اندازه‌گیری کیفیت، حلقه گم شده چاپ در ایران

كیفیت یك محصول چاپی از جهات مختلفی قابل بررسی است، تجهیزات مؤثر بر كنترل این فاكتورها نیز از تنوع زیادی برخوردارند و در اینجا به توضیح مختصری پیرامون رنگ نهایی یك محصول چاپی كه از بارزترین جنبه‌های كیفی اكثر كارهای چاپی محسوب می‌شود و رضایت یا نارضایتی مشتری به آن بستگی دارد بسنده می‌كنیم.
برای استقرار سیستم کنترل رنگ یا به بیان بهتر مدیریت رنگ در فرایند طراحی تا تولید یک محصول چاپی نظیر هر سیستم مدیریت كیفیت دیگر، چهار مرحله زیر از طرف دست اندرکاران آن فرایند باید در نظر گرفته شود: برنامه ریزی کیفیت، تولید براساس برنامه‌ریزی کیفیت، ارزیابی کیفیت و در نهایت اصلاح و تكرار عملیاتی كه به اشتباه انجام شده است.
این مراحل برگرفته از چرخه بسیار معروف PDCA است كه كاربرد بسیار زیادی در مدیریت كیفیت دارد. در این چرخهp (plan) برنامه‌ریزی، C(Chek) ارزیابی، D (Do) به معنای عمل و A(Act) به معنای اصلاح نهایی كار پس از كشف اشتباهات است. برای رسیدن به نتیجه مطلوب ممكن است این چرخه چندین بار تكرار شود كه بدیهی است هر چقدر تعداد ؟؟ آن كم‌تر باشد، با صرف وقت و هزینه كم‌تری به كیفیت مطلوب خواهیم رسید.
نكته قابل توجه آن است كه در هر یك از این مراحل به ابزار، تجهیزات و مستندات فنی خاصی احتیاج است كه به مواردی از آن اشاره می‌كنم:
●برنامه ریزی كیفیت: دراین مرحله كل فرایند طراحی تا چاپ مورد بررسی قرار گرفته و علاوه بر تدوین رفتار رنگی تجهیزات سخت افزاری و سیستم‌های نرم افزاری مؤثر بر تولید، استاندارد كیفی مراحل تولید مشخص و معین می‌شود. اینكه فضای رنگی محصول نهایی دارای چه مشخصاتی است، به چه روش و با كمك چه ابزاری به آن خواهیم رسید و چه درصد خطایی در نهایت قابل چشم‌پوشی است از سؤالات مطرح در این مرحله است كه از طرف مسئول پروژه باید برای همه آنها پاسخ یا راه حل مناسب یافت شود. از این منظر مهمترین نقطه ضعف صنعت چاپ كشور فقدان یك استاندارد ملی برای تضمین كیفیت كارهای چاپی بخصوص در بخش افست است كه به كمك ارگان‌های مسئول باید برای آن چاره ای اندیشیده شود.
●تولید بر اساس برنامه ریزی كیفیت: در این مرحله چه در بخش نرم افزاری و چه در بخش سخت افزاری به سیستم‌هایی نیاز داریم كه به درستی تنظیم شده و رفتار رنگی آنها منطبق بر مشخصات از پیش فرض شده در مرحله قبل باشد. مهمترین چالش پیش رو در این مرحله تربیت و آموزش اپراتورها و كارشناسانی است كه با مباحث نظری و عملی رنگ آشنا بوده و بخصوص در بخش نرم افزاری بر چگونه فعال كردن و تنظیم كردن سیستم مدیریت رنگ در برنامه‌های گرافیكی و تولید خروجی احاطه داشته باشند. سیستم‌های مدیریت رنگ معمولاً تركیبی از نرم افزار و سخت افزار هستند و از آنها در جهت تولید پروفایل مونیتور، اسکنر و انواع پرینتر استفاده می‌شود و انواع حرفه‌ای آن قابلیت ویرایش پروفایل دستگاه‌های مختلف را دارند.
●ارزیابی كیفیت: در صورتی كه مسیر فرایند تولید با توجه به استاندارد تعیین شده در مرحله اول طی شده باشد قادر خواهیم بود با استفاده از ابزار و تجهیزات نرم افزاری و سخت افزاری خاصی حاصل كار خود را محك زده و با مقایسه آن با معیارهای استاندارد قضاوت درستی در مورد كیفیت رنگی كار خود داشته باشیم. همانطور كه اندازه‌گیری بدون معیار كار بیهوده ای است و نمی‌‌تواند به قضاوتی منجر شود، تولید بدون اندازه‌گیری كیفی نیز نتیجه بخش نبوده و رسیدن به كیفیت مطلوب را در محصول نهایی تضمین نمی كند. در این قسمت از ابزار مختلفی استفاده می‌شود كه به دسته‌های زیر قابل تقسیم هستند:
▪انواع پروفر (نمونه‌گیر پیش‌از‌چاپ): برای قضاوت در مورد كیفیت رنگ‌ها محصول چاپی در حال تولید در مراحل مختلف به كمك پرینترهای مخصوصی كه با آنها پروفر گفته می‌شود و به خاطر قابلیت‌های نرم افزاری و سخت افزاری قادر به شبیه سازی محصول نهایی هستند، از سفارش در حال تولید نسخه‌های رنگی تهیه میشود كه به كمك ابزار اندازه‌گیری رنگ و دانسیته، كیفیت عملیات تولید مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
▪ ابزارهای اندازه‌گیری: ابزار و وسایل اندازه‌گیری مورد استفاده در دفاتر طراحی، لیتوگرافی و چاپخانه بسیار متنوع‌اند، از جمله می‌‌توان به دنسیتومتر برای کنترل کیفیت تولید فیلم و کارهای چاپی، ابزار اختصاصی کنترل کیفیت تولید پلیت آنالوگ و دیجیتال و انواع اسپکتروفوتومتر برای کنترل کیفیت کارهای چاپی حساس و بیش از چهار رنگ استاندارد سایان، ماژنتا، زرد و مشکی اشاره کرد.
▪منابع نور استاندارد و ابزار نورسنجی: از این ابزار به انواع میزهای نور مسقف برای دسترسی به منبع نور استاندارد و وسایل نور سنجی برای کنترل نور محیط کار می‌توان اشاره کرد.
▪انواع نوارهای کنترلی و صفحات استاندارد چاپ: یک فرم چاپی استاندارد باید شامل یک نوار کنترلی عمود بر مسیر تغذیه کاغذ (یا موازی با سیستم تغذیه مركب) باشد تا اپراتور بتواند کیفیت فرم چاپ شده را به کمک ابزار مختلف اندازه‌گیری و کنترل نماید. در بعضی موارد نیز برای استحصال مشخصه رنگی یک ماشین چاپ یا هر دستگاه خروجی دیگر و تولید پروفایل آن، از چاپ صفحات استاندارد و (test sheet) استفاده می‌‌شود که دارای تصاویر و اجزای خاصی هستند.
▪ابزار اتوماتیک خواندن اطلاعات نوارهای کنترل و صفحات استاندارد چاپ : برای قضاوت در مورد کیفیت کار پرینتر‌ها و ماشین‌های چاپ از ابزار خاصی برای خواندن سریع و اتوماتیک نوارهای کنترل یا رنگ‌های مندرج در صفحات استاندارد چاپ استفاده می‌شود تا بتوان با مقایسه اطلاعات حاصل با داده‌های مبنا، به تولید پروفایل آن دستگاه خروجی اقدام کرد.
▪انواع اطلس رنگ: استفاده از اطلس‌های رنگ استاندارد در میان طراحان و بسیاری از دست اندارکاران کار تولید یک محصول چاپی رواج بسیاری دارد که بسته به نوع کاغذ و مرکب انواع مختلفی دارند.
●اصلاح و تكرار عملیات: در این مرحله با توجه به نتایج حاصل از اندازه‌گیری كیفیت محصول در حال تولید و مقایسه آن با مشخصات استاندارد كیفی مبنا به اشتباهات احتمالی پی برده و قبل از اینكه جبران اشتباه منجر به صرف هزینه هنگفت و هدر رفتن زمان شود به اصلاح اشكالات اقدام می‌كنیم. طبیعی است كه هرچه فاصله زمانی و مكانی اشتباه كشف شده از مراحل آخری تولید بیشتر باشد هزینه اصلاح كمتر و جبران اشتباهات ساده تر است.
از آنجاییكه در كشور ما به‌طور معمول هیچ یك از مراحل چهارگانه ذكر شده بدرستی انجام نمی شود و دست اندركاران تولید اطلاع كافی درباره موارد فوق ندارند، طبیعی است كه لوازم این مراحل نیز مورد بی توجهی قرار بگیرد و در پشت خریدهای كلان و بعضاً میلیاردی ناپدید شود.
دلایل كم‌توجهی به مدیریت رنگ در كشور ما فراوان است، از جمله:
کیفیت یک کار چاپی هنوز به دغدغه اصلی بسیاری از مصرف کنندگان کالاهای چاپی و در نتیجه تولیدکنندگان تبدیل نشده است.
در اکثر موارد قیمت کارچاپی نسبت به کیفیت آن از اهمیت و ارزش بیشتری برخوردار است و در نتیجه تولیدکننده برای ارتقای کیفیت کار خود تحت فشار نیست.
استفاده از این ابزار احتیاج به اطلاعات نظری خاصی دارد که تولید کنندگان ایرانی با آن آشنا نیستند.
در ایران استاندارد کیفی ملی در فرایند چاپ وجود ندارد و بنابراین کاربرد این ابزار در رسیدن به استاندارد زیر سؤال است.
در کشورهای پیشرفته اتحادیه‌های صنفی و انجمن‌های تخصصی مختلفی به آموزش واحدهای تولیدی در امر مدیریت كیفیت كارهای چاپی بخصوص از جنبه رنگ توجه ویژه‌ای دارند. در حالی كه در ایران انجمن‌های تخصصی مرتبط با این موضوع نداریم و اتحادیه‌های صنفی نیز این موضوع را در دستور كار خود ندارند.
مشاوران مستقل در آموزش واحدهای صنعت چاپ نقش بسزایی دارند ولی در ایران فرهنگ استفاده از مشاور وجود ندارد.
بسیاری از مدیران حاضر به سرمایه گذاری بر روی آموزش پرسنل خود یا تهیه سیستم‌های نرم افزاری نیستند و صرفاً به سرمایه گذاری بر روی سخت افرار تمایل دارند.
چاپخانه‌های ایران کمتر از خدمات افراد تحصیل کرده در این رشته استفاده می‌شود که این امر کار استفاده از این ابزار را مشکل می‌کند.
در صورتیکه چاپخانه‌ها و دیگردست اندركاران فرایند تولید با چگونگی استفاده از این ابزار آشنا نشوند امکان تولید استاندارد محصولات چاپی وجود نخواهد داشت و در نتیجه دست یابی به بازارهای جهانی و رقابت با تولیدکنندگان خارجی تقریباً منتفی می‌شود.
شرکت‌های ایرانی باید متوجه این موضوع باشند که تنها در سایه حضور کلیه عوامل مؤثر بر كیفیت (نظیر پرسنل ماهر و ابزار مورد نیاز) تحقق آن امكان پذیر خواهد شد.
سخن آخر اینكه هر چند پیوسته شاهد پیشرفت در سیستم‌های کنترل رنگ ماشین‌های چاپ هستیم و بسیاری از اعمالی که در گذشته به صورت دستی انجام می‌شد امروزه به طور خودکار انجام می‌شود، باید توجه داشت که کار با این سیستم‌ها نه تنها ساده تر از قبل نیست بلکه برای استفاده بهینه از تجهیزات بسیار گران قیمت امروزی به افرادی بسیار ماهرتر از قبل و مطلع از مبانی کنترل کیفیت کار چاپی و بخصوص از جنبه رنگ نیاز است که تربیت چنین افرادی کار ساده ای نیست. بدین خاطر است كه در عین سرمایه گذاری بر گران قیمت ترین دستگاه‌ها و آخرین تکنولوژی‌ها نتیجه کار در بیشتر مواقع با گذشته تفاوتی ندارد که ناشی از ضعف دانش فنی و بهره نگرفتن از همه عوامل لازم است.

نویسنده : مهندس خدایار صادقی
[e-mail]

منبع : مجله صنعت چاپ