انقلاب اسلامی و مواجهه با نسل سوم

نسل سوم،نسلی سیاسی و خواستار مشاركت و ایفای نقش بیشتر در جامعه است ؛ نسل امروز به بركت استقلال و آزادی پدید آمده از انقلاب اسلامی نه تنها در فضای مدارس و دانشگاه‌ها حضوری فعالی و مؤثر دارد،بلكه در عرصه‌های سیاسی و اجتماعی جامعه، انتخابات متعدد خبرگان رهبری،ریاست جمهوری،نمایندگان مجلس ، شوراها و.... حضوری تعیین كننده دارند.این نسل كه در دوران پرشور و تحرك پس از پیروزی انقلاب رشد كرده ، حضور در عرصه‌های مختلف اجتماعی و دخالت در تعیین سرنوشت كشور را حق خود می‌داند و با توجه به جمعیت به شدت رشد یافته خود،با استفاده از آزادی و اختیاری كه از مواهب انقلاب به اوست،بیش‌ترین نقش را در بسیاری تصمیم گیری های مبتنی بر آرای مردم دارد.
● پیشگفتار
تغییر و تحول نسل‌ها ، یكی از مباحث مهم در حوزه جامعه شناسی است در آموزه‌های اسلامی نیز به این مسئله اهتمام زیادی شده است ، چنان كه امام علی (ع) می‌فرماید : «لاتقسروا اولادكم علی اخلاقكم ، فانهم مخلوقون لزمان غیر زمانكم » فرزندانتان را به اخلاق ( آداب ) و خوی‌های خودتان منحصر و مقید مسازید ؛ چه آنها برای زمانی جز زمان شما آفریده شده‌اند (۱) انقلاب اسلامی از آغاز شكل گیری تاكنون ، نسل‌های متعددی را پشت سر گذاشته و در سال‌های اخیر ، شاهد كاربرد برخی اصطلاحات ،‌نظیر «نسل سوم » ، « تفاوت نسل‌ها » و « شكاف یا انقطاع نسل » ، در برخی مطبوعات و محافل فرهنگی هستیم ، اینكه نسل سوم چیست و از چه ویژگی‌ها و خواسته‌هایی برخوردار است و آیا مسئله شكاف نسلی در جامعه ما واقعیت داشته و برای جلوگیری از بروز آن چه باید كرد ؟ موضوع اصلی نوشته حاضر است كه تلاش شده ، با استفاده از نظرات كارشناسان و صاحب نظران ، به بررسی آن پرداخته شود .
● تعریف نسل
اختلافات فردی و گروهی و نیز توضیح فرهنگ و منابع و رفتار ، به اندازه « طبقه اجتماعی» اهمیت دارد . منظور از واژه نسل ، فاصله میان تولد والدین و تولد فرزندان است كه معمولا سی سال گرفته می‌شود ؛ یعنی سه نسل درصد سال یا یك قرن . »(۲)
● تفاوت نسل‌ها
از دیدگاه روان شناختی و جامعه شناختی ، بین بینش‌ها ، منش‌ها و خواسته های دو نسل ، تفاوت وجود دارد ؛ به صورت طبیعی ، هیچ نسلی آینه تمام نمای آرمان‌های نسل قبل ، به ویژه انعكاس دهنده خصلت‌ها و منش‌های آنها نیست . هر نسلی شرایط و خصوصیات روانی اجتماعی خاص خود را دارد كه قطعا جنبه‌های مثبت و منفی را در بر می‌گیرد . تحول اقتضاد دارد كه نسل جدید در منش ، خصلت و بینش ، تابلوی نسل قبل نباشد ؛ به خصوص با توجه به اینكه سرعت تحولات در تمامی عرصه‌های زندگی بشری ، شتاب فزاینده و رود به تزایدی یافته است ؛ از این رو تفاوت نسل‌ها بیشتر از گذشته ، احساس می‌شود (۳) و حالت مخاطره آمیز این وضعیت ، شكاف و گسست نسلی است كه به معنای دور شدن تدریجی دو یا سه نسل پیاپی از یك دیگر ، از حیث جغرافیایی ، عاطفی ، فكری و ارزشی است و وضعیت جدیدی را ایجاد می‌كند كه اصطلاحا گسست نسل‌ها نامیده می‌شود . در این وضعیت ، غالبا نوجوانان و جوانان می‌كوشند ، تا آخرین پیوندهای وابستگی خود را از والدین یا نسل بالغ بگسلند و اغلب در این راه ، به گردن كشی و طغیانگری می‌پردازند . (۴) بر روی یك لوح سنگی كه از تمدن‌های قدیم به دست آمده ، نوشته شده است كه نسل جوان ما نسلی نظام گسیخته است ، نظام گسیخته عمل می‌كند و این مسئله ممكن است كه تمدن ما را بر با دهد . (۵)
▪ مجموعه تفاوت‌هایی كه میان دو نسل وجود دارد عبارت است از :
۱) تفاوت درآرمان ها و هدف های دو نسل .
۲) تفاوت در مفاهیم دو نسل .
۳) تفاوت در الگویابی و گروه‌های مرجع .
۴) تفاوت در اصطلاحات روزمره دو نسل .
۵) تفاوت در ظاهر ، پوشش و نوع سخن گفتن در میان دو نسل .
۶) تفاوت در انتظار از زندگی و به تبع آن تفاوت در سبك زندگی
همچنین تفاوت‌ها و ویژگی هاست كه نوعی ماهیت جدید ، تازه و متفاوت از نسل‌های گذشته را برای نسل جدید ایجاد می‌كند . در شكل گیری این فاصله و تفاوت میان نسل‌ها ، عوامل گوناگونی نقش دارند كه برخی طبیعی ( نظیر اقتضائات سنی ) و برخی ناشی از شرایط خاص جامعه و جهان كنونی است . (۷)
● نسل های انقلاب اسلامی
انقلاب اسلامی از آغاز شكل گیری تا كنون ، با چهار نسل مواجه است :
۱) نسل اول ، كسانی هستند كه در سال ۱۳۴۲ جوان بودند و بخشی از عمر خو را در مبارزه با استبداد رژیم منفور سابق گذراندند و به همراه امام (ره) موجب به وجود آمدن انقلاب اسلامی شدند و جمهوری اسلامی را تشكیل دادند . این نسل را می‌توان فداكارترین مجموعه وفادار به آرمان‌های انقلاب نام نهاد كه در دشوارترین روزهای انقلاب ، مدیریت جامعه را به عهده گرفت و به رغم چالش ها و توطئه های گوناگون ، موفق شد كه انقلاب را از مسیر انحراف نجات دهد .
۲) نسل دوم كه پرورده نسل اول است ، كسانی هستند كه موتور حركت انقلاب اسلامی بودند و جنگ تحمیلی را اداره كردند و با كمترین امكانات ، توانستند بر ارتش مزدور صدام پیروز شوند و حماسه‌های جاودانه‌ای از خود به یادگار بگذراند و در واقع نسل انقلاب و جنگ نام دارند . این افراد كسانی هستند كه تجربه پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ را دارند و با تجربه جنگ وارد میدان سازندگی شدند و در ارائه طرح‌های كلان عمرانی كه كشور پس از جنگ ، به آن نیاز داشت ، ساختار مدیریتی نظام را به عهده گرفتند و در حال حاضر ، بیشتر مسئولان و مدیران جامعه از این نسل هستند .
۳) نسل سوم ، فرزندان نسل دوم هستند و تجربه پیش از انقلاب ، انقلاب و جنگ را ندارند .
۴) نسل چهارم ، فرزندان نسل سوم هستند ، اینها نسلی هستند كه در واقع در آینده به نسل تبدیل خواهند شد و در حال حاضر كودك هستند و تقریبا ده سال دیگر ، در عرصه جامعه ظاهر خواهند شد .(۸)
● ویژگی های نسل سوم
وضعیت كلی جوانان كشور نشان می‌دهد كه ۷۰ درصد جمعیت جامعه ، زیر ۳۰ سال و ۳۵ درصد آنها در گروه سنی جوانان قرار دارند ؛ اگر سن جوان را بین ۱۵ تا ۲۸ سال تعریف كنیم ، ۲۵ میلیون جوان داریم كه به عنوان یك سرمایه بسیار عظیم ، بخش مهمی از جامعه كنونی را شكل داده ، ۲۰سال آینده كشور نیز در اختیار همین جوانان نسل سوم انقلاب است . از این رو ، شناخت صحیح این نسل و ویژگی‌های آنان ، از اهمیت بسیار ویژه‌ای برخوردار بوده و ضرورت توجه به آن را در بخش های سیاستگذاری و اجرایی كشور خاطرنشان می‌سازد.
در یك دسته بندی ، ویژگی های نسل سوم عبارت است از :
۱) به لحاظ شخصیتی ، هویتی شكل یافته تر و مستقل تر دارند .
۲) در توجه به مظاهر دینی ، گزینش گرند و مظاهر اساسی را ترجیح می‌دهند و بیش از آنكه به مظاهر دینی تكیه كنند به جوهر و گوهر دین تكیه دارند .
۳) بیشتر ترجیح می‌دهند ، آن گونه كه هستند ، دیده شوند و كمتر به پنهان كاری در رفتارها تمایل دارند .
۴) با خوش بینی ، به تعامل با جهان و فرهنگ‌های مختلف می‌اندیشند .
۵) بیشتر واقع گراست و طرح و برنامه‌های فردی و اجتماعی را بیشتر از نسل گذشته ، با ملاك قابلیت در دسترس ، عملی بودن ، راهگشا بودن می‌سنجد .
۶) بر خلاف دسته‌ای از برداشت‌های جامعه شناسی سیاسی ، این نسل بر اساس تجارب تاریخی ، به جدایی دین از سیاست تمایل نشان نخواهد داد ، بلكه به تعدیل ارتباط آن دو تمایل دارد . (۹)
۷) از سیاست زدگی گریزان است ؛ بی آنكه به احزاب و افراد سیاسی وابستگی جناحی داشته باشد، خود جوش در جهت تداوم انقلاب اسلامی گام بر می‌دارد و بی درگیری در مجادلات سیاسی ، به رشد و توسعه خدمتگذاری مردم همت می‌گمارد .
۸) تمایل زیبایی شناختی و هنری این نسل ، در مقایسه با نسل گذشته بیشتر است .
۹) صمیمی تر و راحت تر با دیگران مراوده و معاشرت می‌كند .
۱۰) ویژگی‌های این نسل ، پویایی و روحیه انتقادگری است كه در مقابل انحرافات احتمالی و كجروی‌ها به سرعت از خود واكنش نشان می‌دهد و بدون توسل به خشونت ، خطاها را اصلاح می‌كند .
۱۱) مدار حركت این نسل بر شناخت ، تجزیه و تحلیل حوادث سیاسی جهان ، موضع گیری صحیح و مقابله سریع با تهدیدات بیگانگان استوار است ، شرایط جهانی ، انفجار اطلاعاتی و گردش سریع اطلاعات ، پویایی و قدرت تحلیل بالایی به این نسل بخشیده است .
۱۲) میزان تبعیت و تأثیر پذیری نسل سوم از دیگران بسیار بالاست ؛ در نتیجه نسل سوم به الگوی مناسب نیاز دارد .
۱۳. این نسل به فرهنگ و سنت‌های ایرانی علاقه مند است . همچنین به دین و اخلاق پای بند است و ابعاد فرهنگی ، هنری و زیباشناسی فرهنگ ایرانی برای آنها بسیار جذابیت دارد .
● نسل سوم و انقلاب اسلامی
بررسی واقعیات موجود پیرامون نسل های انقلاب اسلامی ، روشن گر این نكته مهم است كه بخشی از تفاوت‌های موجود بین نسل‌ها ، كاملا طبیعی است . آرمان‌ها ، نیازها و احساسات نسل جوان هر جامعه‌ای، با نسل پیش متفاوت است ؛ به این معنی كه معمولا نسل های جدید ، بخش‌هایی از دیدگاه‌های نسل‌های قبلی را تعدیل می‌كنند یا تغییر می‌دهند و برخی مواقع این تغییر و تعدیل‌ها ، بسیار جدی است . این تفاوت اگر به درستی شناخته شود و با شیوه‌های صحیح با آن برخورد گردد ، نه تنها عارضه‌ای به دنبال نخواهد داشت كه موجب پختگی و ارتقای نسل های آینده خواهد شد .
بخش دیگری از این فاصله ، نه تنها طبیعی كه مطلوب است و نشانه تحول خواهی ، نوگرایی و سرزندگی نسل جوان است . چنان كه از امام صادق (علیه السلام ) نقل شده است كه فرزندان خود را نه برای امروز، بلكه برای بیست سال آینده تربیت كنید ؛ یعنی در واقع بیست سال بعد ، مانند امروز نخواهد بود و فضای معنایی بیست سال بعد نیز با فضای معنایی امروز تفاوت خواهد داشت . بنابراین ، دگرگونی در نسل‌های بعدی تا اندازه زیادی طبیعی خواهد بود ؛ اما اگر شكاف نسل ها را به معنی انقطاع و انقلاب نسل ها بدانیم ، یعنی اینكه پدیده نسل ها ، ممكن است از مسیر سیلان عادی خود خارج شود و در شرایط خاص ، دچار دگردیسی ناگهانی شود و این دگردیسی به گونه‌ای باشد كه بتوان از كلمه انقلاب در نسل ها استفاده كرد كه در آن تمام مفاهیم ، گزاره‌ها ، سلیقه‌ها و غیره به طور ناگهانی تغییر می‌یابند ، در آن صورت به قطع می‌توانیم ادعا كنیم كه این امر ، یك واقعیت نیست ، بلكه یك توهم بیش نخواهد بود ، چرا كه انقلاب در نسل ها زمانی است كه هنجارها و ارزش های قدیمی از بین بروند و ارزش‌های جدید هم وجود نداشته باشد . آنگاه جامعه دچار انقلاب می‌شود . این امر در جمهوری اسلامی قابل تصور نیست و نخواهد بود. مقام معظم رهبری در تبیین رابطه نسل سوم با انقلاب اسلامی می‌فرمایند :
« یكی از حرف‌هایی كه امروز ، محور جنگ روانی دشمن است ، كه لازم است آن را بگویم . این است كه می‌گویند نسل سوم انقلاب ، از ایده‌های انقلاب جدا شده است ! بعد به دنبالش یك فلسفه هم می‌گذارند؛ مثل همه قلابی و دروغین و جعلی كه فقط برای توجیه یك حرف دروغ و غلط درست می‌كنند ، تا كسی جرأت نكند بگوید ، این حرف غلط است . می‌گویند این حرف متكی به یك فلسفه است ! آن فلسفه چیست ؟ آن فلسفه این است كه همواره در همه انقلاب‌ها ، نسل سوم از آن انقلاب رو برگردانده‌اند ! حرف دروغ ، حرف غلط ، حرف چرند ! كدام انقلاب‌ها را می‌گویید؟ در سال ۱۷۸۹ درفرانسه انقلاب شده ؛ اما نه نسل سوم ، نه نسل دوم ، بلكه همان نسل اول از انقلاب برگشتند ! بعد از چهار ، پنج سال ، یك حركت علیه انقلابیون اول به وجود آوردند و سه ، چهار سال قدرت را قبضه كردند ؛ باز بعد از چهار ، پنج سال علیه آنها فعالیت شد . به سال ۱۸۰۲ كه رسید ، آن چنان ماهیت این انقلاب دگرگون شده بود كه كسی مثل ناپلئون ، توانست بیاید و تاج پادشاهی را روی سرش بگذارد ! ... بعد هم تا نزدیك به هشتاد ، نود سال رژیم های سلطنتی البته سلطنت‌های گوناگون و سلسله‌های مختلف . در فرانسه پا بر جا بود كه دائما در حال جنگ و ابتذال و فساد بودند ! آن انقلاب به نسل سوم كه هیچ ، به نسل دوم هم نرسید ، چون پایه‌های انقلاب پایه‌های سستی بود . امروز بعد از گذشت دو قرن ، بعضی‌ها در جمهوری اسلامی ، خجالت نمی‌كشند می‌آیند ، ایده‌هایی كه در زمان خودش یك انقلاب را نتوانسته بود ، به سامان برساند ، با تیتر درشت به انقلابیون ایران تقدیم می‌كنند ؛ انقلابیونی كه توانسته‌اند ، عظیم ترین انقلاب را با پایه‌های مستحكم به وجود بیاورند و سال‌های متمادی آن را در مقابل طوفان ها حفظ كنند .
انقلاب اكتبر شوروی هم به نسل سوم نرسید ؛ هنوز شش ، هفت سال از پیروزی انقلاب نگذشته بود كه استالینیسم سركارآمد ، ..... حكومت به اصطلاح كارگری كه برای طبقات ضعیف تشكیل شده بود ، به حكومت استبداد مطلق فردی تبدیل شد .... بنابراین مسئله نسل دون و سوم و این حرف‌ها نبود ؛ همان اوایل كار ، همه چیز از دست رفته بود .
این كدام فلسفه است ، با كدام انقلاب تطبیق شده و در كجا تجربه شده كه نسل‌های سوم انقلاب ، از انقلاب برمی‌گردند ؟ نخیر ، این بسته به این است كه ایده آن انقلاب چه باشد. اگر ایده‌های یك انقلاب بتواند ، نسل دوم و سوم و دهم را به خاطر اصالت و صحت خود قانع كند ، آن انقلاب عمر ابدی خواهد داشت . ایده‌های انقلاب اسلامی ، ایده‌هایی هستند كه عمر ابد دارند . عدالتخواهی ، هیچ وقت كهنه نمی‌شود ؛ آزادی خواهی و استقلال خواهی ، هیچوقت كهنه نمی‌شود ؛ مبارزه با دخالت بیگانگان ، هیچ وقت كهنه نمی‌شود ؛ اینها چیزهایی است كه همیشه برای نسل ها جاذبه دارد .... مطمئن باشند ، همان شور و هیجان و ایمان و عواطفی كه در نسل جوان آن روز وجود داشت و توانست آن كار را بكند ، در این نسل جوان هم موجود است . (۱۰)● خواسته‌های نسل سوم
اگر نسل سوم درك شده ، مشكلات و نیازهایشان شناخته شود و بستر مناسبی برای رفع خواسته‌هایشان فراهم گردد ، مجال خود شكوفایی خواهند یافت . كاوشی گذرا در متون روان شناسی ، بیانگر این واقعیت است كه نسل جوان و نوجوان ، دارای نیازهای خاصی هستند كه از این قرار است : نیاز به دوستی و مهربانی ، امنیت و آسایش ، احساس تعلق ، مقبولیت و احترام ، استقلال ، قدردانی ، داشتن هدف مشخص در زندگی ، احساس هویت و شناخت خود ، احساس رشد ، كمال و خودشكوفایی ، معنویت و مذهب . (۱۱)
از دیدگاه « آبراهام مزلو» ، نیازهای انسانی اهمیت نهادی داشته و دارای سلسله مرابت هستند . « سلسله مراتب نیازها» ی مزلو ، شامل نیازهای : فیزیولوژیكی ( طبیعی ) ، ایمنی ، تعلق و عشق ، حرمت ( عزت نفس و احترام ) و خودشكوفایی هستند و برای رسیدن به این «خودشكوفایی» ، نخست باید با فراهم بودن شرایط اجتماعی ، اقتصادی و سیاسی مناسب ، جوان از درگیری با نیازهای رده‌های پایین‌تر رها شود ، تا بتواند به نیازهای عالی فكر كند . (۱۲)
اگر به صورت دقیق تر ، بخواهیم نیازها و خواسته‌های نسل سوم را شناسایی كنیم ، می‌توانیم این نیازها را در سه بعد فرهنگی ، اقتصادی اجتماعی و سیاسی دسته بندی كنیم .
▪ نیازهای فرهنگی
نسل سوم ، همه نیازهای نسل‌های قبلی ، از نیازهای پایه‌ای سطح اول تا نیازهای عالی انسانی را داراست؛ ولی اگر این نیازها را اولویت بندی كنیم ، مهم ترین آنها این است كه یك جوان ، نیاز دارد تا به رسمیت شناخته شود و او را باور كنیم . نیاز دارد كه شنیده شود و در عصر كنونی كه عصر تكنولوژی و سرعت است ، به مسائل فكری ، عاطفی روانی و شخصیتی وی توجه بیشتری شود . جوان به اقتضای خصلت غریزی و طبع جوانی ، در طلب آگاهی ، نشاط و آزادی و زیبایی است .
در قرآن كریم ، متجاوز از ششصد بار به علم و آگاهی توصیه شده است ؛ اما در بیان راه و هدف از تحصیل علم هیچ محدودیتی جز خیر و صلاح انسان‌ها در این جهان و سعادت ابدی در آن جهان وجود ندارد ؛ از این رو ‌آگاهی و شناخت صحیح پیرامون تمامی موضوعات ، از مسائل دینی گرفته تا مسائل مربوط به جامعه ، حق و نیاز نسل سوم است و « باید با اطلاع رسانی به جا ، درست ، صادقانه و مهربانانه ، نسل سوم انقلاب را از حوادث پیش از انقلاب و جریانات پس از آن آگاه كرد . (۱۳)
منظور از آزادی ، رهای از قید و بندهای اخلاقی نیست ؛ آزادی ، برترین ساز و كار فعال كردن همه توانایی‌ها و ظرفیت‌های انسانی است . به گفته امام موسی صدر ، « آزادی حقیقی ، دقیقا رهایی از عوامل فشار خارجی و عوامل فشار داخلی است و به تعبیر امام علی (ع) : « من ترك الشهوات ،‌كان حرا » ؛ یعنی آزاده كسی است كه شهوات را ترك كند .... آزادی والاترین شیوه برای شكوفا كردن قابلیت‌ها ، ظرفیت‌ها و استعدادهای جامعه است .... » (۱۴)
شادی ، نشاط و تفریحات سالم هم موجب فعالیت بیشتر و بهتر انسان می‌شود ؛ چون در حالت انبساط و شادی و نشاط كار انسان بهتر پیش می‌رود ؛ چه كار بدنی ، چه كار روحی و چه كار فكری . اگر فرح و انبساطی باشد كه طبعا از حصول نعمتی و مطلوبی حاصل می‌شود ، موجب این می‌شود كه انسان به فعالیت بیشتری بپردازد؛ بدیهی است كه منظور از نشاط ، عیش و طرب‌های تهوع آور نیست .
آفرینندگی كه از صفات ذات باری است و در وجود انسان به ودیعه نهاده شده است ، در هنر به معنای عام آن تجلی می‌یابد . هر تولید هنری كه تجلی روح آفریدگاری انسان است ، نمی‌تواند از زیبایی بی بهره باشد . خلق یك تابلوی زیبا ، ایجاد یك كالای نفیس و دلاویز ، تصنیف یك سمفونی با شكوه یا یك سروده دل انگیز و نیز بنیاد یك بنای مسحور كننده و یك اثر هوش ربا و نظایر آن ، تماما جلوه‌هایی از روح زیبایی خلاقیت انسان است . (۱۵)
▪ نیازهای اقتصادی و اجتماعی
نسل سوم ، به برقراری عدالت ، استقلال و آبادانی كشور می‌اندیشد و بر اساس تحقیقات ، ازدواج ، اشتغال ، تأمین مسكن ، ادامه تحصیل ، رسیدن به مدارج بالای علمی ، و سایر خواسته‌های اولیه برای تشكیل یك زندگی معقول و آبرومند ، از ابتدایی ترین خواسته‌های این نسل است . (۱۶)
▪ نیازهای سیاسی
نسل سوم ، نسلی سیاسی و خواستار مشاركت و ایفای نقش بیشتر در جامعه است ؛ نسل امروز ، به بركت استقلال و آزادی پدید آمده از انقلاب اسلامی ، نه تنها در فضای مدارس و دانشگاه‌ها حضوری فعالی و مؤثر دارد ، بلكه در عرصه‌های سیاسی و اجتماعی جامعه ، انتخابات متعدد خبرگان رهبری ، ریاست جمهوری ، نمایندگان مجلس ، شوراها و.... حضوری تعیین كننده دارند . این نسل كه در دوران پرشور و تحرك پس از پیروزی انقلاب رشد كرده ، حضور در عرصه‌های مختلف اجتماعی و دخالت در تعیین سرنوشت كشور را حق خود می‌داند و با توجه به جمعیت به شدت رشد یافته خود ، با استفاده از آزادی و اختیاری كه از مواهب انقلاب به اوست ، بیش‌ترین نقش را در بسیاری تصمیم گیری های مبتنی بر آرای مردم دارد. (۱۷)
این نسل اكنون ۶۵ تا ۷۰ درصد از جامعه ایرانی را تشكیل می‌دهد و در آینده ، بدنه اصلی نظام را به وجود خواهد آورد ، و به دلیل برخورداری از قدرت تحلیل و آگاهی به تحولات سیاسی ، امید می‌رود كه بهتر از دو نسل پیشین ، كشور را در جهت تحقق اهداف انقلاب اداره كند . (۱۸)
از نگاه اندیشمندان سیاسی یكی از معیارهای نهادمندی یك سازمان یا نظام سیاسی ، پشت سر گذاشتن نسل های پی در پی است و « هر چه یك سازمان مسئله جانشینی مسالمت آمیز را بیشتر پشت سر گذاشته باشد و رهبری بیشتری را به خود دیده باشد ، درجه نهادمندی آن نیز بیشتر است . (۱۹)
از سوی دیگر ، چشم انداز ۲۰ ساله ، در حقیقت سندی است كه دو نسل گذشته آن را تنظیم كرده‌اند ؛ ولی باید با كمك نسل سومی‌ها آن را پیاده كرد . در نهایت كسانی كه باید در این ۲۰ سال آن را تحقق بخشند ، همین جوان‌های امروز هستند .
● آسیب شناسی
نسل سوم كه پس از انقلاب رشد كرده است ، دارای تمایلات ، آمال و آرزوهایی هستند كه مقداری با تمایلات نسل انقلابی و پیش تر از آن متفاوت است ؛ به عبارت دیگر ، اگر چه جوانان هنوز به انقلاب و مبانی آن وفادار هستند ؛ لیكن این امید تا زمانی است كه واقعیت‌ها و انتظارات آنها تا حد قابل ملاحظه‌ای تحقق یابد ؛ در غیر این صورت تضمینی وجود نارد كه به آنچه شعار و هدف اصلی انقلابیون نسل اول انقلاب بوده است ، وفادار بمانند . نسل فعلی از انقلاب اسلامی انتظاراتی دارد كه مهم ترین آنها تأمین نیازهای مادی و معنوی آنهاست . حال چنانچه این نسل در سال‌های آینده ، به صورتی گسترده وارد سیستم اجرایی و سیاسی كشور شود و نظام مبتنی بر انقلاب ، نتواند پاسخ گوی نیازهای مادی و معنوی آنها باشد ، شبهات و دغدغه‌های فكری و روحی آنها را به نحو شایسته پاسخ ندهد و با نسل انقلابی و جنگ دیده ، ارتباط عاطفی و روحی صحیحی نداشته باشد ، آیا در باور و اعتقاد خود به انقلاب اسلامی تردید نخواهند كرد ؟ » (۲۰)
در هر صورت ، برای جلوگیری از اینكه انقلاب اسلامی در اثر تحول و تبدیل نسل عامل انقلاب ، دچار آسیب نشود ، نخست باید به همین واقعیت ، یعنی تحول كمی و كیفی جمعیت نوجوان و جوان جامعه توجه و آگاهی پیدا كنیم . گام بعدی شناخت صحیح نسل كنونی جوانان و نیازهای واقعی آنان است ؛ برای شناخت جوانان امروز ، باید با آنان معاصر شد و فهمید كه در ذهن نسل جوان امروز چه می‌گذرد ؛ آنان چه پرسش‌هایی دارند و چه نگرانی‌ها و دغدغه‌ها و حساسیت هایی ؟
پرسش‌های ذهنی جوانان امروز ، همان پرسش‌های جوانان بیست و سی سال پیش نیست . در مباحث اعتقادی و دینی، آنچه دیروز شبهه محسوب می‌شد ، از اذهان محو شده و در عوض شبهات جدید بسیاری پدید آمده كه باید در دفاع از اسلام و انقلاب اسلامی بدان پاسخ داده شود . علاوه بر ذهن جوانان ، زبان آنان نیز عوض شده و باید با آنان با زبان خودشان صحبت كرد . باید دانست كه زبان جوانان امروز از طریق چه عواملی شكل می‌گیرد و ساخته می‌شود ؛ بخش عظیمی از جوانان امروز ، به شدت تحت تأثیر اموری از قبیل هنر و ورزش قرار دارند و بدون آگاهی از این امور ، آگاهی از ذهن و زبان جوانان ممكن نیست . (۲۱)
وظیفه دیگر بر عهده دو نسل اول انقلاب این است كه خود در نظر و عمل انقلاب باقی بمانند و ارزش‌های انقلاب را در وجود خود و در زندگانی و رفتار خود ، بر پایه همان شعارهای اصیل انقلاب حفظ كنند تا نسل سوم انقلاب را در وجود نسل انقلاب كننده ، به صورت عینی و واقعی دیده و آن را الگوی خود قرار دهد . چنان كه استاد مطهری می‌فرماید : « اگر نسل سوم ما بین گفتار و كردار رهبران دینی تضادی ببیند ، نمی‌تواند به اندیشه و فكر آنان اعتماد كند و از آنان پیروی نماید ، پس باید برای هدایت و رهبری نسل سوم ، گام‌های نظری و عملی برداریم تا بتوانیم نسل سوم را با مسائل دینی آشنا سازیم ».(۲۲)
وظیفه مهم دیگر نسل دیروز آگاه ساختن هر چه بیشتر و هر چه دقیق‌تر و صحیح‌تر نسل امروز ، از حقایق و واقعیات مربوط به انقلاب اسلامی است . نسل سوم باید بداند كه در سال‌های ستم شاهی بر وطن او چه گذشته ، چرا پدرانش انقلاب كردند و صدها هزار نفر جان خود را فدای انقلاب كرده‌اند . او باید ضمن آگاهی از توطئه‌های دیروز و امروز انقلاب ، با دستاوردهای درخشان انقلاب در عرصه‌های مختلف فكری ، فرهنگی ، سیاسی ، اقتصادی ، اجتماعی ، صنعت ، تكنولوژی و امنیت و رفاه عمومی كه به همت و تلاش خستگی ناپذیر مردان و زنان این مرز و بوم در شهرها و روستاهای كشور پدید آمده ، با خبر شود . همچنین ضعف‌ها ، كاستی ها و اشكالات را بشناسد و خود را برای تحقق هر چه بهتر اهداف انقلاب اسلامی ، در جهت شكوفایی و پیشرفت مادی و معنوی نسل سوم ، برنامه‌ریزی‌های جامعی لازم است و تمامی سیاست‌های خرد و كلان باید در جهت شكوفا كردن ابعاد مثبت شخصیتی نسل سوم باشد. سیاست‌های نظام باید به گونه‌ای باشد كه بتواند ، حداقل ها را برای تشكیل یك زندگی آبرومند ، فراهم سازد ؛ البته در سال‌های اخیر ، جهش‌های بسیار خوبی در این زمین صورت گرفته ؛ لیكن نیازمند شتاب بیشتری است .

پی نوشت‌ها :
۱.رک. ده گفتار ، مرتضی مطهری ؛ دنیای جوان ، علامه سیدمحمدحسین فضل‌الله ، ترجمه مجید مرادی ، ص ۱۰۶.
۲.فرهنگ علوم سیاسی ، علی آقا بخشی ، تهران : چاپار ، ۱۳۸۳ ، ص ۲۶۷.
۳.مفاهمه بین نسلی ، دكتر علی‌اصغر كاكو جویباری ، بازتاب .
۴.پرورش فرزند در عصر دشوار ، بنجامین اسپاك ، ص ۲۵۹.
۵.جوان و بحران‌های اجتماعی ، مرتضی منطقی ، تجربه غرب و ایران .
۶.شكاف نسلی یا تفاوت نسلی ، امین بزرگیان ، نشریه نامه ، شماره ۳۹.
۷.ر. ك . شكاف ، فاصله یا تحول ؟ علی ذوعلم ، حلقه نقد و پاسخ .
۸.شكاف نسل‌ها؛ واقعیت یا توهم ؟ علی اختر شهر ، حلقه نقد و پاسخ .
۹.ر . ك . مفاهمه بین نسلی ، دكتر علی‌اصغر كاكوجویباری بازتاب .
۱۰.بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در جمع دانشجویان و اساتید دانشگاه صنعتی امیركبیر ، ۹/۱۲/۱۳۷۹ .
۱۱.ر . ك . نیازهای نسل نو ، گفت و گویا با دكتر احمد برجعلی ، مجله حدیث زندگی ، ش ۱۷.
۱۲.همان ور . ك « روانشناسی خودباوری و ارتباط ان با موفقیت ، تقی ابوطالبی احمدی ، تهران: وحید ، ۱۳۸۲ .
۱۳.آیت‌الله جوادی آملی ، بازتاب ، بهمن .
۱۴.صیانت از آزادی ، امام موسی صدر .
۱۵.نازطلبی جوان ، صادق طباطبایی ، سایت بازتاب ، ۱۰/۸/۱۳۸۳ .
۱۶.سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران ، مركز تحقیقات ، مطالعات و سنجش برنامه‌ای ور . ك : جوانان ، اسیر چالش‌های ناشی از سوء برنامه ریزی !‌منبع : خبرگزاری مهر ۲۴/۵/۱۳۸۳ .
۱۷.تحل جمعیتی جوانان جامعه ایران ، غلامعلی حداد عادل ، آسیب شناسی انقلاب اسلامی ، تهران : نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه صنعتی شریف ، ۱۳۷۹ ، ص ۴۳۱.
۱۸.نسل سوم ، احمداسماعیل تبار ؛ خانواده سبز ، ش ۸۱.
۱۹.سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی ، ساموئل هانتینگتون ، ترجمه محسن ثلاثی ، تهران : نشر علم ، ۱۳۷۵ ، ص ۲۶.
۲۰.جوانان و آینده انقلاب ، علی اكبر آقایی ، كتاب راه انقلاب ، ص ۴۲۶ .
۲۱.تحول جمعیتی جوانان جامعه ایران ، غلامعلی حدادعادل ، آسیب شناسی انقلاب ا سلامی ، تهران : نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه صنعتی شریف ، ۱۳۷۹ ، ص ۴۳۵.
۲۲.مرتضی مطهری ، ده گفتار ، تهران : صدرا .
منبع:هفته نامه پگاه حوزه،شماره ۲۰۷

منبع : مرکز اسناد انقلاب اسلامی