حالات هیجانی در دوران نوجوانی

گاهی واکنش جوانان در مقابل استرس‌ها و فشارها از حد عکس‌العمل‌های دفاعی تجاوز می‌کند و به‌صورت حالات هیجانی بروز می‌نماید حالات هیجانی در دوران نوجوانی معمولاً به‌صورت زیر است:
الف - نگرانی: نگرانی یک حالت هیجانی متداول در بین نوجوانان است. معمولاً نوجوانان نگران آینده، وضع تحصیل، شغل و روابط خود با همسالان و جنس مخالف هستند. نگرانی‌ها در این دوره طیف گسترده‌ای دارد.
ب - ترس: ترس ممکن است عادی باشد و محدود به یک تجربه در زندگی گردد. ترس عادی پاسخی است که نسبت به تهدید واقعی داده می‌شود.
ج - احساس حقارت: احساس حقارت از ارزیابی نادرست خویش سرچشمه می‌گیرد و بر عدم کارائی خیالی یا واقعی مبتنی است. این احساس وقتی برای نوجوان پیش می‌آید که خود را پائین‌تر از حد مطلوب ببیند و تصور کند که به آنچه که خود را شایسته آن می‌داند نرسیده است. احساس حقارت به‌وسیله خانواده، گروه هم‌سن و جامعه ایجاد می‌شود. خانواده نقش مهمی در ایجاد این احساس دارد وقتی فرد در خانواده تحقیر شود احساس بی‌ارزشی می‌کند مدرسه پس از خانواده عامل مهمی در شکل‌گیری این احساس است برخورد معلمین و همسالان در پذیرش یا عدم پذیرش فرد در گروه تأثیر می‌گذارد و چنانچه محیط مدرسه فوق‌العاده رقابت‌آمیز باشد و دانش آموز همواره بر سایرین مقایسه گردد و تحقیر شود ممکن است خود را ناتوان پندارد و در نتیجه احساس حقارت کند. احساس حقارت دارای نشانه‌های زیادی است از جمله اینکه فرد:
۱. نسبت به انتقاد دیگران حساس است.
۲. خود را هدف همه انتقادها می‌داند.
۳. از مردم کناره‌گیری می‌کند.
۴. بیش از اندازه از دیگران چاپلوسی می‌کند.
۵. در موارد رقابت‌آمیز، واکنش‌های نامطلوبی نشان می‌دهد.
۶. دیگران را تحقیر می‌کند.
خجالت نشانه‌ای از احساس حقارت است. نوجوان خجالتی وقتی با مردم روبه‌رو می‌شود بیش از حد متوجه خویشتن است و چون فاقد اطمینان شخصی است و از ابراز خود می‌ترسد در بین جمع ساکت می‌ماند و کناره‌گیری می‌کند. خجالت و عدم قدرت ارتباط با دیگران و در نتیجه احساس حقارت بیشترین مشکل دانشجویان را تشکیل می‌دهد.
د - احساس گناه: احساس گناه از هیجان‌های متداول بین نوجوانان است. وقتی نوجوان کار خود را بر خلاف فرم و معیار اخلاقی - اجتماعی بداند، احساس گناه می‌کند احساس گناه معمولاً با افسردگی و اضطراب همراه است و گاهی در اثر ترس احساس بی‌کفایتی به فرد دست می‌دهد.
هـ - خصومت و پرخاشگری: در جوانان پرخاشگری و تندمزاجی، زیاد دیده می‌شود دلیل کلی خصومت را ناکامی و تعارض دانسته‌اند وقتی فرد نتواند خواسته‌های خود را عملی کند یا در انتخاب‌ها، دچار تعارض شود عکس‌العمل پرخاشگری را بروز می‌دهد. خصومت ممکن است متوجه شخص خاص باشد یا متوجه فرد به‌خصوص نباشد. جوانان طبقه پائین خشم خود را راحت‌تر بیان می‌کنند ولی جوانان طبقه متوسط یاد می‌گیرند که خصومت خود را بپوشانند و از بروز آن جلوگیری نمایند. دختران بیش از پسران تحت‌فشار قرار می‌گیرند تا خشم خود را ابراز ندارند. پرخاشگری در پسران نشانه مردانگی محسوب می‌شود ولی در دختران عیب به حساب می‌آید. عدم ابراز خصومت به فشار بیشتر روانی می‌‌انجامد و چه بسا صورت ناراحتی‌های نوروتیک یا سیکوسوماتیک بروز می‌کند.
هر گاه فشار روانی و استرس‌های مختلف زیاد باشد بیم آن می‌رود که روال زندگی طبیعی و معمول یک جوان از هم پاشیده شود و دچار نوعی اختلال عاطفی یا روانی بشود.