توسعه بازار منطقه‌ای برق در کشور

همگام با حركت جهانی درمبادلات انرژی الكتریكی از طریق اتصال برون‌مرزی شبكه‌های برقرسانی كه در سالهای اخیر به خصوص دركشورهای تازه صنعتی شده ودر حال توسعه به طور فزاینده‌ای شتاب گرفته، ایران نیز با كشورهای همسایه به مبادله و صدور انرژی الكتریكی پرداخته است. مبنای این حركت عمدتاً بر اساس دلایل زیر استوار است:
۱- كشورهای مبادله كننده برق بجای اختصاص بخش نسبتاً قابل توجهی از ظرفیت نصب‌شده خود به عنوان ظرفیت ذخیره، از سایر كشورهای طرف مبادله در جهت تامین این ظرفیت استفاده كنند. بدین ترتیب از سرمایه‌گذاری برای ایجاد ظرفیت ذخیره و افزایش قابلیت اطمینان در شبكه برق در سطح بالایی بی‌نیاز می‌شوند.
۲- تفاوت زمان اوج مصرف سالانه در زمستان، تابستان و اختلاف افق، درجه حرارت، شرایط مختلف آب و هوایی و اقلیمی با كشورهای همجوار می‌تواند بازار مناسبی برای فروش و تبادل برق ایجاد كند.
۳- استفاده از پتانسیلهای موجود و بهره‌برداری بهینه از این امكانات در بخشهای تولید و انتقال علاوه بر اینكه موجب افزایش بهره‌وری درنیروگاهها و شبكه‌های انتقال كشور می‌شود، موجب شكل‌گیری بستر مناسبی در زمینه صادرات خدمات و تجهیزات غیرنفتی در مقابل خرید برق از كشورهای طرف قرارداد می شود.
۴- وجود منابع عظیم سوختهای فسیلی به ویژه گاز طبیعی همراه با تفاوت شرایط اقلیمی و اختلاف افق، شرایط ایجاد مزیت نسبی در تولیدبرق در كشور را فراهم كرده است. این امر در كنار تصویب قوانین جلب سرمایه‌گذاری خارجی، مشاركت بخش خصوصی در احداث نیروگاهها و تولیدبرق و ایجاد بازار برق در كشور، بستر مناسبی را برای جلب سرمایه‌گذاری خارجی جهت صدور انرژی و تبادل برق ایجاد كرده و نهایتاً با افزایش رقابت در بازار برق داخلی وبین‌المللی كاهش هزینه تولید و افزایش كارایی در شبكه برق كشور موجب می‌شود.
●سابقه تجارت برق ایران با كشورهای همجوار ومقایسه آن با سایر كشورهای جهان
بررسیهای آماری نشان می‌دهد كه رشد صادرات برق در جهان بین سالهای ۱۹۷۳ تا ۱۹۹۷ روند صعودی داشته و از آن سال به بعد نرخ رشد در مقایسه یا سالهای دهه ۷۰ و ۸۰ كاهش یافته است. در سال ۱۹۹۸ سهم صادرات برق در كل عرضه برق برای كشورهای اروپایی ۳/۶ درصد و كشورهای OECD ۲/۳ درصد بوده است. این رقم در سال ۲۰۰۳ برای كشورهای اروپایی به ۹/۸ درصد و كل كشورهای OECD به ۷/۳ درصد رسیده است.
در بخش واردات درسال ۱۹۹۸ سهم واردات در كل عرضه برق برای كشورهای اروپایی ۶/۶ درصد و كل كشورهای IECD ۳/۳ درصد بوده است. در سال ۲۰۰۳ این رقم برای كشورهای اروپایی ۳/۹ درصد و كشورهای OECD به ۸/۳ درصد رسیده است.
در كشورهای شوروی سابق در سال ۲۰۰۲ سهم صادرات در عرضه برق ۸/۴ و سهم واردات ۲/۴ درصد بوده، این رقم برای كشورهای آفریقایی در همان سال در بخش صادرات ۵/۵ درصد و واردات ۸/۵ درصد بوده است.
مقایسه صادرات برق ایران با سایر كشورها نشان می‌دهد كه صادرات در ایران با دو دهه تاخیر از سال ۱۹۹۰ آغاز شده و در سال ۱۹۹۴ از رشد سالیانه ۰۷/۲ درصد برخوردار بوده است. لیكن طی این دوره سهم واردات و صادرات در كل عرضه برق ناچیز و حدود یك درصد آن را تشكیل می‌دهد. در سال ۱۳۸۲ سهم صادرات در كل فروش انرژی برق ۶/۰ درصد و سهم واردات ۵/۱ درصد بوده است.
همانطور كه در ارقام فوق ملاحظه می‌شود علیرغم وجود مزیتها و منافع ناشی ازتجارت بین‌المللی برق برای ایران و وجود منابع عظیم نفت و گاز در كشور سهم تجارت خارجی در عرضه برق در مقایسه با سایركشورها بسیار نازل است. همچنین مطالعات انجام شده در این زمینه و تجارب سایر كشورها نشان می‌دهد كه در بسیاری از كشورهای در حال توسعه و حتی كشورهای خاورمیانه اقدامات عملی گسترده‌ای جهت توسعه مبادلات بین‌المللی برق انجام داده‌اند. سرمایه‌گذاریهای انجام شده جهت اتصال كشورهای عربی خلیج‌فارس و تركیه و شمال آفریقا به یكدیگر و پیش‌بینی اتصال آنها به شبكه برق كشورهای اروپایی نمونه‌ای از این برنامه‌ها است. این امر ضرورت ارایه قوانین و برنامه‌های توسعه تبادلات منطقه‌ای برق را بیش از پیش دركشور ایجاب می‌كند. مطالعه و مدل ارایه شده در بخش‌ بعدی این مقاله تلاش طی این دوره در جهت پاسخگویی به این امر است.
●ارایه مدل گسترش تجارت منطقه‌ای برق
در سالهای اخیر تلاشهای گسترده‌ای در كشور جهت ایجاد بازار برق رقابتی كارآمد آغاز شده است. گسترش بازار منطقه‌ای و افزایش سطح مبادلات برق با كشورهای همجوار می‌تواند در افزایش فضای رقابتی و كارآمدتر شدن بازار برق كشور تاثیر‌ گذارد. مدل ارایه شده در این مقاله با توجه به ویژگیها و ساختار صنعت‌برق و همچنین مبادلات منطقه‌ای برق ایران با كشورهای همسایه در سالهای اخیر و تجارب سایر كشورها در زمینه بازارهای بین‌المللی پیشنهاد شده است.
چنانكه در مدل توسعه بازار منطقه‌ای برق كشور ملاحظه می‌شود، ساختار كلی تبادل برق با كشورهای منطقه از سه بخش عمده زیر تشكیل شده كه هر یك به چند جزء تقسیم می‌شوند. درمدل پیشنهادی سیستم مبادلات برق از سه بخش عمده عرضه‌كنندگان، بازارهای برق و متقاضیان برق در سایر كشورها تشكیل می‌شود.
الف) بخش عرضه برق
عرضه‌كنندگان برق در بازار به ۴ گروه اصلی تقسیم می‌شوند:
۱- شركتهای برق منطقه‌ای: این شركتها كه هر یك مجموعه‌ای از نیروگاههای حرارتی و شركتهای مدیریت تولید برق را تحت پوشش خودداشته و همچنین در بازار برق داخلی به خرید و فروش برق مشغول فعالیت هستند، با اخذ مجوز از مراجع ذیصلاح می‌توانند به صادرات و واردات برق مبادرت كنند. در سالهای اخیر در برخی از قراردادهای فروش برق به كشورهای همسایه شمالی، شركتهای برق منطقه‌ای به نمایندگی از طرف شركت توانیر به صدور برق مبادرت می‌كردند. در برنامه توسعه تجارت برق نیز این شركتها می‌توانند در رقابت با سایر شركتهای خصوصی به خرید وفروش برق اقدام كنند.
۲- نیروگاههای بخش خصوصی: توسعه این نیروگاهها در حال حاضر در راستای سیاستهای گسترش مشاركت بخش خصوصی در تولید برق رو به گسترش است. در قراردادهای خرید تضمینی برق این نیروگاهها توسط توانیر پیش‌بینی شده بخشی از تولیدات برق آنها به بازار برق داخلی و یا صدور آن به سایر كشورها عرضه شود. در برنامه گسترش تجارت برق این شركتها در كنار سایر عرضه‌كنندگان مشغول فعالیت می‌شوند.
۳- شركتهای عمده فروشی برق: همزمان با تشكیل بازار برق، شركتهای عمده‌فروشی با اخذ مجوز از مراجع قانونی و رعایت شرایط و قواعد این بازار، به خرید و فروش برق در این بازار مبادرت می‌كنند. در مدل گسترش تجارت بین‌المللی بازار برق این شركتها با اخذ مجوز جداگانه از مراجع ذیصلاح می‌توانند اقدام به صادرات و واردات برق كنند. همچنین این شركتها می‌توانند با تشكیل كنسرسیومی از شركتهای داخلی و خارجی و سرمایه‌گذاری در اتصال خطوط انتقال برق كشور به شبكه‌های بین‌المللی برق درتوسعه ظرفیتهای صادرات و واردات برق كشور نقش موثری ایفا كنند.
۴- سایر شركتهای داخلی و خارجی: علاوه بر عرضه‌كنندگانی كه در بندهای قبل ذكرشد، در حال حاضر برخی از شركتهای تابعه وزارت نیرو و یا وزارت نفت با اخذ مجوز از وزارت نیرو در زمینه صادرات و واردات برق و یا ورود برق در مقابل صدور گاز طبیعی فعالیت می‌كنند. همچنین نیروگاههای برق آبی موجود و یا در دست احداث كشور كه ظرفیت یا انرژی برق تولیدی خود را به بازار برق عرضه می‌كنند، می‌توانند با اخذ مجوز از مراجع ذیصلاح در بازار بین‌المللی برق نیز مشاركت داشته باشند. درصورت تصویب قوانین مرتبط با این بازار كلیه اشخاص حقیقی و حقوقی داخلی و خارجی نیز با رعایت قوانین كشور و اخذ مجوز از مراجع مربوطه می‌توانند در این بازار فعالیت كنند.
قابل ذكر است هر یك از عرضه‌كنندگان فوق خود مالك انرژی یا ظرفیت مازاد جهت ارایه در بازار است و یا با خرید از سایر تولید‌كنندگان نیروگاههای حرارتی، آبی و انرژی‌های نو می‌توانند به بازارهای بین‌المللی كشور برق عرضه كنند.
ب) بازارهای عمده فروشی برق در كشور
بازار عمده فروشی برق متشكل از تولید‌كنندگان، خریداران عمده و واسطه و عاملان بازار است كه سازوكار خرید برق از فروشندگان و فروش آن به متقاضیان بر اساس شرایط بازار رقابتی انجام می‌گیرد. چنانچه در مدل پیشنهادی فوق ملاحظه می‌شود، كل شبكه برق كشور در سطح بازارهای عمده فروشی به چهار منطقه شمال شرقی، شمال غربی، غرب و شرق تقسیم شده است. این تقسیم‌بندی بر مبنای نزدیكی آنها به بازارهای بین‌المللی برق و یاكشورهایی كه با آنها امكان تبادل برق میسر بوده، صورت گرفته است.به عنوان مثال در منطقه جنوبی كشور تبادل با كشورهای حاشیه خلیج‌فارس از طریق كابل زیردریایی امكان‌پذیر است، اما با توجه به ارتباط الكتریكی ایران با كشور عراق و طرحهای در دست اجرا دراین كشور جهت اتصال به شبكه برق كشورهای حاشیه خلیج فارس و شبكه بین‌المللی برق، در كوتاه‌مدت ارتباط با كشورهای حاشیه خلیج‌فارس از طریق كابل زیردریایی توجیه اقتصادی و برنامه عملیاتی ندارد. سایر مناطق كشور نظیر منطقه مركزی و جنوب شرقی كشور نیز می‌توانند از طریق مناطق مرزی كشور امكان تبادل برق را میسر كنند. به عبارتی از طریق این چهار منطقه اصلی و ترانزیت برق می‌توانند با بازارهای بین‌المللی در ارتباط باشند.
بازارهای عمده فروشی مختص به هر منطقه بوده و بوسیله یك شبكه انتقال نیرو كه امكان صادرات و واردات را مجاز ‌دارد به یكدیگر مرتبط هستند. هر بازار عمده‌فروشی بوسیله تولید‌كنندگان همان منطقه تغذیه می‌شود، اما علاوه بر آن با سایر بازارهای عمده‌فروشی داخلی یا تولید‌كنندگان نیز مرتبط است. همچنین بازارهای عمده‌فروشی فوق علاوه بر برآورد نیاز برق منطقه خود به سایر بازارهای برق صادر یا ترانزیت می‌كند.
●انواع بازار
▪بازارهای عمده فروشی برحسب نوع فعالیت و زمان تقاضای خود به انواع مختلفی تفكیك می‌شوند. بازارهای فصلی برحسب فصل زمستان و تابستان و بازارهای روزانه در اوقات مختلف شبانه‌روز، و سایر انواع بازارها متنوع است. در كشور ما به خاطر اختلاف افق و شرایط اقلیمی متفاوت با كشورهای همجوار زمینه تشكیل این نوع بازارها مهیا است.
▪بازار لحظه‌ای: سیستم بازار لحظه‌ای (نقطه‌ای) بازاری است كه معاملات برق به صورت روزانه است و توزیع آن به مشتركین در روز بعد انجام می‌شود. اعمال این روش موجب می‌شود در فعالیتهایی كه ظرفیت تولیدبرق در شبكه‌ها با محدودیت همراه است، جریان مبادلات برق درنظم و برنامه خاصی قرار گیرد. دراین بازار مبادله‌كنندگان اعم از عرضه‌كنندگان و تقاضا‌كنندگان از میزان عرضه و تقاضای یكدیگر و سایرین اطلاع دارند و بر اساس اطلاعات قانونی و رسمی موجود در بازار اقدام به تهیه قراردادها و معاملات متقابل با یكدیگر می‌كنند.
مكانیسم قیمت‌گذاری در این بازار بر اساس شرایط مزایده تعیین می‌شود. در تعیین قیمتهای فروش برق ارزش استانداردی وجود نداشته و بسته به شرایط عرضه و تقاضا و چانه‌زنی هر یك از شركا صورت می‌گیرد. لیكن درنهایت عرضه‌كننده كمتر از هزینه نهایی تولید خود برق را به فروش نمی‌رساند.
در وضعیت فعلی مبادلات برق كشور با كشورهای همسایه قراردادها به صورت فصلی و یا سالیانه منعقد می‌شود. لیكن با ایجاد بازار منطقه‌ای برق امكان گسترش اینگونه قراردادها مهیا می‌شود.
▪بازار آتی (سلف): بازار آتی صرفاً یك بازار فیزیكی و تكنیكی نیست و سیستم معاملات در این بازار به یك سیستم مدیریت سود و خرید و فروش اوراق بهادار برق تبدیل شده است. ضرورت تشكیل این بازارها با توجه به نیاز مداوم و افزایشی تقاضای برق، تثبیت و ایجاد امنیت در معاملات برای تولید‌كنندگان و متقاضیان (به خصوص مشتریان بزرگ) و همچنین تامین نقدینگی لازم برای تولید كنندگان برق است. علاوه بر آن قراردادهای منعقده در این بازار به صورت اوراق بهادار در بازار بورس قابل عرضه است.
قابل ذكر است در صورت گسترش بازار برق داخلی و بین‌المللی در كشور و سرمایه‌گذاری خارجی و تدوین قوانین و مقررات مرتبط با آن، زمینه تشكیل این بازار فراهم خواهد شد.
▪قراردادهای دو جانبه: این قراردادها عمدتاً بین تولید‌كنندگان و خریداران بزرگ برق منعقد می‌شود. علاوه بر آن خریداران بزرگ و عمده برق جهت اطمینان از تامین برق خود در سالهای آتی از قراردادهای دوجانبه در بازار سلف استفاده می‌كنند.
قراردادهای دوجانبه نیز همانند سایربازارها با تدوین قوانین مرتبط با آن زمینه تشكیل آن در كشور فراهم خواهد شد.ج) كشورها یا بازارهای همجوار برق
كشورهای فعلی طرف معامله با ایران به صورت انعقاد قراردادهای دوجانبه بین شركتهای خارجی و شركتهای داخلی اقدام به صادرات، واردات و تبادل برق می‌كنند. در حال حاضر ایران به كشورهای افغانستان، پاكستان، عراق و جمهوری آذربایجان برق صادر می‌كند و از تركمنستان و ارمنستان برق وارد یا تبادل می‌كند. همچنین صادرات برق تركمنستان به تركیه از طریق شبكه ایران ترانزیت می‌شود. لیكن چنانچه دربخشهای قبل عنوان شد در حال حاضر حجم مبادلات بین‌المللی برق ایران بسیار نازل و حدود یك درصد از عرضه برق كشور را تشكیل می‌دهد. این در حالی است كه وجود منابع عظیم نفت و گاز تفاوت اقلیمی و موقعیت جغرافیایی، مزیت نسبی برای صادرات و تبادل برق را دركشور ایجاد كرده كه با اجرای برنامه‌ریزی دقیق و همه‌جانبه در این بخش و تدوین قوانین و مقررات و سایر پیش‌نیازهای مورد نیاز، امكان مشاركت بیشتر شركتهای داخلی و خارجی را در بازار برق فراهم كرد.
در حال حاضر محدود بودن عرصه فعالیت بخش خصوصی و همچنین شركتهای دولتی در این زمینه باعث شده از همه ظرفیتهای بالقوه موجود در كشور استفاده نشده و ایران از نظر گسترش شبكه بین‌المللی برق در مقایسه با بسیاری از كشورهای منطقه و حتی خاورمیانه نیز در موقعیت نازلتری قرار گیرد.
۳- پیش‌نیازهای توسعه تجارت بین‌المللی برق
چنانكه قبلاً عنوان شد در كشور ما پتانسیلهای زیادی جهت توسعه تجارت منطقه‌ای برق وجود دارد. از جمله طرحهای توسعه در این بخش می‌توان به اتصال شبكه برق ایران به كشور روسیه از طریق شبكه برق جمهوری آذربایجان اشاره كرد كه با توجه به برنامه‌های صادراتی روسیه به شمال اروپا و شرق آسیا و اختلافات پیك فصلی ایران با آن كشورها، بازار مناسبی برای كشور فراهم می‌كند. همچنین اتصال برق ایران به شبكه اروپا از طریق كشور تركیه و اتصال برق ایران به شبكه برق كشورهای عربی و شمال آفریقا از طریق شبكه برق القائم عراق از جمله طرحهای قابل بررسی جهت سرمایه‌گذاری وگسترش تجارت برق است. لیكن لازمه آن ایجاد مقدمات و تمهیداتی است كه ذیلاً به آن اشاره می‌شود.
●تدوین قوانین و مقررات تجارت بین‌المللی برق
تهیه قوانین و مقررات واردات و صادرات و ترانزیت برق در كشور بعنوان مقدمه و ایجاد‌كننده بستر فعالیت شركتهای داخلی و خارجی در بازار بین‌المللی برق است. چنانكه در بسیاری از كشورها همزمان با تشكیل بازار برق و خصوصی‌سازی در بخش برق، این قوانین برای بازارهای برق داخلی و خارجی تدوین شده است. در تهیه قوانین فوق عمدتاً محورهای زیر تصریح شده است:
▪ بیان اهداف، محدوده كاربرد قوانین مسوولیت اجرا و نظارت بر قوانین.
▪ ارایه تعاریف مشخص از انتقال برق داخل و خارج و تفكیك آنها و حقوق مرتبط با انتقال برق، شبكه برق داخلی و خارجی و استانداردهای شبكه و انواع انشعابات برق.
▪ شرایط و رویه‌ها و مراحل اعطاء مجوز به شركتهای داخلی جهت واردات و صادرات و ترانزیت برق.
▪ شرایط و رویه درخواست شركتهای خارجی جهت ورود به بازار منطقه‌ای برق و رویه تاسیس كنسرسیوم‌‌های بین‌المللی در بازار برق.
▪ شرایط انجام سرمایه‌گذاری در شبكه‌های برق جهت اتصال به شبكه برق بین‌المللی توسط شركتهای داخلی و خارجی.
▪ رویه و ضوابط تعیین قیمت برق جهت صادرات و واردات و ترانزیت.
▪ تعیین ضوابط فنی جهت حفظ قابلیت اطمینان و كیفیت عرضه برق و رعایت استانداردهای فنی در بازار منطقه‌ای برق.
▪ تعیین مراجع حل اختلاف در بازار بین‌المللی برق و نحوه رسیدگی به شكایات.
▪مراحل و رویه تشكیل بازارهای مالی و سلف و اعطای مجوز به متقاضیان این بازار.
▪اصلاح قوانین موجود جهت نحوه نظارت اجرایی در بازار برق وضوابط تعیین نهاد ناظر و نحوه نظارت این نهاد در بازار.
▪ارایه رویه كنترلی جهت ممانعت از تشكیل انحصار بخش خصوصی در بازار برق.
تشكیل شركتهای تجاری برق و رقابتی كردن فعالیتها
بدنبال تدوین و تصریح قوانین مرتبط با تجارت بین‌المللی برق، ایجاد مقدمات و تمهیدات لازم برای تشكیل شركتهای مربوطه ضروری است. به همین منظور لازم است از طرف مراجع ذیربط اعلام نیازها و مكان‌یابی برای شبكه‌های انتقال بین‌المللی و نیروگاههای تولیدبرق با هدف بهره‌برداری مشترك با كشورهای همجوار به اطلاع عموم رسانده شود و شركتها با توجه به ضوابط مصوب در كشور تقاضای خود را برای مشاركت در طرحهای سرمایه‌گذاری و مبادله انرژی اعلام كنند. همچنین شرایط لازم جهت برقراری مزایده داخلی و بین‌المللی برای طرحها باید از طریق مراجع ذیربط اعلام شود.
●تاسیس پایگاه اطلاع‌رسانی در بازار بین‌المللی برق
تشكیل مركز اطلاع‌رسانی در بازار برق می‌تواند نقش موثری در پیشبرد معاملات در بازار داشته باشد. در این مركز با ایجاد پایگاه اطلاعاتی، می‌توان از قیمتهای خرید وفروش برق بین شركتهای وارد‌كننده و صادر‌كننده برق در كشورهای منطقه اطلاع حاصل كرده و این اطلاعات در اختیار شركتها وخریداران قرار گیرد، و این شركتها می‌توانند با استفاده از روش مزایده حداقل قیمت فروش برای صادرات برق و حداكثر قیمت پیشنهادی توسط خریداران راتعیین و یا برای واردات برق حداقل قیمت خرید برق را اعلام كنند.
مركز اطلاع‌رسانی فوق می‌تواند از مقدار تقاضای برق خریداران خارجی برق اطلاعات كسب كند و آن را در اختیار شركتها قرار دهد و همچنین نیازهای وارداتی برق كشور را در اختیار سایر شركتهای خارجی قرار دهد و در واقع در بازاریابی صادرات و واردات برق تاثیر گذارد.همچنین شركتهای خصوصی می‌توانند صرفاً برای انجام خدمات اطلاع‌رسانی در بازار برق از این مجوز اخذ كنند و اطلاعات خود را به این مركز و یا بطور مستقیم در اختیار سایر شركتها قرار دهند.یكی دیگر از فعالیتهای این پایگاه می‌تواند برگزاری سمینارهای بین‌المللی در كشور جهت معرفی توانمندیهای تولید و تجارت بین المللی برق كشور باشد و با شركت در سمینارها و عضویت در آژانسهای بین‌المللی انرژی غیر دولتی زمینه‌های برقراری همكاریهای بین‌المللی در این بخش فراهم می‌شود.
●تعیین سیاستهای كلان انرژی در كشور
چنانكه قبلاً عنوان شد وجود منابع عظیم نفت و گاز در كشور موجب ایجاد مزیت نسبی در تولید انرژی و از جمله برق شده است. لیكن آنچه كه در تعیین قیمت برق صادراتی دارای اهمیت است تعیین قیمت سوخت نیروگاهها جهت صادرات برق است، كه این امر از یك سو نیاز به هماهنگی بین مراجع تصمیم‌گیری و سیاستگذاری انرژی كشور و از سوی دیگر هماهنگی آنها با سیاستهای تشویقی و حمایتی دولت در بخش صادرات غیر نفتی دارد. به عنوان مثال در صورتی كه دولت در بخش صنایع صادراتی و از جمله صنایع پتروشیمی كه مواد اولیه آن گاز طبیعی است، برنامه‌های حمایتی در تعیین قیمت سوخت آنها اعمال می‌كند. این سیاستها می‌تواند بطور مشابه برای بخش صادرات برق نیز اعمال شود.
در مورد سایر سیاستهای انرژی در كشور نظیر افزایش سهم منایع انرژی تجدید‌پذیر در تولید برق از جمله برق آبی و سیاستهای حمایتی در صادرات آن لازم است هماهنگی لازم از طرف مراجع نظارتی در بازار برق با مراجع تصمیم‌گیری و سیاستگذاری كلان انرژی در كشور صورت گیرد.
●ارایه برنامه‌های بلند‌مدت ومیان‌مدت
به منظور توسعه بازار بین‌المللی برق در كشور لازم است تمهیدات و مقدمات آن در برنامه‌های پنجساله كشور و برنامه‌ریزی تولید برق فراهم شود و افزایش سهم صادرات و واردات در عرضه انرژی به صورت كمی در این برنامه‌ها لحاظ شود. در مورد اجرای طرحها و برنامه‌های توسعه‌ای لازم است طرحها به صورت مرحله‌ای در مقاطع كوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلند‌مدت به صورت زیر در نظر گرفته شود:
۱ ـ برنامه‌ كوتاه‌مدت:
▪تدوین قوانین و مقررات صادرات و واردات برق
▪ تعیین ضوابط و شرایط برقراری مزایده جهت واگذاری امتیاز صادرات و واردات برق به شركتها
▪ تاسیس مركز اطلاع‌رسانی در بازار برق
▪ هماهنگی با سیاستهای كلان انرژی دركشور
۲ ـ برنامه میان مدت:
▪ پیش‌بینی صادرات و واردات برق در برنامه‌ریزی تولید برق
▪ مكان یابی نیروگاهها و خطوط انتقال شبكه بین‌المللی برق و اعلام عمومی به متقاضیان سرمایه‌گذاری
▪ اجرای طرحهای سرمایه‌گذاری در برنامه‌ها و طرحهای اعلام شده
۳ ـ برنامه بلند‌مدت:
▪ راه‌اندازی بازارهای مالی منطقه‌ای
▪ گسترش شبكه‌ها و خطوط انتقال بین‌المللی برق
همچنین لازم است در زمینه مكان‌یابی نیروگاهها و خطوط انتقال برق جهت اتصال به شبكه بین‌المللی و نحوه اجراء برنامه‌های توسعه بازار طرحهای مطالعاتی و تحقیقاتی با همكاری سایر كشورهای منطقه صورت گیرد.
●●جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
مطالعات و بررسیهای انجام شده نشان‌دهنده منافع و مزایای فراوان فنی و اقتصادی در تبادل و صادرات برق در كشور است، لیكن سهم آن در عرضه انرژی كشور بسیار نازل و حدود یك درصد است. به همین منظور در ارایه مدل توسعه بازار منطقه‌ای برق، ضمن ارایه مجوز به شركتهای داخلی و خارجی جهت فعالیت در بازار منطقه‌ای، روابط بین‌ عرضه‌كنندگان و متقاضیان و نحوه تعامل آنها با یكدیگر به تفكیك مورد بررسی قرار می‌گیرد. همچنین جهت تحقق مدل ارایه شده لازم است پیش‌نیازهای آن یعنی تدوین قوانین و مقررات صادرات و واردات و تبادل برق،‌تشكیل شركتهای تجاری و رقابتی كردن فعالیتها، تاسیس پایگاه اطلاع‌رسانی در بازار بین‌الملل برق،‌تعیین سیاستهای كلان انرژی در بازار بین‌المللی برق، تعیین سیاستهای كلان انرژی در كشور و ارایه برنامه‌های بلند‌مدت و میان‌مدت در كشور ایجاد شود.

منصوره حمصیان- وزارت نیرو

منبع : ماهنامه صنعت برق