اگزوتیکا - EXOTICA

سال تولید : ۱۹۹۴
کشور تولیدکننده : کانادا
محصول : اتوم اگویان و کاملیا فرایبرگ
کارگردان : اگویان
فیلمنامه‌نویس : اگویان
فیلمبردار : پل ساروسی
آهنگساز(موسیقی متن) : مایکل دانا
هنرپیشگان : بروس گرین‌وود، میا کرشنر، الیاس کوئتاس، آرسینه خانجیان، دان مکلار
نوع فیلم : رنگی، ۱۰۴ دقیقه


ـ پلیس، ̎توماس̎ (مکلار)، صاحب یک فروشگاه حیوانات، را برای بازجوئی به کلانتری فراخوانده است. گذشته ̎توماس̎ در طی سفرهایش، حیوانات یا تخم پرندگان را به طور قاچاق وارد مملکت می‌کند. یک روز در تاکسی، با مردی همراه می‌شود. مرد در کنار یک کلوب شبانه به نام ̎اگزوتیکا ̎ می‌رود که زنی به نام ̎زوئی̎ (خانجیان) و مردی به نام ̎اریک̎ (کوئتاس) آن را اداره می‌کنند و دختری جوان به نام ̎کریستینا ̎ (کرشنر) در آن برنامه دارد. شبی، ̎فرانسیس̎ (گرین وود)، یک ممیز مالیاتی، نیز به کلوب می‌آید و ̎کریستینا ̎ توجهش را حلب می‌کند. در عین حال او مأمور است تا دربارهٔ ̎توماس̎ و مغازه‌اش و حساب‌سازی‌های او برای فرار از مالیات تحقق کند. ̎فرانسیس̎ همسر و دخترش را طی دو حادثه از دست داده است. ̎توماس̎ مرتباً به تماشای باله می‌رود و هرچند سرانجام دوستی در آنجا می‌یابد، اما در نهایت چندان آشنا و دوستی ندارد و تنهاست. ̎زوئی̎ و ̎اریک̎ با یکدیگر نامزدند، اما ̎اریک̎ دلباختهٔ ̎کریستینا ̎ است و به هر کس که به او توجه کند، خشم می‌گیرد. شبی ̎اریک̎، ̎فرانسیس̎ را از کلوب بیرون می‌اندازد. ̎فرانسیس̎ از فردای آن روز به مغازهٔ ̎توماس̎ می‌رود و تحقیق خود را آغاز می‌کند. در تحقیقات متوجه خلاف‌کاری‌های او می‌شود و از او می‌خواهد در کشف اتفاقات داخل کلوب به او کمک کند تا او نیز بر خلاف‌کاری‌های مالیاتی او سرپوش بگذارد. ̎توماس̎ به کلوب می‌رود و از طریق ̎کریستینا ̎ از حوادثی که بر ̎فرانسیس̎ رفته، آگاه می‌شود. ̎فرانسیس̎ از ̎توماس̎ می‌خواهد در کلوب به ̎کریستینا ̎ توجه کند، تا بدین ترتیب ̎اریک̎ او را نیز بیرون بیندازد و فرصتی پیش بیاید تا ̎فرانسیس̎ او را بکشد. در بیرون از کلوب، ̎اریک̎ اعتراف می‌کند او بوده که جسد دخترش را کشف کرده است. دو مرد در قبال حس مشترک به یکدیگر نزدیک می‌شوند. در یک رجعت به گذشتهٔ دیگر، ̎کریسینا ̎ را سال‌ها قبل در اتوموبیل ̎فرانسیس̎ می‌بینیم، در آن سال‌ها که ̎کریستینا ̎ دوست نزدیک و همکلاس دختر او بود. دختر و همسرش هنوز نمرده بودند و همه‌چیز رو به راه بود.
ـ اگزوتیکا هرچند از نظر مایه و قصه چیز تازه‌ای ندارد اما متعارف‌ترین و معقول‌ترین اثر اگویان و از نظر قالب و پرداخت، روشن‌ترین و کامل‌ترین اثر او به شمار می‌آید و نه فقط شکل پرداخت و نوع کاربرد قالب را به دقت نشان می‌دهد، بلکه همهٔ آنچه را که به عنوان قواعد و اصول (و حتی اکنون دیگر به شکل کلیشه)، در فیلم‌های او تکرار می‌شود، در خود دارد: شکستن و محو کردن قصه و خرد کردن مسیر روایت تا حدی که روابط اصلی تا نیمهٔ فیلم مجهول بمانند و کم‌کم کشف شوند و گسترش یابند، وجود یک رابطهٔ پیچیده یا بیمارگونه یا دست‌کم غیرعادی و غیر متعارف در قصه که نقش کلیدی و اصل مهم در روابط و شخصیت آدم‌ها و تحول و تکوین آنها نداشته باشد، تأمل و مکث و گه‌گاه سکته یا حداقل ضرباهنگی کند و فاصله‌دار که قرار است توضیح دهندهٔ روابط باشد یا کمکی به باز شدن گره شخصیت‌ها بکند که اغلب (یا به قاطعیت می‌توان گفت هیچ‌گاه) نمی‌کند و تنها یک کندی ضرباهنگی کند و فاصله‌دار که قرار است توضیح‌دهندهٔ روابط باشد یا کمکی به باز شدن گره شخصیت‌ها بکند که اغلب (یا به قاطعیت می‌توان گفت هیچ‌گاه) نمی‌کند و تنها یک کندی ضرباهنگ می‌ماند، پایان نه چندان روشن و گوئی قطع نشده برای ترغیب تماشاگر به تأویل‌های شخصی و ... نوعی فرمالیسم متفرعن که همراه با موسیقی ارمنی به نوعی تجرید مصنوعی می‌رسد. از نظر مایه‌ها هم اگزوتیکا، شفافیت و وضوح بیشتری نسبت به چند کار اولیهٔ اگویان (به جز تقویم، ۱۹۹۳) دارد: فقدان قدرت و توانائی ارتباط انسانی، جایگزینی ارتباطات با ارتباط انسانی، جنسیت خدشه خورده و بیمارگونه و مهمتر از همه ̎تماشاگری...̎ شدت یافته‌ای که در سطح فردی، جایگزین عشق‌های شکست‌خورده و امیال فرو کوفته می‌شود و در سطح اجتماعی از طریق وسایل ارتباطی تصویری به یک تهدید برای ارتباط بشری و عواطف انسانی بدل می‌شود. در اگزوتیکا هم همین‌ها را داریم. اگویان، از نظر قالب، (کمی دیرتر از رابرت آلتمن، در برش‌های کوتاه، ۱۹۹۳) قصهٔ چند نفر را خرد می‌کند و به شکل موزائیک‌وار ـ شبیه یک پازل ـ و کاملاً تصادفی قطعات را کنار هم می‌چیند تا پازل کامل شود. درون مایه و حرف‌های قلمبه سلمبه و پیام‌ها را خود تماشاگر باید بسازد، ولی حتی اگر هم نشد، یا در انتهای چیزی جز همین پازل خسته‌کننده گیر نیامد، اگویان آماده است تا با ایستادن کنار فیلم و از طریق یک رشته گفت‌وگوی مطبوعاتی و مصاحبه‌ها، تم‌ها را توضیح دهد و قالب را بشکافد!