جهان یخ نمی زند

اجلاس اقتصاد جهانی در داووس به اتمام رسید اما بحران اقتصاد جهانی همچنان به قدرت خود باقی است.
این اجلاس که قرار بود نشست های صورت گرفته در آن وضعیت اقتصاد جهانی را تحت تاثیر قرار دهد،خود متاثر از برخورد رجب طیب اردوغان و شیمون پرز واقع شد و در سایه حوادث تکان دهنده غزه قرارگرفت.
اگرچه اجلاس های سالانه داووس همیشه مورد توجه رهبران و نخبگان اقتصاد و سیاست دنیا واقع شده و همواره محلی برای شناخت رویدادهای مهم مدیریتی و اقتصادی در سطح جهان محسوب گردیده ولی نتایج و خروجی های آن لزوما بر روند اقتصاد جهان تاثیر مستقیم نگذاشته است .
حتی پیش بینی های صورت گرفته در نشست ها و کارگاههای آن نیز تماما محقق نشده ،گرچه در برخی موارد موثر و نافذ نیز بوده است.
اما به طور مشخص می توان تاکید کرد که این اجلاس به رغم آنکه بزرگترین گردهمایی اقتصاد دنیا محسوب می شود نتوانسته آنچنان که انتظار می رفت از بروز سونامی های خوفناک اقتصادی مثل آنچه اکنون جهان با آن مواجه است خبر دهد.
اگر در بیانیه پایانی سال گذشته این اجلاس توجه شود حتی یک خط را نمی توان سراغ گرفت که از بوجود آمدن رکود در اقتصاد دنیا و برشکستگی بسیاری از بنگاهها و شرکت های فرا ملیتی دنیا سخن گفته باشد .
در بیانیه پایانی سال گذشته داووس تنها به ذکر هشدارهایی کوتاه پیرامون وضعیت مالی بخش مسکن امریکا بسنده شده است و به عاقبت شرکت ها از پس بحران فراگیر مالی توجه ای نشده است .
شاید برخی چنین استدلال کنند که اساسا پیش بینی وضعیت آینده اقتصاد هرگز در دستور کار مجمع جهانی اقتصاد در داووس نبوده ، لذا نباید عدم پیش بینی آینده،جزو ضعف های این اجلاس به شمار آید.
اما آنوقت این سوال پیش می آید که اگر اجتماع این همه از سران دولت ها، شرکت ها و دانشگاهها نتواند به آینده نقبی بزند پس به چه کاری می آید؟!
واقعیت آن است که به رغم تمام کاربست های علمی در نظام فکری اقتصاد ، واقعیت اقتصاد، یاغی تر از آن است که به چنگ دانشمندان و صاحب نظران افتد.
آدمی در طول دویست سالی که آرام آرام و نظام مندبا علم اقتصاد مواجه شده ، تنها توانسته اندکی بدان نظم ببخشد و هرگز نتوانسته به طورقطعی و حتمی آنرا مهار کند و بدانجایی ببرد که مطلوب اوست .
شاید بزرگترین گناه علم اقتصاد در قرن حاضر این باشد که بیش از اندازه به ساحت علمی خود اتکا کرده و ماهیت انسانی و به طبع آن انعطاف پذیری و تحول یابندگی خود را از یاد برده است.
این گفته «هایک» مؤید همین مطلب است که:«هیچکس نمی داند چگونه می توان رشد اقتصادی را برنامه ریزی کرد چرا که هیچیک از ما مکانیسم واقعی آنرا نمی شناسد».
این تعبیر شاید اصطلاح درستی نباشد و عده ای از اقتصاددانان را خوش نیاید اگر گفته شود که «اقتصاد، علم نیمه است »به این معنی که تنها بخشی از آن به زیر تیغ تشریح علم در می آید ولی قسمت عمده آن فرار است و از میدان جاذبه منطق علمی خارج است.
این خاصیت گریز از مرکز به دلیل خصوصیت ذاتی انسانهاست که به وجود می آید ، خاصیتی آزادمنشانه و تحول خواه.
از این نظر همچنان که این رفتار انسانی قوام دهنده اقتصاد آزاد است نقیض آن نیز محسوب می شود .نقیضی که وقتی در امکان های بی نهایت ضرب شود علم را قدرت دست یابی بدان نیست.
از اینجاست که علم اقتصاد خود تبدیل به مجهولی برای فلسفه علم می شود و ترادف «علم» و «اقتصاد» با هم نامطبوع جلوه می نماید زیرا علم اگر علم باشد با ماهیت گریزای اقتصاد چه باید بکند؟
اما سوای این مباحث که به معرفت شناسی علم اقتصاد مربوط می شود، مجمع جهانی اقتصاد در سال جاری محلی برای عرض اندام مخالفین جهانی سازی بود.
مخالفینی که بالاخره حجتی قطعی برای اثبات نگرانی ها و دغدغه های خود یافتند :سقوط اقتصاد آزاد و رکود جهانی .
زمانی گفته می شد :«بحران رژیم های ارشادی – اجتماعی و بازگشت لیبرالیسم از مشخصات تاریخی تفکر سالهای دهه ۱۹۸۰ میلادی است. دیگر کسی نه در شرق و نه در غرب ، نه در دنیای صنعتی ونه در جهان سوم ،لزوم دخالت دولت، توجه بیشتر به برنامه ریزی و ملی کردن را تاکید نمی کند .
از پکن تا پاریس با گذری از مسکو ، بوئنوس آیرس یا دهلی ، همه دولت ها همه اقتصاددانان ، چه دست راستی و چه دست چپی ، آزادی نیروهای بازار و خصوصی کردن هرچه بیشتر را مطرح کرده اند.»
اما وقایع رخ داده در نیمه دوم سال گذشته میلادی -که اکنون پیش بینی می شود سال جاری میلای را نیز یکسره با خود در کمای اقتصادی فرو برد - نشان داد، رهاسازی اقتصادی و هضم شدن در دیگ جوشان لیبرالیسم نه تنها مطلوب نیست بلکه فوق العاده نیز خطرناک است.
سقوط پیاپی بورس های جهان و ورشکستگی گسترده ابر شرکتها که روزگاری نه چندان دور، دولتها می آوردند و می بردند، به شکل بی سابقه ای طبقات اجتماعی جوامع توسعه یافته را هدف قرار داده و موج فزاینده ای از بیکاری را دامن زده که در ۶۰ سال گذشته نمونه ای از آن نمی توان یافت و تازه ، این ابتدای ویرانی است.
این ثمره شجره جهانی سازی است که منافع آن اندک و مضار آن بی شمار است.
این واقعه عظما که سال جاری میلادی دامنه آن گسترده تر ، خوفناکتر و دردناکتر خواهد شد ، گواه صادقی است که اقتصاد آنی نیست که گفته و تدریس می شود ، آنی است که پنهانی صورت می گیرد.
اما یک منتقد منصف نمی تواند یکسره برهمه دستاوردهای اقتصاد بازار و نتایجی که تا کنون برای بشر داشته خط بطلان بکشد ولی می تواند زمینه ای را برای عبور،پیشنهاد یا انتخاب کند که به تجربه نشان داده منافع کم خطرتری دارد زیرا «راز» اخذ تصمیم پر منفعت و کم هزینه همچنان یک «راز» است.
گفته شده از نتایج مجمع جهانی اقتصاد در سال جاری این است که رشد اقتصادی در دنیا به «صفر» خواهد رسید و این یعنی قرائت فاتحه پشت فاجعه برای اقتصاد جهانی .
ساده ترین دستاورد چنین پدیده ای یعنی خشن تر شدن جهان و عصبی تر شدن دولت ها از عدم مهار بحران ها و سرریز این خشونت به هر جایی که دست بدهد.
افزایش آسیب های اجتماعی و وقوع بحران های اخلاقی مخصوصا در جوامع توسعه یافته از پی بیکاری هایی که گروه گروه کارگران را بدان مواجه خواهد ساخت ، زمینه ای را ایجاد خواهد کرد که دولت ها برای تحقق رویای زندگی عادلانه مجددا به سمت نوع جدیدی از سوسیالیسم و کنترل در اقتصاد حرکت کنند- و اینجا اتفاقا باید محل توقف اقتصاددانان و مسئولین ایرانی باشد که آیا با این مشخصات و مختصات اقتصاد جهانی ، رفتن به سمت خصوصی سازی ، پاسخگوی نیازهای اقتصاد فردا خواهد بود؟
ظفرمندی «دست پنهان اسمیت» براقتصاد در سال جاری به اتمام خواهد رسید اگر دولت ها نتوانند مشتان گره کرده کارگران بیکار شده را باز کنند زیرا ورود شتابناک و هراسان دولت ها برای مهار تخریب مشروعیت خود، به بی اعتباری بازار خواهد انجامید . اگر این دوره را ظهور عصر یخبندان اقتصاد آزاد بنامیم چندان به گزافه نرفته ایم.
اما با همه این اوصاف تاریخ دقایق سخت تر از این را شاهد بوده که قافله بشری از یخبندان گذشته و پرتو آفتاب ، یخ موجود در زهدان ذهن بشر را ذوب ساخته است.پس می بایست و سزاوار است همچنان چشم بر پرتو نوری داشت که نه از اقلیم اقتصاد که از ماهیت طبع بشر بر می خیزد ، طبعی که هم نقطه قوت و هم ضعف علم اقتصاد است.سال۲۰۰۹ میلادی ، سال سرد اقتصادی است اما نه آنچنانکه جهان یخ بزند.

منبع : سایت تحلیلی خبری عصر ایران