۲۰ سال خدمت ثمربخش، مهندس عبدالستار حلاجیان اصفهانی

زمانی‌که سال ۶۴ به دعوت مهندس امری به‌عنوان عضو هیئت‌مدیره شرکت سیمان خاش، همکاری خود را با شرکت احداث صنعت آغاز کردم، هرگز چنین روزی را پیش‌بینی نمی‌کردم که احداث بتواند ضمن راه‌اندازی ۱۰ کارخانه تولید سیمان در داخل، تا آن سوی دریاها برای اجراء طرح سیمان وارد قاره آمریکا شود، طراحی اولیه شرکت و منبع ویژه‌ای که با تصویب شورای اقتصاد قرار بود سرمایه اولیه ده طرح کارخانه سیمان را تأمین کند در حدی نبود که بتوان پیش‌بینی کرد ده میلیون تن سیمان با چنین مکانیسمی به ظرفیت سیمان کشور اضافه شود، اما تدبیر، جدیت و پشتکار مدیران این مجموعه و حمایت‌های جدی وزارت متبع باعث شد سیستم بانکی کشور نیز به کمک این نهضت بزرگ سیمانی بشتابد و پس از تهیه مقدمات روند رو به رشد طرح‌های سیمان در مناطق محرومی نظیر خاش در استان سیستان و بلوچستان، بندر خمیر در استان هرمزگان، رامهرمز در استان خوزستان، بیجار در استان کردستان، نمین در استان اردیبل، رزن در استان هکمتان، داراب در استان فارس و برازجان در استان بوشهر نویدبخش یک تحول عظیم در صنعت سیمان شد. احداث صنعت در مأموریت بزرگ خود، رفع کمبود سیمان کشور، انتقال تکنولوژی و دانش فنی این صنعت، کمک به توسعه مناطق محروم و در نهایت توسعه صنعتی کشور، انتقال تکنولوژی و دانش فنی این صنعت، کمک به توسعه مناطق محروم و در نهایت توسعه صنعتی کشور را به‌عنوان اهداف خود طراحی نمود.
شرکت احداث صنعت به‌منظور کمک به بومی‌سازی صنعت سیمان، در کنار شرکت‌های تولیدی، اقدام به تأسیس واحدهای اقماری مهندسی - فنی همچون شرکت مدیریت احداث، شرکت احداث کنترل و ... نمود. گام مهمی که نقطه‌عطفی در توسعه واحدهای تخصصی، فنی در صنعت سیمان شد. در همین راستا حمایت از متخصصان داخلی که در آن زمان ریسک بزرگی به‌شمار می‌آمد در عرصه ساخت داخل بخش‌هائی از دپارتمان‌های صنعت سیمان و تقویت طراحان، ناظران و مشاوران بومی کشور از دیگر اقدامات مهم و ماندگار شرکت احداث صنعت به‌شمار می‌رود. احداث صنعت علاقمند بود در قالب GC و یا سازماندهی EPC به بزرگترین مرکز فنی، مهندسی و مجری طرح‌های سیمان در کشور و منطقه تبدیل شود، اما سیاست‌های دولت مبنی بر توسعه نقش بخش خصوصی در عرصه سیمان کشور موجب شد با واگذاری واحدهائی همچون مدیریت احداث و احداث کنترل، مأموریت‌های احداث به‌نحو دیگری ترسیم شود. با این وصف اذعان باید کرد که شرکت احداث صنعت با برنامه‌ها و عملکرد مطلوب در این زمینه کمک انکارناپذیری به ایجاد، توسعه و رشد دانش فنی کشور در بخش صنعت سیمان نمود. تجربیای که از اجراء ۱۰ خط تولید به‌دست آمد و حضور مستمر و عمیق طراحان، مشاوران و سازندگان داخلی، شرکت احداث را به‌جائی رسانید که در شرکت سیمان دشتستان بوشهر بالغ بر ۸۰% حجم کارخانه به ساخت داخلی اختصاص یافت. براساس طراحی اولیه از محل حق‌السهم فروش سیمان ارقامی از ۳۰ تومان تا ۵۰۰ تومان برای هر تن سیمان، منابع اولیه احداث را تأمین می‌کرد و این بدان معنا بود که جز یکصد هزار تومان سرمایه اولیه ثبت شرکت در سال ۶۵ احداث صنعت از منابع و بودجه دولتی استفاده نموده است. این مکانیسم خودکفا و خودکار که بلاواسطه حق‌السهم را از کارخانجات سیمان دریافت و در تولید سیمان تزریق می‌کرد، یکی از مهمترین و افتخارآمیزترین ویژگی‌های ساختاری احداث صنعت به‌شمار می‌رود. اهمیت این مسئله که، ده میلیون تن سیمان به ظرفیت کشور اضافه شد بدون دریافت حتی یک ریال از خزانه دولت، زمانی بارزتر به‌نظر خواهد رسید که مشکلات مالی کشور در سال‌های تحریم و جنگ تحمیلی را به یاد بیاوریم. حرکت اثربخشی که از طرح معطل مانده سیمان خاش در سال ۶۴ آغاز و به احداث کارخانه سیمان شهرکرد ختم شد که انشاءاله در نیمه اول سال ۸۶ به بهره‌برداری خواهد رسید. دور از انصاف خواهد بود اگر اشاره نکنیم به نقش احداث صنعت نیاز ارزی واحدهای سیمان در کشور، احداث صنعت نیاز ارزی یک کارخانه سیمان ۳۰۰۰ تنی در روز را از ۶۰ - ۵۰ میلیون دلار به کمتر از ۲۰ میلیون دلار رسانید و این برای کشور که در مسیر اقتدار ملی به پیش می‌رود حائزاهمیت است.
از نکات قابل توجه عملکرد احداث صنعت در ۲۰ سال گذشته، می‌توان به سطح بهره‌وری واحدهای نابغه آن اشاره نمود. در حالی‌که کمتر کارخانه سیمان در گذشته به تولید یا ظرفیت اسمی رسیده بود، احداث صنعت مسیر موفقیت را تا جائی پیش برد که گاه کارخانجات آن تا ۱۳۰% ظرفیت، تولید کرده و این روند همچنان در واحدهای بوشهر و داراب ادامه دارد. یکی از نمونه‌های قابل توجه کاری احداث که در افزایش سطح بهره‌وری واحدهای تولیدی مؤثر بود، مکانیسم کار گروه‌های فنی در کارخانجات نابغه بود، طراحی این کار گروه‌ها به‌نحوی بود که در ماه حداقل یک بازدید از سوی کار گروه‌های فنی برق و کنترل، مکانیک و کنترل کیفیت و بهره‌برداری صورت می‌گرفت، و در سال‌های اول دهه هشتاد کار گروه‌های تخصصی، RD، سیستم‌ها و روش‌ها، مالی، بازرگانی به‌صورت ریز و تخصصی از واحدهای نابغه بازدید به‌عمل آورده و راهکارهای عملیاتی برای رفع مشکلات و یا ارتقاء سطح کیفی فرآیند کار ارائه و ابلاغ می‌شد. این فرمول علاوه بر تأثیرات مهمی که در افزایش سطح بهره‌وری تولید داشت، روش بسیار مناسبی برای تربیت و توسعه منابع انسانی تا جائی‌که اینک پس از ۲۰ سال شاهد، عرضه ده‌ها مدیر و صدها کارشناس متبحر و توانمند در عرصه صنعت سیمان هستیم که در مدرسه احداث رشد یافته‌اند.
از نظر نباید دور داشت که احداث صنعت ضمن پی‌گیری مستمر و جدی برای ایجاد رشته‌های کاردانی سیمان و تربیت تکنسین‌های مورد نیاز، کمک شایانی به تأمین نیروی فنی شرکت‌های سیمان نمود. به‌نحوی که طی دو دوره حدود ۱۰۰ تکنسین سیمان از درون نیروهای کارخانجات تربیت شد. اهمیت این موضوع زمانی روشن‌تر می‌شود که دریابیم آمارها نشان‌دهنده کمبود جدی نیروی تکنسین در کارخانجات سیمان است. همین پی‌گیری‌ها موجب شد دانشگاه علم و صنعت رشته کارشناسی ارشد سیمان را برای تأمین بخش دیگری از نیروی متخصص صنعت سیمان طراحی و به مورد اجراء بگذارد. بی‌گمان نقش احداث در این زمینه نیز انکارناپذیر است. براساس طراحی اولیه شرکت احداث صنعت، حضور این مجموعه در عرصه تولید سیمان تا زمانی موجهه می‌نمود که بخش خصوصی که نتواند و یا تمایلی به نقش‌آفرینی نداشته باشد. از آغاز دهه هشتاد با تشدید سیاست‌های دولت مبنی بر حمایت جدی از بخش خصوصی و نیز رویکرد واگذاری سیستم تعیین قیمت به فرمول عرضه و تقاضا، سیل متقاضیان به سمت این صنعت سرازیر شد.سیمان وارد بورس شد و در یک مقطع حساس، احداث صنعت با واگذاری ۷ خط تولید خود به بخش غیردولتی، ضمن تأمین منابع قابل توجه برای دولت و سازمان ایمیدرو، شور و تمایل بخش خصوصی را پاسخ گفت. در سال‌های اخیر نیز اهتمام دولت به اعطاء وام‌های ارزان را به صنت سیمان باعث ده‌ها متقاضی در عرصه سیمان شد. حرکتی که اکنون ظرفت بالقوه سیمان کشور را از ۴۰ تا ۸۰ میلیون تن در سال، برای دهه ۹۰ نوید می‌دهد. فارغ از اینکه این طرح‌ها تا چه اندازه قابلیت اجرائی دارند و مجریان چه میزان از پتانسیل کافی برای به نتیجه رساندن طرح‌هایشان برخوردار هستند، نفس حرکتی که استقبال بخش خصوصی از ورود در عرصه سیمان نشان داد را باید مهم و مبارک تلقی نمود. احداث صنعت نیز در همین سال‌ها به تبعیت از سیاست‌های دولت، حضور خود را در عرصه داخلی کاهش داد و جز مشارکت با بخش خصوصی در سه پروژه سیمان نهاوند، گلستان، زابل و تلاش برای راه‌اندازی طرح سیمان شهر کرد، چندان به‌کار در داخل تمایل نشان نداده است. البته از نگاه برخی تحلیلگران احداث باید مترصد این باشد که در آینده برای کمک به طرح‌های در دست اجرائی که مجریان آن توان ادامه کار ندارند، مجدداً وارد عرصه تکمیل پروژه‌های سیمان در داخل شود، در هر حال ما امیدواریم بخش خصوصی مستقلاً توان اجراء طرح‌های تعهد شده خود را داشته باشد، لیکن از آنجا که این طرح‌ها متعلق به اقتصاد کشور است، احداث صنعت عنداللزوم آماده است همچون سال‌های آخر دهه شصت به ایفاء نقش بپردازد. در ایامی که احداث با واگذاری واحدهای تولیدی خود، احساس سبکی می‌کرد، نغمه‌هائی به گوش می‌رسید که مأموریت احداث به پایان رسیده است. اینان به عدم اهتمام شرکت در طرح‌های جدید استناد می‌کردند، غافل از اینکه بلااستفاده گذاشتن ۱۵ سال تجربه گرانسنگ، ابداً به صلاح کشور نبود. به باور بسیاری از مدیران و کارشناسان صنعتی کشور، احداث صنعت توانسته است اعتبار ملی و حتی منطقه‌ای دست یابد. احداث به‌عنوان مجموعه‌ای که ظرف ده سال کاری، توانسته بود، ده میلیون تن به ظرفیت سیمان کشور بیفزاید، ساخت داخل را از ۲۰% به ۸۰% برساند و با حمایت متخصصان کشور، مجموعه‌های مجرب قابل اعتنائی در حوزه‌های طراحی، مهندسی، مشاوره، ساخت و اجراء را با خود همراه سازد. اینک شایسته نبود همه آن تجربیات کنار گذاشته شود، لذا با تدبیر مدیران دولتی و صنعتی کشور، پی‌گیری اجراء پروژه‌های برون‌مرزی که از سال‌ها قبل زمزمه شده بود، به‌طور جدی مورد توجه قرار دهد. طرح سیمان حماء سوریه و سپس سیمان ونزوئلا، احداث صنعت را به‌مثابه یک هولدینگ معتبر منطقه‌ای، به صحنه رقابت بین‌المللی کشاند. احداث در مزایده سیمان سوریه با اقتدار برنده شد. سابقه قوی احداث ۱۰ خط تولید داخلی را با خود همراه داشت. ورود احداث به این عرصه در واقع تعریف یک مأموریت جدید، برای این مجموعه موفق، به حساب می‌آمد و به زمزمه‌های مخرب پایان یافتن کار احداث، خاتمه داد. البته این عرصه، همانند هر کار جدید با مشکلات خاص خود روبرو بود. کشور ما به لحاظ ساختار و قوانین رسمی کشور نتوانست همراهی قابل قبولی با احداث صنعت داشته باشد. مشکلات تردد نیروهای احداث که تابع مقررات دولتی هستند و مسائلی از این قبیل اجازه نداد احداث آنگونه که می‌خواست و شایسته بود، تجربیات داخلی‌اش را در سوریه به‌کار گیرد. با این وصف مدیران احداث تلاش بسیار کردند که به‌نحوی این موانع از سر راه برداشته شود و الحمدالله تا حدی هم موفق شدند اما باید اذعان داشت که ادامه این مأموریت مستلزم همراهی ساختار و مقررات رسمی کشور است. گرچه احداث صنعت یا ایجاد GC تکاپو، که با مشارکت پخش خصوصی تشکیل شد، تلاش کرد راه‌حل منطقی برای مسئله بیابد، لیکن استقبال کشورهای دوست از مشارکت ایران در پروژه‌های سیمان، نیازمند فراهم کردن تسهیلات بیشتر قانونی، در جهت توسعه قدرت مانور مدیران احداث در خارج از کشور است. مناسب است به طرح ایجاد پایانه احداث نیز اشاره کنیم که به‌منظور فراهم کردن زمینه صادرات سیمان در بندر امام ساخته شد. احداث صنعت با کمک بخش خصوصی یک پایانه اختصاصی برای واردات و صادرات سیمان ایجاد کرد که مطمئناً در سال‌های آینده اهمیت آن بیشتر نمایان می‌شود.
به اعتقاد من، صنعت سیمان در کشور ما می‌تواند به‌مثابه یک صنعت استراتژیک تعریف شده و نظر به مزیت‌های نسبی، به یکی از منابع مهم ارزآوری تبدیل شود. تجارب ۲۰ سال گذشته نشان می‌دهد، ما در صنعت سیمان یک نام، عنوان و اعتبار بین‌المللی کسب کرده‌ایم. لذا به لحاظ تأمین نیازهای داخلی، برای کشوری نظیر ایران با سرعتی که در جهت عمران و آبادانی و توسعه‌یافتگی دارد، سیمان یک ماده حیاتی به‌شمار می‌رود، و هم به لحاظ ظرفیت احداث صنعت برای رقابت در عرصه بین‌المللی، ضرورت دارد با تدبیر و برنامه‌ریزی استراتژیک امکانات بالقوه را به بالفعل درآوریم. ما اگر بخواهیم در عرصه صادرات سیمان ایفاء نقش کنیم و در اجراء پروژه‌های بین‌المللی فعال شویم، شدیداً نیازمند دستیابی به تکنولوژی مدرن هستیم. باید بتوانیم مصرف انرژی را بهینه کنیم و سیمان را با بهره‌وری و کارآئی بالاتر تولید کنیم، کیفیت تولید را گرچه قابل رقابت است ارتقاء دهیم. من با وصف اینکه همانند اکثریت مدیران صنعتی کشور قائل به کاهش نقش و دخالت دولت در امور اجرائی تولید سیمان هستم اما بر این باورم که صنعت سیمان، برای حفظ و توسعه نقش استراتژیک خود، نیازمند یک متولی شناخته شده و معتبر است تا بتواند با ایجاد بانک اطلاعات و مرکز هماهنگی قطار سیمان را در چارچوب سیاست‌های دولت به پیش ببرد. احداث صنعت می‌تواند نه به‌عنوان رقیب، بلکه به‌عنوان حامی و مکمل پخش خصوصی این بستر را فراهم کند که در عرصه داخلی و بین‌المللی، توانائی‌ها و قابلیت‌های خود را در معرض رقابت قرار دهد. اهمیت نقش احداث صنعت در این زمینه از آنجا بیشتر خودنمائی می‌کند که دریابیم مواردی وجود دارد که بخش خصوصی نمی‌تواند یا نمی‌خواهد وارد آن عرصه شود. از جمله پژوهش و مطالعات و ایجاد بانک اطلاعات حاوی مجموعه تجربیات واحدهای صنعتی سیمان کشور، و فعالیت‌های آموزش پایه همچون تربیت تکنسین و مدیران توانمند. نکته قابل توجه دیگر اینکه بسیاری از مشتریان خارجی ما به اعتبار دولتی بودن احداث، علاقمند به همکاری ایران در پروژه‌های سیمان کشورشان هستند. لذا نه به واسطه تعصب‌بخشی، بلکه به لحاظ تجربیاتی که کسب نموده و شناخت عمیقی که از وضعیت سیمان کشور و جایگاه و اعتبار احداث صنعت دارم، بر این باور هستم که حفظ و تقویت احداث صنعت در چارچوب برنامه‌های استراتژیک ملی، می‌تواند در جهت منافع و مصالح ملی باشد و به‌عنوان بازوی اجرائی دولت و ایمیدرو در دو عرصه ساماندهی انتقال تکنولوژی و بومی کردن صنعت سیمان و نیز صدور خدمات فنی مهندسی، تسهیل‌کننده فعال نقش بخش خصوصی باشد. در پایان ضمن تبریک بیستمین سال تشکیل احداث صنعت و قدردانی از کلیه مدیران، کارشناسان و کارکنانی که در این مدت برای موفقیت احداث و شرکت‌های تابعه زحمت کشیده‌اند، از مدیران محترم وزارت صنایع و ایمیدرو انتظار دارم با حمایت از این مجموعه، رفع موانع و نیز فراهم کردن تسهیلات لازم قانونی، زمینه تداوم این موفقیت‌ها را فراهم سازند.

رئیس هیئت مدیره و مدیرعامل شرکت احداث صنعت

منبع : ماهنامه صنعت سیمان