جمعه, ۲۵ آبان, ۱۴۰۳ / 15 November, 2024
مجله ویستا

چشم‌ها را چگونه باید شست؟


چشم‌ها را چگونه باید شست؟
چند سالی می‌شود که مادربزرگم جراحی آب‌ مروارید انجام داده است. پس از جراحی، پزشکش قطره چشمی به او داد تا چشمش عفونت نکند. از آن سال به بعد، مادربزرگ من هر بار که احساس ناراحتی در چشمش می‌کند آن قطره را تهیه کرده و در چشمش می‌چکاند تا احساس بهتری داشته باشد، در حالی که از عوارض استفاده طولانی مدت این دارو چیزی نمی‌داند. به سراغ دکتر محمدرضا فرتوک‌زاده، جراح و متخصص چشم، فوق تخصص قرنیه و عضو هیات علمی دانشگاه علوم‌پزشکی ایران رفتیم تا سوالاتمان را در زمینه داروهای چشمی بپرسیم...
▪ آقای دکتر! اولین سوال این است که آیا داروهای چشمی را می‌توان بدون تجویز پزشک استفاده کرد یا خیر؟
ـ معمولا افرادی که به دلایلی چشم‌شان خشک می‌شود مانند سالمندان بالای ۶۵ سال، افرادی که عفونت‌های مزمن در چشم داشته‌اند، افرادی که جراحی‌های مکرر چشم انجام داده‌اند، مبتلایان به بعضی از بیماری‌ها مانند استیون‌جانسون و... می‌توانند بدون تجویز پزشک و داشتن نسخه از قطره‌های اشکی استفاده کنند زیرا مشکل خشکی چشم اینها همیشگی است. همان‌طور که وقتی افراد پوست‌شان خشک می‌شود، از کرم‌های مرطوب کننده استفاده می‌کنند، چشم هم همین‌طور است، وقتی خشک می‌شود باید از قطره اشکی استفاده کرد.
مثال دیگری که در اینجا می‌زنم، بیمارانی هستند که مکرر دچار تبخال قرنیه می‌شوند. باید بدانید که هرگاه تبخال قرنیه رخ می‌دهد ممکن است که یک دهم از دید بیمار را کم کند و بیمار چون از ۱۰/۱۰ به پایین می‌آید متوجه این کاهش دید نمی‌شود و اگر ۱۰ بار تبخال قرنیه بگیرد و مداوا نکند ممکن است به کاهش بینایی خیلی شدیدی برسد. به همین دلیل به این بیماران می‌گوییم به محض اینکه احساس کردند چشم‌شان می‌کوبد یا مثل این است که شن داخل چشم‌شان شده، قرمز و تار می‌شود با احتمال اینکه ممکن است تبخال باشد، خودشان داروهای تبخال را شروع کرده و سپس به چشم‌پزشک مراجعه کنند تا در این مدت تبخال، تاثیر سویی روی قرنیه نگذارد.
در غیر این صورت بقیه داروها نباید به هیچ‌وجه بدون تجویز پزشک مصرف شوند مگر اینکه یک راهنمای اولیه‌ای از پزشک‌شان داشته باشند.
▪ خیلی از افراد از داروهای چشمی به صرف اینکه روی آن نوشته شده است «قطره استریل چشمی»، استفاده می‌کنند. آیا این کار صحیح است؟
ـ ببینید، همه داروهای چشمی استریل هستند و باید باشند. داخل این داروها ماده نگه‌دارنده وجود دارد و هر کدام از این داروها به یک مصرف خاصی می‌رسند. ما دارویی نداریم که افراد بروند داروخانه و بگویند یک داروی استریل چشمی به ما بده می‌خواهیم استفاده کنیم. به‌خصوص اینکه برای قرمزی و حالت‌هایی که رگ‌های چشم کلفت می‌شود. خیلی‌ها به داروخانه مراجعه کرده و سرخود نفازولین می‌گیرند به صرف اینکه روی آن نوشته شده «قطره استریل چشمی». ولی این ملاکی نیست برای اینکه مصرف این دارو بی‌خطر است. ما انواع داروها را داریم که آثار خیلی سویی دارند ولی روی آنها قطره استریل چشمی نوشته شده است. همین نفازولین که خیلی‌ها وقتی چشم‌ به هر دلیلی مانند عفونت، وجود جسم خارجی، بیماری زمینه‌ای و ... قرمز می‌شود، مصرف می‌کنند عروق چشم را منقبض کرده و چشم را سفید می‌کند و از حالت قرمزی درمی‌آورد ولی بعد از اینکه اثر نفازولین رفت چشم مجددا قرمز می‌شود. پس از مدتی استفاده از نفازولین که عروق چشم را دایم منقبض و منبسط می‌کند، دیواره عروق کلفت می‌شود و در چشم قرمزی دایمی ایجاد می‌کند که به سادگی مداوا نخواهد شد. پس حتی دارویی مثل نفازولین را نمی‌توان بدون تجویز پزشک استفاده کرد.
▪ استفاده طولانی‌مدت از داروهای چشمی چه عوارضی به دنبال دارد؟
ـ قطعا یک قرمزی دایم خواهد داد، عروق را کلفت کرده و قرمزی پایدار می‌ماند. مصرف بعضی دیگر از این داروها موجب خواهد شد که بیمار در آینده آب مروارید یا آب سیاه بگیرد. بعضی از قطره‌ها در چشم رسوب می‌کنند که خروج این رسوب‌ها از چشم مشکل است. برخی از قطره‌ها مجاری اشکی را تنگ می‌کنند و بیمار دچار اشک‌ریزش می‌شود و ... پس به طورکلی استفاده از هیچ داروی چشمی در طولانی‌مدت بدون خطر نخواهد بود.
▪ بعضی از آهنگرها و جوشکاران به دلیل اینکه دایم در معرض پرتاب پلیسه یا نور جوشکاری به چشم‌شان هستند از قطره‌های بی‌حس کننده چشمی استفاده می‌کنند. نظر شما در این باره چیست؟
ـ مصرف این قطره‌ها بسیار خطرناک است. فرد باید عامل درد و سوزش را مداوا کند نه اینکه درد را تسکین دهد. درد یکی از نعمت‌های بزرگ خداوند است. بعضی‌ از بیماری‌ها که درد ندارند بسیار خطرناک هستند، چون عارضه‌هایشان پیدا می‌شود بدون اینکه ما بتوانیم عامل بیماری را مداوا کنیم؛ در حالی که داشتن درد ما را راهنمایی می‌کند برای درمان درد. وقتی که داخل چشمی، جسم خارجی یا پلیسه رفته و فرد سرخود از قطره بی‌حس‌کننده استفاده کند، درد از بین می‌رود در حالی که جسم خارجی باقی ‌مانده و ایجاد خراش بیشتر چشم، عفونت در محل ضایعه و عوارض متعدد می‌کند. بنابراین استفاده از قطره بی‌حس کننده چشمی فقط باید توسط پزشک انجام شود آن هم برای اینکه بتواند به راحتی جسم خارجی را خارج کند.
▪ باور دیگری که وجود دارد این است که بعد از هر بار استخر از قطره ضدعفونی‌کننده چشمی استفاده شود. آیا این کار لازم است؟
ـ ما اصولا نیاز نداریم که چشم را ضدعفونی کنیم. برای اینکه اشک چشم حاوی آنزیم، مواد کشنده میکروب‌ها و مواد تمیز کننده است و به راحتی چشم را تمیز می‌کند. ما فقط نیاز داریم روی چشم و اطراف آن را تمیز کنیم. در استخر هم اگر آلودگی وجود داشته باشد و روی پلک بالا و پایین و ابرو بنشیند، با دوش گرفتن نهایی و شستشوی آن، این آلودگی از بین می‌رود و نیازی به ریختن قطره داخل چشم نیست. ضمن اینکه اگر می‌بینید استخری سبب قرمزی چشم و آلودگی آن می‌شود بهتر است از آن استخر استفاده نکنید.
▪ نظر شما درباره شستشوی چشم با چای، داروهای گیاهی و کمپرس‌های گرم و سرد چیست؟
ـ شستشوی چشم با چای به دلیل اینکه معمولا گرم و تمیز و تا حدودی استریل است مشکلی ندارد منتهی نباید چای را داخل چشم بریزند بلکه برای شستن و تمیز کردن مژه‌ها و پوست پلک چشم که ممکن است در اثر گرد و غبار، عرق، مواد آرایشی، دود و... آلوده شده باشد و مانند جسم خارجی موجب سوزش و قرمزی چشم می‌شود، استفاده کنند ضمن اینکه چشم باید حتما بسته باشد. اگر هم نخواستند با چای بشویند می‌توانند از آب گرم یا شامپوی بچه استفاده کنند. باز تاکید می‌کنم داخل چشم به هیچ‌وجه نیاز به شستشو ندارد و نباید چیزی غیر از داروهای تجویز شده توسط پزشک داخل آن ریخت.
▪ حتی درمورد کسانی که از لنز استفاده می‌کنند؟
ـ بله، این افراد هم باید لنزشان را بشویند نه چشم‌شان را. این افراد باید لنزشان را کف دست‌شان بگذارند و با سرم شستشو، آرام‌آرام آن را بشویند تا چربی‌های لنز از بین برود و بعد آن را داخل جا لنزی گذاشته و از محلول‌های ضدعفونی کننده استفاده کنند. در اینجا هم چشم نیازی به ضدعفونی ندارد.
▪ داروهای چشمی را چه مدت می‌توان نگه داشت؟
ـ قطره‌ها را معمولا می‌توان تا یک ماه پس از باز شدن نگه داشت ولی تا زمانی که درش بسته است و باز نشده و به شرط آنکه تاریخ انقضای آن نرسیده باشد. اما اگر درش باز شد، بعد از یک ماه باید دور انداخته شود. توصیه ما این است که تاریخ باز شدن قطره را روی آن بنویسند تا دچار اشتباه نشوند.
▪ اگر قبل از این زمان، دارو رسوب کرد یا به اصطلاح قندک بست، چطور؟
ـ البته اگر قطره‌ها به کناره ظرف‌شان بریزند معمولا رسوب می‌کنند و این طبیعت‌شان است. باید دقت کرد زمانی که قطره خارج می‌شود، اگر رنگش شفاف نباشد و کدر شده باشد یعنی اینکه فاسد شده و قابل استفاده نیست.
▪ ترجیح می‌دهید افراد خودشان قطره را داخل چشم‌شان بیندازند یا فرد دیگری؟
ـ در افراد عادی و بالغ، خود افراد می‌توانند این کار را بکنند ولی در افراد سالمند و در کودکان باید این کار توسط فرد دیگری انجام شود. نکته مهم این است که لزومی ندارد ما چشم را کاملا باز کنیم و قطره را داخل آن بیندازیم، همین‌قدر که لبه پلک به قطره آغشته شود و بخشی از قطره داخل چشم بریزد، کفایت می‌کند. نوک قطره باید در حدود ۳ تا ۴ سانتی‌متر بالاتر از پلک باشد و از برخورد با چشم جلوگیری شود.
باید چشم را آرام‌ باز کرده و فقط یک قطره داخل آن بریزیم. معمولا مقداری از قطره از چشم بیرون می‌ریزد و همان‌قدر که داخل چشم می‌ماند برای مداوا کافی است و نیازی نیست که قطرات بیشتری به چشم بچکانیم.
نکته دیگر اینکه اگر یک نوبت از ریختن قطره را فراموش کردید، نیازی نیست که در نوبت بعدی از تعداد قطرات بیشتری استفاده شود و همان یک قطره کافی است. ضمن اینکه داروهای چشم هم، دوز مصرفی مشخصی دارند.
به‌عنوان مثال بعضی از داروها را باید یک هفته و بعضی دیگر را باید بیشتر یا کمتر استفاده کرد که این را پزشک مشخص می‌کند اگر مدت مصرف قطره از این میزان کمتر شود ممکن است میکروب‌ها نسبت به دارو مقاوم شوند و فرد را مبتلا به عفونت شدیدتری کنند.
مریم منصوری
منبع : روزنامه سلامت