روان شناس کودک خود باشید

مادر مهدیس از دروغ گفتن های زیاد دخترش كلافه شده و دردور هم نشینی های دوستانه ای كه با دیگر مادران دارد از این مساله به عنوان مشكل رفتاری كودكش یاد می كند.
از طرف دیگر مادر امیر از زودرنجی فرزندش شكایت دارد. مادر فرزاد هم….
خلاصه از این درددلها زیاد است.
كودكان دنیای پر رمز و رازی دارند و به همین خاطر است كه محققان علوم رفتاری بیكار ننشسته‌اند . آنها به دنبال ریشه های رفتارهای نابهنجار كودكان و راههای برخورد درست با آن می گردند. مشكلات رفتاری كودكان در سنین مدرسه كه گاهی نتیجه اجتناب ناپذیر فقر، جهل، نابسامانی‌های خانوادگی و كاستی های فرهنگی است، بی تردید مانع رشد و بالندگی آنان است و به همین دلیل پیشگیری و درمان این مشكلات بی اندازه اهمیت دارد. این مقاله به برخی مشكلات رفتاری شایع كودكان و راههای مقابله با آن توجه دارد:
فرار از مدرسه
طبق تعریف فرار از مدرسه یعنی كودك به قصد مدرسه رفتن از منزل خارج می شود ولی به جاهای دیگری غیر از مدرسه می رود و یا پس از ورود و گاهی پس از ماندن مختصری در مدرسه بدون هماهنگی با معلمان از آنجا بیرون می رود.
بسیاری از كودكان فراری از مدرسه احتمالا متعلق به خانواده های از هم گسیخته و یا دارای والدین و خواهر و برادران بزهكار هستند. عده ای هم بر اثر تغییر مكرر مدرسه و یا رد شدن از مدرسه بیزار می شوند. این مشكل اخیر كه در پسران بیش از دختران مشاهده می شود گاهی نشانه ای است از وجود اشكال در برنامه های مدرسه و گاهی علامت ناسازگاری كودك است. لذا درمان آن مستلزم اقدام در هر دو زمینه مذكور است.
هراس از مدرسه
هراس از مدرسه با گریز از آن تفاوت دارد. مدرسه گریزان معمولا به تناوب از مدرسه غایب می‌شوند و پدر و مادرشان از موضوع اطلاعی ندارند در حالی كه در هراس از مدرسه كودك معمولا به طور پیوسته و طی دوره های طولانی به مدرسه نمی رود و والدین از نرفتن به مدرسه و ماندن او در خانه آگاهی دارند.
مدرسه گریزان بر عكس كودكانی كه از مدرسه هراس دارند معمولاً شاگردانی تنبل اند كه به سایر اختلال های رفتاری مثل دروغگویی هم دچارند. مطالعات انجام شده نشان می دهد كه هراس از مدرسه در كمتر از یك درصد كودكان مشاهده می شود.
رایج ترین تصوری كه درباره هراس از مدرسه وجود دارد این است كه مادر و كودك به گونه‌ای شدید به یكدیگر وابسته اند.
وابستگی شدید كودك این ترس را در او به وجود می آورد كه امكان دارد برای خود یا مادرش اتفاقی روی دهد و لذا ماندن كودك در خانه نیازها و اضطراب های هر دو را برطرف می كند. سعی در كاهش اضطراب جدا شدن از مادر یا اضطراب محیط واقعی مدرسه در راس فعالیت های درمانی در این اختلال است.
كمرویی و انزواطلبی
كمرویی و انزواطلبی از جدی ترین مشكلات كودكان است. انزوا و دوری از دوستان و همسالان در اوایل زندگی كودك را در معرض خطر ناسازگاری های بعدی قرار می دهد كودكان انزوا طلب هر چند برای والدین و معلمین خود هیچ گونه ناراحتی ایجاد نمی كنند. ولی به سبب رنج ناشی از احساس نا امنی پیوسته به دنیای درون خویش پناه می برند و به مرور از اجتماعی شدن فاصله می گیرند. چه بسا بعضی از آنان به بیماریهای روانی هم دچار شوند.
كودك منزوی نیاز دارد كه احساس كند عضو با ارزش یك گروه است او اگر در فعالیت های زندگی ارضا شود نیازی به عقب نشینی به میدان رویاهای خویش نخواهد داشت.
از این رو برای درمان این مشكل معلمان و والدین كودك باید توجه داشته باشند كه كودك كمرو و منزوی دارای توانایی ها و شایستگی های ویژه ای است كه با راهنمایی و تشویق می‌توان آنها را ظاهر كرد و این تاثیر بسزایی در اجتماعی شده كودك و پیوستن به جمع دوستان دارد.
زودرنجی و حساسیت فوق العاده
حساسیت مبرم كودك به تایید اجتماعی از سوی افراد مختلف بویژه والدین ، همسلان و معلمان زودرنجی را در او پدید می آورد. زودرنجی از مشكلات رفتاری رایج بین كودكان دبستانی است.
روان شناسان نقطه اوج حساسیت پسران را سن ۱۱ سالگی و دختران را تا دوره بلوغ می دانند. زودرنجی كودك تا حدودی مربوط به تمایل زیاد كودك به پذیرش اجتماعی است. گرایشی كه او را شدیدا در معرض نگرش های بزرگسالان و اعضای گروه همسن خود قرار می‌دهد . علاوه بر این زودرنجی و حساسیت شدید شیوه ای مؤثر برای جلب موافقت و تسلیم والدین است . كودك بزودی كشف می كند كه برای رسیدن به هدف خویش دعوا و مرافعه و منفی گرایی سلاحهای نامناسبی هستند و كمتر نتایج مطلوبی به بار می آروند در حالی كه زودرنجی و ابراز غم و گوشه گیری بعد از مشاهده یك پدیده نامطلوب موجب می شود والدین از این كه كودك خویش را آزده اند احساس ناراحتی كنند و در نتیجه كوشش كنند كارها را بر وفق مراد او انجام دهند. توجه به این نكته مهم پادزهر زودرنجی كودك است و بعد از مدتی باعث می شود كودكی كه شرطی شده است از رفتارهای نابهنجار دست بردارد.
دروغگویی
تا ۳، ۴ سالگی دروغ به مفهومی كه برای بزرگسالان مطرح است در كودكان وجود ندارد. اما از ۴ سالگی به بعد تدریجاً بر اثر دخالت عوامل محیطی و تربیت نادرست دروغ و دروغگویی به معنای واقعی در كودك شكل می گیرد و گاه آنقدر شدید می شود كه به صورت بیماری در می آید. این قبیل كودكان به علت جلب تحسین و تمجید دیگران و فرار از تنبیه یا نارضایتی والدین مخصوصاً نسبت به كارهای مدرسه به دروغ متوسل می شوند. همچنین احساس ناامنی در منزل و فقدان محبت والدین سختگیری های زیاد و مشكلات خانوادگی نیز از عواملی هستند كه به دروغگویی كودكان كمك می كنند. به طور كلی بیشتر دروغها به دلیل ترس از مجازات و نیز مورد مخالفت و استهزای دیگران واقع شدن گفته می شود. درمان دروغگویی در رفتار درست با كودكان نهفته است . اگر والدین با فرزندان خود دوست باشند، اگر خانواده كانون عطوفت و مهربانی باشد و همواره راستی و صداقت محور توجه قرار گیرد اگر با تخلف كودكان منطقی برخورد شود و بالاخره اگر والدین خود الگوی دروغ پردازی كودكان نباشند مشكلی در این زمینه وجود نخواهد داشت.

منبع : بنياد انديشه اسلامي