به دانه

گیاهی درختچه ای یا درختی به ارتفاع تا ۸ متر است كه شاخه‌های جوان آن پوشیده از كرك‌های نمدی است. برگ‌های آن مدور یا كم و بیش بیضوی، نوك تیز یا نوك كند، قاعده گرد یا كمی قلبی شكل است كه در ابتدای باز شدن برگ‌ها، دو سطح برگ پوشیده از كرك‌های پشمی شده كه در سطح فوقانی به تدریج از بین می‌رود. دمبرگ كوتاه و پوشیده از كرك‌های نمدی است. گلبرگ‌ها به رنگ سفید یا صورتی هستند. میوه كروی یا گلابی شكل معطر و كم و بیش پوشیده از كرك‌های نمدی است. دانه‌های به كه داخل میوه است اندام دارویی گیاه را تشكیل می‌دهد. این دانه‌ها به رنگ قهوه‌ای روشن یا قهوه‌ای تیره، بیضوی و مسطح هستند. زمان جمع آوری و خشك كردن دانه های به، پس از رسیدن میوه و در فصل پاییز است. خشك كردن دانه‌ها در دمای ۵۰-۴۰ درجه سانتی گراد انجام می‌شود. به در ایران یك گونه گیاه درختی یا درختچه ای خودرو دارد ولی انواع پیوندی آن نیز وارد شده است. ایران در سال تأمین كننده ۷۵ درصد از محصول جهانی به دانه است. پراكنش آن اكثراً در نواحی شمال و شمال غرب ایران است. ماده متشكله اصلی به دانه را موسیلاژ تشكیل می‌دهد كه كمی پس از مجاورت دانه با آب از سلول‌های اپیدرم پوشش دانه ترشح می‌شود. از به دانه در درمان التهاب مخاط دهان و گلو و تسكین خشونت و گرفتگی صدا، سرفه و یبوست خفیف استفاده می‌شود. همچنین در صنایع دارویی به‌عنوان امولسیون كننده و سوسپانسیون كننده و در صنایع آرایشی- بهداشتی در فرآورده های پوستی، مرطوب كننده و ضد چین و چروك و فرآورده های مو مورد استفاده قرار می گیرد. از به دانه به عنوان یكی از اجزای داروی اكسپكتورانت دفیه، به صورت خوراكی و موضعی (مخاط دهان) استفاده می‌شود. تعدادی از فرآورده های خارجی آرایشی و بهداشتی پوست و مو كه حاوی عصاره موسیلاژی به دانه هستند نیز در حال حاضر در بازار دارویی ایران موجود است.

منبع : روزنامه شرق