لوسمی لنفوسیتی حاد در بالغین

● لوسمی لنفوبلاستی حاد بالغین چیست ؟
لوسمی لنفوبلاستی حاد بالغین که نام دیگر آن " لوسمی لنفوبلاستی حاد " (ALL) میباشد ، بیماریی است که در آن تعداد بسیار زیادی " لنفوسیت " ( نوعی از گلبولهای سفید که با عفونت مبارزه می کنند ) در خون و مغز استخوان یافت میشود . لنفوسیتها توسط مغز استخوان وسایر اندامهای دستگاه لنفاوی ساخته می شوند ، مغز استخوان بافت اسفنجی شکلی است که داخل استخوانهای بزرگ بدن قرار دارد . این بافت سازنده گلبولهای قرمز ( که اکسیژن و سایر مواد را به به بافتهای بدن حمل می کنند ) ، گلبولهای سفید ( که با عفونت مبارزه می کنند ) و پلاکتها ( که خون را منعقد میسازند ) می باشد .
بطور طبیعی مغز استخوان سلولهایی بنام " بلاست " را تولید می کند که در مسیر تکامل ( بلوغ ) خود به انواع مختلف سلولهای خونی که هر کدام وظیفه ای خاص دارند ، تبدیل میشوند .
لنفوسیتها در " لنف " که مایعی بی رنگ و آبکی است و در رگهای لنفاوی جریان دارد یافت می شوند . رگها یا عروق لنفاوی بخشی از دستگاه لنفاوی بوده و از لوله های نازکی ساخته شده اند که همچون رگهای خونی در تمام بدن پخش می شوند ، در مسیر این عروق ، اندامهای کوچک و لوبیایی شکلی بنام " غده یا گره های لنفی " مشاهده میشوند که تجمع آنها را بصورت خوشه ای می توان در ناحیه زیر بغل ، لگن ، گردن و شکم دید ، طحال ( اندامی در بالای شکم که سازنده لنفوسیتها و تصفیه کننده خون از سلولهای پیر و فرسوده می باشد ) ، تیموس ( اندام کوچکی در پشت استخوان جناغ ) و لوزه ها ( اندامی در گلو ) نیز بخشهایی از دستگاه لنفاوی هستند . لنفوسیتها با ترشح موادی بنام " پادتن " که به عوامل بیماریزا حمله می کنند ، با عفونت مبارزه می نمایند .
درALL لنفوسیتها به بلوغ و تکامل نهایی نرسیده و تعداد آنها بسیار زیاد می شود بطوریکه می توان لنفوسیتهای نابالغ را در خون و مغز استخوان مشاهده نمود . همچنین تجمع این سلولها در بافتهای لنفاوی منجر به بزرگ شدن این بافتها می شود . همچنین افزایش تعداد لنفوسیتها ممکن است منجر به کاهش تعداد سایر سلولهای خونی در خون و مغز استخوان شود . چنانچه مغز استخوان نتواند به اندازه کافی گلبول قرمز که حامل اکسیژن است ، تولید کند ، کم خونی عارض خواهد شد و اگر نتواند به تعداد کافی پلاکت که خون را منعقد می سازد ، تولید نماید ، شاهد خونریزی و کبودی خواهیم بود . لنفوسیتهای سرطانی می توانند به اندامهای دیگر مثل نخاع و مغز حمله کنند .
لوسمی می تواند حاد باشد ( پیشرفت سریع همراه با تعداد بسیار زیادی سلولهای سرطانی ) و یا روندی مزمن داشته باشد ( پیشرفت کند همراه با سلولهای سرطانی بالغ ) . ALL بسرعت پیشرفت کرده و در بالغین و کودکان دیده میشود . درمان ALL در بالغین با کودکان متفاوت است .
معمولا تشخیص ALL مشکل است ، علائم اولیه بیماری ممکن است شبیه آنفلوآنزا یا سایر بیماریهای رایج باشد ، در صورت وجود نشانه های زیر باید به پزشک مراجعه نمود : تب - ضعف و خستگی مداوم - درد مفاصل و استخوانها و یا بزرگ شدن غدد لنفاوی .
در صورت وجود علائم فوق پزشک برای بیمار آزمایش خون درخواست می کند تا از تعداد انواع مختلف سلولهای خونی آگاهی یابد . اگر نتایج آزمایش غیر طبیعی بود ممکن است نمونه برداری از مغز استخوان انجام شود . در این آزمایش سوزنی را وارد استخوان کرده و مقدار کمی از مغز استخوان را بر می دارند تا به بررسی آن در زیر میکروسکوپ بپردازند ، همچنین ممکن است نیاز باشد تا مقداری از مایع مغزی نخاعی را ( CSF = مایع در برگیرنده مغز و نخاع ) بوسیله سوزنی که از ناحیه کمر بیمار وارد نخاع می کنند برداشت نمایند پس این مایع را برای ارزیابی از نظر وجوئد سلولهای سرطانی در زیر میکروسکوپ قرار می دهند و به مطالعه آن می پردازند . بعد از اینکه نتیجه تمام آزمایشات مشخص شد پزشک می تواند نوع لوسمی را تشخیص و بهترین درمان را ارائه دهد .
شانس بهبودی ( پیش آکهی ) به وضعیت ظاهری سلولها در زیر میکروسکوپ ، ایجاد گسترش لوسمی ، سن بیمار و وضعیت عمومی سلامت وی بستگی دارد .
● مرحله بندی
سیستم مرحله بندی خاصی برای ALL وجود ندارد . انتخاب شیوه درمان بستگی به این دارد که آیا بیمارقبلا درمان شده است ؟
درمان نشده
منظور از ALL درمان نشده این است که بیمار قبلا هیچ درمانی جز درمان علامتی دریافت نکرده است . تعداد بسیار زیادی گلبولهای سفید در خون و مغز استخوان یافت می شوند .علائم و نشانه های دیگر لوسمی ممکن است وجود داشته باشد .
فروکش یافته
مقصود از لوسمی فروکش یافته ، این است که به بیمار درمان داده شده است و تعداد گلبولهای سفید و سایر سلولهای خونی در خون و مغز استخوان در حد طبیعی است ، علائم ونشانه هایی از لوسمی دیده نمیشود .
راجعه
لوسمی راجعه ( عود یافته ) بیماریی است که بعد از مدتی فروکش مجددا بازگشته است .
منظور از لوسمی طغیانگر این است که بیماری علیرغم درمان فروکش نمی یابد .
● نگاهی اجمالی به شیوه های درمان
▪ لوسمی لنفوبلاستی حاد بالغین چگونه درمان میشود ؟
درمانهایی برای بیماران مبتلا به ALL وجود دارد . درمان اولیه ALL ، شیمی درمانی است . از پرتو درمانی در موارد خاص استفاده می کنند ، کاربرد پیوند مغز استخوان هنوز در دست مطالعه است .
شیمی درمانی با استفاده از داروها ، سلولهای سرطانی را می کشد ، دارو ممکن است بصورت قرص ، تزریق عضلانی یا وریدی تجویز شود . شیمی درمانی یک درمان فراگیر بحساب مئ آید زیرا دارو وارد جریان خون شده ، در تمام بدن سیر کرده و سلولهای سرطانی را از بین می برد . گاهی داروی ضد سرطان را بوسیله سوزنی که از ناحیه مغز یا کمر بیمار وارد می کنند ، به مایع مغزی نخاعی می رسانند .
در پرتو درمانی از اشعه ایکس یا سایر پرتوهای پر انرژی برای کشتن سلولهای سرطانی و کوچک کردن توده استفاده می کنند .
تابش پرتوها توسط دستگاهی که خارج از بدن بیمار قرار دارد انجام میشود ( پرتو درمانی خارجی )
درمان ALL شامل دو مرحله است ، مرحله اول " درمان القایی " نام دارد و هدف از آن نابودی هر چه بیشتر سلولهای سرطانی بمنظور هدایت بیماری به مرحله فروکش یافته است . در صورت موفقیت این مرحله، فاز دوم درمان تحت عنوان " درمان مکمل " آغاز می شود که مابقی سلولهای سرطانی را از بین می برد . برای اینکه بیمار در مرحله فروکش باقی بماند ممکن است نیاز باشد سالها شیمی درمانی بگیرد .
چنانچه سلولهای سرطانی به مغز حمله کرده باشند پرتو درمانی یا شیمی درمانی مغز انجام میشود . همچنین ممکن است بمنظور پیشگیری از گرفتاری دستگاه اعصاب مرکزی ، نوع خاصی از درمان بکار برده شود که مانع رشد سلولهای سرطانی در مغز ،‌ در مرحله درمان القایی و مرحله فروکش می گردد .
در پیوند مغز استخوان ،‌ مغز استخوان سالم را جانشین مغز استخوان بیمار می کنند . به این صورت که ابتدا تمام مغز استخوان فرد بوسیله مقادیر زیاد داروهای شیمی درمانی همراه یا بدون پرتو درمانی تخریب می شود . سپس مغز استخوان سالم را از فرد دیگری که از نظر بافتی شباهت زیادی به بدن بیمار دارد برداشت می نمایند . فرد دهنده پیوند می تواند برادر یا خواهر دو قلوی بیمار ( بهترین حالت ) ، برادر یا خواهر وی و یا یک شخص غریبه باشد . مغز استخوان سالم را از طریق سوزنی که در سیاهرگ قرار گرفته وارد بدن بیمار می کنند تا جایگزین مغز استخوان تخریب شده گردد .
پیوند مغز استخوانی را که در آن فرد دهنده شخصی غیر از خود بیمار است " پیوند آلوژنئیک " می نامند ، در نوع دیگری از پیوند مغز استخوان ، که هنوز مطالعه روی آن در حال انجام است ، و پیوند اتولوگ نامیده میشود مغز استخوان مورد نیاز را از بدن خود بیمار برداشت و آنرا تحت درمان با دارو قرار می دهند تا سلولهای سرطانی آ ن از بین بروند ، پس محصول بدست آمده را منجمد و نگهداری می کنند . در مرحله بعد بوسیله مقادیر زیاد داروهای شیمی درمانی همراه یا بدون پرتو درمانی ، مغز استخوان باقی مانده بیمار را تخریب می کنند . بالاخره مغز استخوان منجمد شده را گرم و با تزریق وریدی وارد بدن فرد می کنند تا جایگزین مغز استخوان تخریب شده گردد .
در صورتیکه بیمار بتواند ٥ بار یا بیشتر در سال و آنهم در بیمارستان پیوند مغز استخوان انجام دهد ، شانس بهبودی وی افزایش میابد .
▪ درمان بر اساس مرحله استقرار بیماری
درمان ALL به نوع بیماری ،‌ سن مریض و شرایط کلی وی بستگی دارد .
ممکن است برای درمان بیمار از روشهای استاندارد بخاطر اثر بخشی آنها در مطالعات گذشته ، استفاده نمود و یا اینکه بیمار را ترغیب به شرکت در آزمونهای بالینی کرد که روی روشهای نوین درمان کار می کنند ، البته تمام بیماران با روشهای استاندارد بطور کامل معالجه نمی شوند و برخی از این درمانها دارای عوارض جانبی زیاد و نامطلوبی هستند . بهمین علت امروز هدف تحقیقات ، یافتن راههای جدید برای درمان سرطان بر اساس تازه ترین اطلاعات می باشد.
لوسمی لنفوبلاستی حاد درمان نشده در بالغین
درمان احتمالا ، شیمی درمانی خواهد بصورت شیمی درمانی مغز به تنهایی یا همراه با پرتو درمانی مغز یا شیمی درمانی فراگیر با دوز بالا بمنظور پیشگیری از ابتلا مغز . درمان ممکن است شامل تزریق خون ، تجویز انتی بیوتیک و دستور العملهای رعایت بهداشت بدن و دندان باشد ، داروهای جدید در مرحله آزمایش است ،
▪ لوسمی لنفوبلاستی حاد فروکش یافته در بالغین
درمان ممکن است یکی از موارد زیر باشد :
ـ شیمی درمانی کوتاه مدت ولی با دوز بالا و متعاقب آن شیمی درمانی بلند مدت و با دوز پائین ( در دست مطالعه )
ـ پیوند مغز استخوان آلوژنئیک ( در دست مطالعه )
ـ پیوند مغز استخوان اتولوگ ( در دست مطالعه )
ـ شیمی درمانی مغز به تنهایی یا همراه با پرتو درمانی مغز و یا شیمی درمانی فراگیر با دوز بالا بمنظور جلوگیری از رشد سلولهای سرطانی در مغز ( پیشگیری دستگاه اعصاب مرکزی ) .
لوسمی لنفوبلاستی حاد راجعه در بالغین
از پرتو درمانی برای تخفیف و تسکین علائم استفاده می کنند ، ممکن است برای بیمار پیوند مغز استخوان انجام شود .

دکتر کورش اسدی

منبع : iranblood