تعاونی های زنان برای مشارکت در اقتصاد

حضور گسترده زنان در مقطع دانشگاه گویای واقعیتی است که جامعه ایران روز به روز بیشتر با آن مواجه می شود. مشارکت زنان در اقتصاد خانواده، سهم عمده آنها در درآمد سرانه ملی و نیاز روزافزون قشر تحصیلکرده زنان به مشاغل تخصصی مبین تغییراتی فرهنگی است که به آرامی در زیر پوسته تفکر نسل جوان شکل می گیرد.
اما پرسش اینجا است که آیا به میزان گرایش زنان به تخصص های دانشگاهی گوناگون، بازار کار نیز توان پذیرش افراد را دارد؟ آیا اصولاً بخش های مختلف اقتصادی که در سیطره مردان است، به چه نحوی می تواند میدان را به زنان بدهد تا حیطه شغلی آنها از محدوده کارهای خانگی یا خدمات اجتماعی فراتر رفته و مجموعه یی از موقعیت های کاری حرفه یی تر و پست های مدیریتی را شامل شود.
تعاون و مشارکت زنان در اقتصاد کشور در بخش های مختلف صنعت، کشاورزی و... در گرو ایجاد امکاناتی به جهت متمرکز شدن گروه های مختلف زنان و استفاده بهینه از فرصت ها و ایده ها است تا بتواند صورت عملی به خود بگیرد. به همین منظور بعد از تاسیس اولین تعاونی در سال ۱۳۱۱، لزوم شکل گیری بخشی به نام تعاونی زنان بیشتر احساس شد.
بنابر گفته کارشناس مسوول اقتصادی و بازرگانی وزارت تعاون، در اردیبهشت ماه سال ۱۳۸۵، هم اینک ۱۳ هزار و ۵۹۹ شرکت تعاونی زنان با ۵۱۵ هزار و ۹۳۴ نفر عضو در کشور فعال است. اولویت شرکت های زیر مجموعه این تعاونی ها به ترتیب خدمات، کشاورزی و صنعت را دربرمی گیرد.
البته مهدی حرف شنو، در کارگاه آموزشی کارآفرینی تعاونی بانوان فارغ التحصیل استان بوشهر اعلام کرد که ۲۰ درصد تعاونی های زنان در کشور غیر فعال است. این تعاونی ها عموماً در بخش های عمرانی، صنعت و معدن، فرش دستبافت، تامین نیاز تولیدکنندگان، خدمات، حمل و نقل، مسکن، چند منظوره و تامین نیاز مصرف کنندگان فعالیت می کنند.
اگرچه مهندس اسدالله براتی، مدیرکل دفتر ترویج، درهمایشی با عنوان گردهمایی ترویجی تعاونی زنان در دانشگاه الزهرا گفت؛«وزارت تعاون و به تبع آن دفتر ترویج در راستای مسوولیت های قانونی، مبادرت به تشکیل واحدی تحت عنوان دفتر ترویج تعاونی های آموزشگاهی زنان و جوانان کرد که این واحد با برنامه ریزی مناسب موجبات تسهیل تشکیل تعاونی های زنان و جوانان را فراهم می کند.»
اما باید دید سهم زنان از نیروی کار کشور تا چه حد فزونی یافته است و تعاونی های موجود چقدر در اشتغال زایی سهم داشته و موفق بوده اند؟ در مقایسه با سایر کشورهای در حال توسعه این سهم در چه موقعیتی قرار دارد؟ در اصل، شکل گیری تعاونی ها، اقدامی در جهت تغییر شاخص های مسلط بر موقعیت شغلی زنان است. بدین معنی که تعاونی با ایجاد همایش ها، کارگاه های آموزشی و انعقاد توافقنامه ها، عوامل فرهنگی، اجتماعی و قانونی را در جهت کارآفرینی برای زنان تعدیل کند.
این در حالی است که طبق اطلاعات ارائه شده توسط مرکز آمار ایران در سال ۱۳۷۹، تا پایان سال ۱۳۷۵ تنها ۱/۱۲ درصد از زنان روستایی و شهری، مشغول به کار و در سال ۱۳۸۱ نیز مرکز آمار ایران اعلام کرد ۶/۱۷ درصد زنان بیکار بوده اند. در این میان بیشترین گروهی که نسبت به بیکاری آسیب پذیر هستند زنان تحصیلکرده اند که تا سال ۱۳۷۵ ، ۱۹ درصد از زنان دارای تحصیلات متوسطه، بیکار بوده اند.
اگر درنظر گرفته شود که یکی از اهداف تاسیس تعاونی، ایجاد فرصت های برابر شغلی برای زنان و مردان است، هنوز در مورد کار زنان کمبودهای زیادی مشاهده می شود و پروژه های پیشنهادی زنان به پشتوانه و حمایت های دولتی و غیر دولتی نیاز دارند. باید در نظر گرفت تشکل های جامعه مدنی و سازمان های دولتی می توانند نقش بسزایی در اشتغال زایی برای زنان داشته باشند. شرکت های تعاونی اما با تامین سرمایه اولیه و ارائه برنامه های آموزشی به جهت افزایش مهارت های تخصصی زنان، می توانند موانع مشارکت زنان را کاهش داده و آنها را در برنامه های توسعه کشور مشارکت دهند.
آموزش مقوله مهمی است که با ظرفیت سازی، می تواند هم سطح فرهنگی و هم توانمندی زنان را ارتقا دهد. تعاونی ها به صورت شبکه های به هم پیوسته قادرند گام های مهمی را برای فقرزدایی بردارند و فعالیت های اقتصادی را با حضور زنان توسعه دهند. در حقیقت وجود تعاونی های فعال زنان، ایجاد چالش و گفتمانی بین زنان شاغل و قانونگذاران است که از یک سو توانمندی های آنها را به جامعه نشان می دهد و از سوی دیگر نواقص قانونی را برجسته کرده و حمایت های لازم را به خود جلب می کند تا مسوولان در تدوین استراتژی های اشتغال زایی، توجه جداگانه یی به بخش زنان داشته باشند.
همچنین ارتباط بین این تعاونی ها خود بین زنان در بازار کار رقابت ایجاد می کند. البته قابل ذکر است تعاونی های شهرستان ها به حمایت بیشتری نیازمندند. به گفته منصور حجازی نیا مدیرکل اداره تعاون سیستان و بلوچستان این استان تعداد ۱۴ بخش تعاونی فعال دارد که برای ادامه فعالیت باید بتوانند از مالیات معاف شوند و یارانه هایی را دریافت کنند. این تعاونی ها در بخش های کشاورزی، صنعتی، خدماتی و حمل و نقل فعالند و در بخش هایی مثل عمرانی، مسکن و... حضور زنان کم رنگ است یا در استان کرمانشاه از ۲۵۰ تعاونی فقط ۱۵۳ تعاونی فعال هستند. شاید آنچه در مورد تعاونی های زنان باید مورد توجه قرار بگیرد این است که بانکی را برای این تعاونی ها درنظر گرفته و به بقای آنها کمک کند.

پریسا کاکائی

منبع : روزنامه اعتماد