پیشینهٔ تغذیه طیور

تغذیه طیور یكی از مؤثرترین عوامل تأثیرگذار بر وضعیت مرغداری ایران است كه در روستاها به آن توجه كمی می شود و به همین دلیل مرغان بومی دارای چثه كوچك ، گوشت كم و تولید تخم مرغ پائین می باشند. اما در مرغداری های تجارتی به این موضوع تا حدی توجه شده و مرغدارها معمولا" برای خود دارای فرمول غذایی معینی می باشند. اغلب آنها دارای آسیابهای كوچك هستند و مواد اولیه دانه را شخصا" خریداری و آسیاب و مخلوط نموده ، به مصرف طیور خویش می رسانند. ولی بطوری كه در گزارش سالیانه دامپزشكی كشور منعكس است ، بیشتر جوجه ها و یا مرغهایی كه برای معاینه به مؤسسه رازی فرستاده می شوند ، دارای عوارض سوء تغذیه می باشند.
چون مواد پروتئین دار گیاهی مانند كنجاله و پروتئین های حیوانی نظیر آرد ماهی در شرایط طبیعی خیلی زود فاسد می شوند و از طرف دیگر در ایران تاكنون كارخانه خوراك دام مطمئن با ظرفیت كافی وجود ندارد ، از این رو مرغداری ها با اشكال مواجهند و تنظیم پروتئین دانه یكی از مشكلات بزرگ ایشان است كه هر ساله باعث مرگ و میر تعداد زیادی مرغ می گردد. بعضی از مرغداری ها از باقیمانده كشتارگاهها بطور تازه استفاده می كنند كه این موضوع علاوه بر نادرست بودن ، باعث بروز بیماریها و صدمات غیر قابل جبرانی می شود. كشك نیز یكی از منابع پروتئینی در تغذیه طیور می باشد ولی بعلت تقلب تهیه كنندگان و زیادی نمك ، مصرف آن غالبا" باعث بروز اشكالاتی می گردد.
مواد اولیه أی كه در ایران در تغذیه طیور به كار می روند از این قرارند :
الف) غلات :
▪ گندم
▪ جو
▪ ذرت
▪ سبوس
▪ ارزن
برنج
ب ) حبوبات :
▪ سویا ،
▪ نخود ،
▪ باقلا ،
▪ عدس ،
▪ ماش
▪ سنگینك
ج ) مواد پروتئین دار حیوانی :
▪ آرد ماهی ،
▪ آرد گوشت ،
▪ آرد خون (گوشت و خون بصورت تازه ) ،
▪ كشك ،
▪ شیر چرخ كرده
▪ دوغ
د ) مواد پروتئین دار نباتی :
▪ حبوبات ،
▪ كنجاله تخم پنبه ،
▪ كنجاله بزرك ،
▪ كنجاله كنجد
ه ) سایر مواد گیاهی :
▪ یونجه ،
▪ شبدر ،
▪ اسپرس ،
▪ چغندر ،
▪ هویج ،
▪ سیب زمینی
▪ ترب
و ) مواد كلسیم دار :
▪ پودر استخوان ،
▪ صدف ،
▪ گوش ماهی ،
▪ پودر سنگ آهك
علاوه بر مواد فوق مواد دیگری كه مكمل غذایی نامیده می شوند ، توسط شركتهای مختلف وارد ایران شده ، در دسترس مرغداری ها قرار می گیرد. پاره أی از آنها به قرار زیر می باشد.
▪ Tm-۱۰ , Vigofac , A-D-vit , Aurofac ,
▪ Terramycin A/D Fortified Crumbler , Breedex
تنها كارخانه تهیه دانه مرغ كه فعلا" در ایران فعالیت دارد كارخانه پارس می باشد كه دان مرغهایی به اسامی مختلف جوجه دانه ، نیمچه دانه ، مرغ دانه و درمان دانه تهیه می نماید كه قیمت آنها از كیلویی ۸ تا ۱۲ ریال تغییر می نماید. این كارخانه در تهران واقع شده و ظرفیت آن زیاد نمی باشد. از دیگر كارخانه هایی كه در این زمینه فعالیت دارند ، كارخانه آرد ماهی خصوصی در بندرعباس می باشد. در این كارخانه ماهی به شكل ابتدایی در بیابان در مقابل آفتاب خشك شده ، آرد و بسته بندی می گردد. مقداری آرد ماهی نیز توسط كارخانه كنسرو سازی بندرعباس و شركت شیلات تهیه می شود كه میزان تولید آنها زیاد نیست.
● بیماریهای ناشی از سوء تغذیه
عدم مراقبت و سوء تغذیه باعث بروز بیماریهای عدیده در طیور می گردد. سوء تغذیه ، معلول عدم اطلاع متصدیان مرغداری از فرمول غذایی مناسب و یا نتیجه عدم مراقبت كارخانه های دانه سازی در تهیه دانه می باشد. بهرصورت نتیجه هر دو ، بروز بیماریهای ناشی از سوء تغذیه است كه متأسفانه خسارات حاصل از آن نیز زیاد می باشد. طبق گزارش سالیانه سازمان دامپزشكی كل كشور در سال ۱۳۳۹ ، تعداد مرغهای مبتلا به بیماریهای ناشی از سوء تغذیه در تهران بالغ بر ۵۱۰۰۰ مورد است كه اگر بر اساس همان گزارش تعداد مرغ و جوجه را در تهران در آن سال دو میلیون قطعه در نظر بگیریم میزان مبتلایان به سوء تغذیه حدود ۵/۲% است كه رقمی قابل توجه می باشد. در سال ۱۳۴۰ میزان مراجعات به كلینیك مركزی تهران در رابطه با ناخوشی های ناشی از سوء تغذیه بالغ بر ۱۳۲۹۷۰ قطعه بوده كه ۳۹۶۹۴ مورد آن را كمبود ویتامین (Avitaminose) مخصوصا" كمبود ویتامین های A و D تشخیص داده اند.

كتاب شناسایی كارخانجات خوراك دام و طیور كشور

منبع : موسسه مرغداری ایران