی از سیستم اسپرینکلر (Sprinkler) در ساختمان‎های بلند
۵- لوله‎های دودکش بخاری و آبگرمکن واجاق باید متناسب انتخاب شود و حتی‎المقدور از وسایل استاندارد استفاده و فواصل، قطر لوله و موقعیت نصب و غیره رعایت شود.
د) مهندسان شهرساز
پیشنهاد می‎شود مهندسان شهرساز در طراحی شهری، تخصیص محل نصب پست‎های برق و عبور کابل برق ۲۰KV یا ۳۸۰V زمینی یا هوایی متناسب با واحدهای ساختمانی را پیش‎بینی کنند تا احتمال بروز خطراتی از قبیل نزدیک بودن شبکه‎ی برق به واحدهای مسکونی کاهش یابد و مسیر را طوری انتخاب کنند که کلیه‏ی واحدها به راحتی و با حداقل طول کابل به شبکه‎ی برق دسترسی داشته باشند و پایه‎های کابل و سیم‎های هوایی در جای مناسب مستقر باشند تا از برخورد وسایط نقلیه‎ی سبک و سنگین و جرثقیل‎ها و کامیون‎های باربری و تراک میکسرها در امان باشند.● نکاتی چند درباره‏ی طراحی تاسیسات برقی
با در نظر گرفتن این که مهندسان سایر رشته‎ها همکاری لازم را با مهندسان برق به عمل خواهند آورد، پیشنهاد می‎شود مهندسان برق در طراحی به نکات زیر توجه کنند:
۱- طراحی چاه یا چاه‎های ارت (Earth) و اتصال آن به شبکه‎ی برق‎‎رسانی به‎طوری که کلیه‎ی دستگاه‎ها قابل اتصال به آن باشند.
۲- طراحی پست برق فشار قوی ۲۰KV/۴۰۰V/۲۳۱V با در نظر گرفتن سکسیونرهای ورودی و رینگ ۲۰KV/۶۳۰A و کلید دژنکتوری ۲۰KV/۶۳۰A/۵۰۰MVA و تجهیزات ولت‎متر و آمپرمترها و کلید ولت‎متر یا ترانس‎های ولتاژ ۲۰KV/۱۰۰V و ترانس‎های جریان X/۱۰۰A با استفاده از تجهیزات استاندارد و کلید ارت فشار قوی
۳- طراحی و نصب رله‎های کنترلی مختلف
۴- طراحی و نصب ترانس مبدل ولتاژ ۲۰KV/۴۰۰V/۲۳۱V با قدرت مورد نیاز در هر ساختمان با ارت کردن بدنه‎ی ترانس و انتخاب رله‎ی بوخهلتس و اتصال آن به رله‎های قطع‎کننده
۵- طراحی تابلوهای خازن جهت اصلاح و افزایش ضریب توان به حدود ۹/. تا ۹۵/. با توجه به استفاده‎ی بارهای راکتیو
۶- طراحی کنتورهای اکتیو و راکتیو و ساعت دو زمانه در پست‎های اولیه (برق از مدار ۲۰KV تحویل گرفته و به ساختمان داده و کنتور روی آن پست گذاشته می‎شود) که به آن برق اولیه گویند.
۷- چنانچه پست ثانویه باشد یعنی پست پاساژ برق در اختیار اداره‎ی برق باشد و از ولتاژ ثانویه ۳۸۰V برق به ساختمان داده شود کنتورها روی پست ثانویه طراحی و نصب می‎شوند.
۸- طراحی تابلوی برق فشار ضعیف ۳۸۰V با کلیدهای ورودی اتوماتیک در صورت لزوم با رله‎های مغناطیسی و حرارتی و یا کلیدهای مینیاتوری و در حد امکان با استفاده از کلیدهای قطع‎کننده و حساس نسبت به نشت برق به زمین (Earth Leakage Circuit Breaker = E.L.C.B)
۹- طراحی (با استفاده از کابل‎ها و سیم‎های استاندار متناسب) از تابلوی اصلی به تابلوهای فرعی
۱۰- طراحی کابل‎ها و سیم‎های تلفن، آیفون ساده و دوربین‎دار و تلویزیون و کامپیوتر
۱۱- طراحی انواع ریموت کنترل‎ها مانند درب بازکن و پارکینگ‎های طبقاتی با استفاده از بالابرهای برقی و یا هیدرولیکی و یا پنوماتیکی
۱۲- طراحی آسانسور مناسب با کنترل‎های ایمنی پاراشوت و سنسو وزن (Load Cell) و درب‎ها و اتصال زمین و چاهک و ضربه‎گیر سنسورهای ضد دود و بوق و آلارم و تلفن داخل آسانسور و توقف‏های اضطراری در طبقات و روشنایی مناسب و احتمالاً موزیک مورد سفارش
۱۳- استفاده از سیم‎های برق متناسب و عبور از کمترین فاصله به چراغ‎های دیواری و سقفی و طراحی پریزهای برق و آنتن تلویزیون و کامپیوترها
۱۴- طراحی و نصب سنسورهای ضد دود (Smoke Detector) حداقل در آشپزخانه و موتور خانه و آسانسور و زیرزمین
۱۵- طراحی و نصب تابلوی آلارم و نشان‎دهنده آتش‎سوزی نقاط مختلف ساختمان و نصب آنها در جای مناسب (ترجیحاً در ورودی ساختمان)
۱۶- طراحی الکتروپمپ‎های آب آتش‎نشانی تحت فشار در لوله‎ها با استفاده از مخازن ذخیره‎ی آب و کلیدهای فشاری Pressure Switch قابل فرمان از سنسورهای ضددود و با استفاده از تابلوی آلارم آتش‎نشانی با مشخص کردن Zone های آتش.
۱۷- طراحی و استفاده از لامپ‏‎های مناسب و استاندارد برای تامین نور کافی برای روشنایی زیرزمین، راه‎پله‎‏، آپارتمان، پشت‎بام،‌ محوطه، استخر، آسانسورها و....
۱۸- استفاده حتمی از کلید E.L.C.B برای برق‎رسانی استخر و حمام به‎طوری که اگر لوله‎های داخل حمام و یا وان و یا استخر به طریق اتصال فاز از همان ساختمان و یا واحدهای مجاور که از لوله‎های مشترک استفاده می‎کنند، برق‎دار شوند، نشتی فاز وسیله‎ی لوله که لازم است به سیم‎زمینی (ارت) وصل شده باشد،‌به زمین متصل شده و باعث شود تا کلید E.L.C.B عمل کرده و برق را قطع کند. البته کلید فوق باید به جریان کمتر از ۳۰ میلی‎آمپر حساس بوده و در حدود کمتر از ۱/۰ ثانیه برق را قطع کند تا از برق گرفتگی افراد در استخر آب و وان و حمام جلوگیری شود.
۱۹- از کابل و سیم چند تکه در مسیرها و بین نقاط ارتباطی استفاده نشود و از نگهدارنده‎های افقی و عمودی مناسب استفاده شود
۲۰- طراحی و انتخاب موتور ژنراتور برق اضطراری با توجه به مصارف برق اضطراری
آنچه فهرست‎وار در بالا مورد اشاره قرار گرفت نیازمند شرح و بسط بیشتر است و امید است خوانندگان گرامی هر یک به فراخور حال و تخصص خود به آنها بپردازند.

نویسنده: مهندس رضا علیپور

منبع : سایت علمی و اطلاع‌رسانی عمران ایران