عشق، کویر و ماشین دو دیفرانسیل

کویرگردی یا کویرنوردی مدت زیادی نیست که وارد ادبیات گردشگری ایران شده‌ است. دلیل این تاخیر شاید عدم شناخت کویر باشد چرا که استنباط مردم عادی از طبیعتگردی یافتن آب و درخت و سایه است.
اما در این میان کسانی هم هستند که عاشق طبیعتند و انواع آن را تجربه می‌کنند. کویر و شب و سکوتش مورد توجه بسیاری است. جدا از افرادی که از خارج کشور به قصد دیدن کویر می‌آیند هموطنانی هم هستند که این طبیعت زیبا را کشف کرده‌اند و نه فقط به چشم یک گردشگاه، بلکه به عنوان یک علاقه به آن نگاه می‌کنند.
تعداد آژانس‌هایی که در ایران تورهای طبیعتگردی برگزار می‌کنند محدود است. ارگان‌های دولتی هم که مدت زیادی نیست گردشگری را به رسمیت شناخته‌اند و برای آن سرمایه گذاری کرده‌اند اما هنوز اقدامات قابل توجهی برای ساماندهی گردشگری در کویر انجام نداده‌اند. در این میان علاقه‌مندان کویرگردی هستند که با روش‌های جالب (مثل اورکات) همدیگر را پیدا کرده‌اند و گروه‌های کوچک آماتوری برای سفر به کویر تشکیل داده‌اند.
اعضای گروه کویر در اورکات از جمله این افرادند. صاحب این گروه قبلا «محسن ادیب» بوده است. او اولین سفرهایش را به کویر مرکزی ایران و تنها انجام داده است. به دلایل شخصی هر هفته به اصفهان می‌رفته و با دیدن دریاچه نمک تصمیم گرفته با ماشین شخصی‌اش پا به کندوهای نمک بگذارد. این شروع سفرهایی است که از دو سال پیش به صورت گروهی درآمده و هنوز هم ادامه دارد.
برنامه هر سفر کویری در گروه، یا از طریق ای میل یا تلفن (به افرادی که آشناترند) اعلام می‌شود. هر کس با ماشین شخصی خودش که حتما باید دو دیفرانسیل باشد با گروه همراه می‌شود. دو گالن بیست لیتری بنزین باید همراه هر ماشین باشد. آب و غذا به عهده خود افراد است. قبل از هر سفر تاکید می‌شود مسافران دو برابر نیاز آب به همراه داشته باشند. کیسه خواب و لوازم شخصی هم که همراه داشته باشند دیگر نیاز به چیزی نیست. هزینه‌ای هم نباید پرداخت.
سفرها معمولا دو روزه انجام می‌شود. با این حساب هر کس باید ۴ بطری آب یخ زده و یک وعده شام و ناهار همراهش باشد. تعداد افراد گروه در هر سفر معمولا ۲۰ نفر می‌شود، یعنی پنج ماشین.
این گروه به محیط زیست اهمیت می‌دهند. در کویر زباله نمی‌ریزند و اگر زباله‌ای ببینند با خود از کویر خارج می‌کنند. هم‌چنین سعی می‌کنند به مار و بزمجه و عقرب آسیبی نرسد.
«ادیب» به گفته خودش در این چند سال تجربیات خوبی به دست آورده است. راهنمایی گروه را در کویر خودش به عهده می‌گیرد. اما مشکلاتی هم هست که برایشان به وجود می‌آید.
«تهیه نقشه‌های خوب و gps کمی مشکل است. هم هزینه‌ها بالاست و هم سازمان‌ها تخفیفی برای ما قایل نمی‌شوند. برای سفر به کویر هم gps و نقشه‌های دقیق منطقه ضروری‌اند.»
مشکل دیگر گم شدن در کویر و یا وجود احتمالی راهزن‌هاست. قبل از رفتن چند و چون سفر به یکی از دوستان گروه در نیروی انتظامی اطلاع داده می‌شود تا اگر تاخیری در بازگشت به وجود آمد نیروی کمکی اعزام شود. مشورت با نیروی انتظامی آنها را از خطرات احتمالی سفر به کویر لوت مطلع کرده است. سفر به کویر لوت ترجیحا بدون حضور خانم‌ها و با هماهنگی و همراهی پلیس باید انجام شود. به دلیل وضعیت خاص منطقه مثلا در سیستان و بلوچستان و مهمتر، رواج نداشتن این نوع گردشگری، به بیابان زدن بدون دلیل توجیحی ندارد. نباید بی گدار به بیابان زد. وگرنه یا باید با راهزن‌ها حریف شوند و یا با راهزن‌ها اشتباه گرفته می‌شوند.
گیر کردن در گل چسبنده کویر مشکل بزرگی است. برای جلوگیری از چنین پیش آمدی باید فصل خشک را برای سفر به کویر انتخاب کرد.
اما اساسی‌ترین مشکل بی آبی در کویر است. هر نفر باید دو برابر نیاز خود آب ببرد. اگر هم کسی درکویر گم شد باید روش‌های پیدا کردن آب را بداند. یکی دنبال شترها رفتن در غروب است و دیگری کندن گودال، پوشاندن سطح آن با پوشش نایلونی بدون سوراخ و قرار دادن ظرفی زیر آن. با این روش بخار آب تقطیر می‌شود و در عرض سه چهار ساعت نصف لیوان آب به دست می‌آید.
در کویر مرکزی این گروه سفرهای زیادی انجام داده و معمولا مسیر ورامین، قصر بهرام، کاروانسرای سفیداب و مرنجاب را طی کرده است. جاده سنگفرش گرمسار را هم گذرانده‌اند. جاده‌ای با دو متر سنگریزه در عمقش که به مرور زمان از بین رفته و سازمان میراث فرهنگ و گردشگری در صدد بازسازی آن است.
مسیر دیگری که «ادیب» از آن تعریف می‌کند جندق، مصر، عروسان، گرمه و محمد آباد کوره گز است. در روستای آشین در نزدیکی انارک این گروه طبیعتگرد با پیرمردی ۸۶ ساله آشنا شده که به تنهایی زندگی و کشاورزی می‌کرده است.
«امیر صادقی» یکی دیگر از افراد گروه است که به مطالعه و نوشتن علاقه زیادی دارد. او معتقد است یکی از مشکلاتی که باعث شده کویر ایران ناشناخته بماند این است که معمولا کسانی که به گردش می‌روند عادت به نوشتن ندارند. او می‌گوید بیشتر اطلاعاتی که از کویر ایران موجود است را خارجی‌ها نگاشته‌اند. او از کویر می‌نویسد و اطلاعات را در اختیار دوستداران قرار می‌دهد. «صدیقی» می‌گوید: «مقاله‌ای خواندم که در معرفی کویر نوشته شده بود. نکته جالب و تلخی در آن توجهم را جلب کرد. در مقاله به بوته‌های کویری اشاره شده بود که خوب می‌سوزند و آتش خوبی دارند. کسی که به کویر می‌رود اساسا باید فکر آسیب به کوچک‌ترین اعضای آن را هم از سرش بیرون کند.»

سارا لقایی

منبع : وبگاه کویرهای ایران