باغبان وفادار - THE CONSTANT GARDENER

سال تولید : ۲۰۰۵
کشور تولیدکننده : انگلستان و آلمان
محصول : سایمن چانینگ ویلیامز
کارگردان : فرناندو میرلس
فیلمنامه‌نویس : جفری کین، برمبنای رمانی نوشتهٔ جان لوکاره
فیلمبردار : سسار کارلونه
آهنگساز(موسیقی متن) : آلبرتو ایگلسیاس
هنرپیشگان : رالف فاینز، ریچل وایس، هیوبرت کونده، دَنی هیوستن، دانیل هارفورد، پکسن نگوگی و کیت پیرسن
نوع فیلم : رنگی، ۱۲۹ دقیقه


̎جاستین کویل̎ (فاینز) دیپلمات بریتانیائی، در مأموریتی جدید به کنیا رفته است. ̎تسا̎ (وایس) همسر ̎جاستین̎، یکی از فعالان و مدافعان حقوق بشر است که علیه فقر و بی‌عدالتی‌های اجتماعی مبارزه می‌کند. ̎جاستین̎ به او هشدار می‌دهد که زیاد در امور زندگی مردم کنیا ـ که بدبختی دست از سرشان برنمی‌دارد ـ دخالت نکند؛ ولی ̎تسا̎ به این هشدارها اعتنائی نمی‌کند. البته این تنها زمینه‌ای نیست که ̎تسا̎ حرف‌های همسرش را ـ که گمان می‌برد زنش رابطه‌ای هم دارد ـ به گوش نمی‌گیرد. چون پس از رسیدن به کنیا با پزشک خوش‌سیمائی نیز آشنا شده و اوقاتی را با او می‌گذراند. یک روز ̎تسا̎ ناپدید می‌شود و بعداً جسدش را به طرز وحشیانه‌ای به قتل رسیده، کشف می‌کنند. مقامات رسمی معتقدند که او پس از جروبحثی، توسط همان پزشک به قتل رسیده است. اما خیلی زود بر ̎جاستین̎ آشکار می‌شود که توطئه‌ای گسترده‌تر به مرگ ̎تسا̎ منجر شده است و بنابراین به جاها و مکان‌هائی سر می‌کشد که چندان هم با آغوش باز از او استقبال نمی‌کنند ـ به‌خصوص با در نظر داشتن شهرتش، که هیچ‌گاه جلودار رفتار و اعمال قدرتمندان و ثروتمندان نبوده است.
● مؤلف اولیهٔ فیلم، لوکاره، نویسنده‌ای است محبوب سینما و فیلم‌نامه‌های متکی به آثار او از برگ برندهٔ ساختار و گفت‌وگو و جزئیات زمانی/ مکانی بهره‌مند هستند. به گواهی باغبان وفادار مضمون فعالیت‌های سودجویانهٔ غربی‌ها در جهان سوم ـ این‌جا آفریقا ـ امروزه که رسانه‌ها در به اصطلاح افشاگری بیداد می‌کنند، هم‌چنان آن‌قدر جذابیت دارد که میرلس را جذب کند، کارگردانی که با فیلم شهر خدا (۲۰۰۲) چشم‌ها را خیره کرد. البته شهر خدا فیلمی بود که در آن به نظر می‌رسید هر بچه‌ای یک اسلحه دارد و تعداد نماها را نمی‌شد شمرد. باغبان وفادار در مقایسه فیلمی بسیار معقول و متین است و برای بچه‌ها جای زیادی ـ البته جز به‌عنوان قربانی ـ وجود ندارد. اساس داستان بازنگری یک قتل است که نیمهٔ اول فیلم را به خود اختصاص می‌دهد و سپس فاینز تحول شخصیتی باورپذیری را خلق می‌کند: از دیپلمات انگلیسی آرام، خونسرد ولی عاشق که علاقه‌اش به باغبانی همه چیز را دربارهٔ او می‌گوید، به انتقامجوی از جان گذشتهٔ عزادارِ سرگشته‌ای شبیه به شخصیتش در پایان بیمار انگلیسی (آنتونی مینگلا، ۱۹۹۶). به‌رغم حضور درخشان او، نیّات حتماً خیرخواهانهٔ پشت فیلم و بلوغ کار به‌عنوان یک محصول هالیوودی، نمی‌توان انکار کرد که باغبان وفادار چیزی بیش از یک سرگرمی متعهدانه نیست. توطئهٔ مرکزی فیلم ـ قالب کردن داروهای آزمایشی به مردم از همه جا بی‌خبر از سوی یک شرکت داروئی ـ در برابر واقعیت اعداد و ارقام سودی که به‌طور کلی نصیب صنایع داروئی غرب می‌شود، بیشتر یک تمهید داستانی نخ‌نماست و ظاهراً خود لوکاره هم داستانش را در مقایسه با واقعیت‌های این عرصه، به همان بی‌آزاری یک کارت‌پستال دانسته است. ̎کارت‌پستال̎ ـ البته از نوع امروزی و تکنولوژیکش ـ می‌تواند برای نام‌گذاری تصاویر میرلس هم به کار رود. کارگردانی با نگاه خستگی‌ناپذیر و ذوق تصویری ناآرام که معلوم نیست چرا یک‌باره کوچه‌ەا و زاغه‌های آشنای خاستگاه خود، آمریکای جنوبی، را رها کرده و به جولان توریست‌واری در چشم‌اندازهای پهناور آفریقا پرداخته است. باغبان وفادار به هر حال تأثیر می‌گذارد و به ویژه به لطف بازی گرم و طبیعی وایس در نقش وجدان آگاه و زنی هم‌چنان لبریز از آرمان‌ها و رؤیاهای سیاسی پیش از ازدواج. موضوع تأثیرگذار البته چیزی غیر از داستان بزرگ فرد در مقابل سیستم است: قصهٔ مکرر اما باز هم شنیدنی مردی که پس از مرگ زن، تازه او را به تمامی می‌شناسد و دوباره عاشقش می‌شود و سرانجام می‌رود تا به او ملحق شود.