ایران در چهار کهکشان ارتباطی: سیر تحول تاریخ ارتباطات در ایران، از آغاز تا امروز

نویسنده : محسنیان‌راد، مهدی
شماره کنگره : ۳م۹۴الف/P۹۲
شابک : ۹۶۴-۳۷۶-۳۹۰-۰
رده دیویی : ۳۰۲.۲۰۹۵۵
تاریخ نشر : ۸۵۰۶۰۴
تعداد صفحه : ۷۰۴
تیراژ :     [ساير مجلدات]
نوبت چاپ : ۱

نگارنده در مجلد سوم از اين مجموعه از عصر راديو سخن مي‌راند. عصري كه راديو در كنار مطبوعات توانست در شكل‌گيري افكار عمومي در طرفداري يكپارچه از ملي شدن نفت، ايفاي نقش كند. دومين فصل كتاب با عنوان عصر تلويزيون با موضوع تاسيس اولين فرستنده‌ي تلويزيوني در ايران در سال 1985 آغاز مي‌شود. اين براي اولين‌بار بود كه تولد يك رسانه در ايران از سوي بخش خصوصي انجام مي‌شد. به زودي فرستنده‌ي ارتش آمريكا در تهران نيز به كار افتاد كه اين امر مقارن بود با تظاهرات و درگيري‌هاي خونين نظاميان شاه با طرفداران آيت‌الله خميني (ره). در همين زمان بود كه جلال آل احمد ـ جامعه‌شناس معاصر ـ واژه‌ي غرب‌زدگي را خلق كرد و مطبوعات ايران را رنگين‌نامه ناميد. سومين فصل كهكشان ماركني، گرچه عنوان انقلاب اسلامي را دارد، اما عملا مروري است بر عملكرد رسانه‌ها در جريان و سال‌هاي اوليه‌ پس از پيروزي انقلاب. آخرين فصل كتاب با عنوان دهكده‌ي جهاني و تهاجم فرهنگي، بازار پيام و تداخل فرهنگي، فصلي است كه با نگاه به آينده‌ي ارتباطات در جهان به ويژه كشورهاي در حال توسعه از جمله ايران، نگاشته شده است. اگرچه تمركز اوليه‌ي اين فصل بر پيش‌گويي‌هاي سال 1964 مارشال مك لوهان درباره‌ي جهاني شدن و دهكده‌ي جهاني است، اما با نگاه او به گذشته، آغاز و با استناد به مقدمه‌اي كه بر كتاب امپراتوري‌ها و ارتباطات هارونداينس نوشته، اين نتيجه عرفه مي‌شود كه علت نگاه سه كهكشاني او (به جاي چهار كهكشان) غفلت از تاريخ ارتباطات در آسيا به ويژه ايران بوده است. نگارنده درباره‌ي آينده‌ي ارتباطات در ايران، خاطرنشان مي‌سازد: به نظر من در آينده، فن‌آوري‌هاي ذخيره و پردازش اطلاعات به نحو بي‌نظيري افزايش خواهد يافت و به كمك هوش مصنوعي، ضمن آن كه ترجمه‌ي هم‌زمان، زبان‌هاي گوناگون براي انسان‌هاي ساكن سياره‌ي زمين عملي خواهد شد، امكان ايفاي نقش فرستنده و گيرنده‌ي پيام نيز از سوي انسان آينده به نحو شگفت‌انيگزي افزايش خواهد يافت و سپهر ارتباطي جهان در اختيار انسان‌هايي قرار خواهد گرفت كه بتوانند هر دو نقش ارتباط‌گر و ارتباط‌‌گير را ايفا كنند. در آن شرايط، عصر انصار رسانه‌ها پايان خواهد يافت و انسان تبديل به انسان گزينشگر پيام خواهد شد. اين پديده سبب مي‌شود كه مخاطبان رسانه‌ها كه با عنوان توده‌ي (Mass) شناخته مي‌شدند، حسب نيازهاي ارتباطي و سلايق گوناگون خود شبيه شيشه‌هاي متداخل رنگين، گزينش‌گر پيام‌هاي هم‌رنگ منطيق با نيازهاي متكثر خود شوند؛ پديده‌اي كه او آن را هم‌پوشاني چند رنگ ناميده است.