رسم‌های خاک‌سپاری و سوگواری خانواده ، استان زنجان

در انجام رسم‌های خاك‌سپاری، همكاری و تعاون بسیار منظمی میان مردم منطقه رایج است كه خلاصه‌ای از آن نقل می‌شود :
در ابتدا پس از شنیده شدن خبر فوت شخص، اهالی محل به سرعت در خانه اول حاضر می‌شوند. اگر فردِ درگذشته بی‌بضاعت باشد،‌ به طور محرمانه، مبلغی را در حدود تداركات روز اول مراسم جمع‌‌آوری می‌كنند و مایحتاج مجلس سوگ را تهیه می‌‌نمایند. سپس مراسم خاك‌سپاری انجام می‌گیرد. بدین ترتیب كه جلوی فردِ درگذشته یك سینی پر از قند شكسته كه روی آن با پارچه سیاه‌رنگ پوشیده شده است، حمل می‌كنند كه به نام «ورجناز» معروف است. این قند در مراسم خاك‌سپاری در میان مردم تقسیم می‌شود. پس از آن، اهالی به منزل فردِ درگذشته می‌روند و به صرف غذای آماده می‌پردازند. در این میان، پذیرایی از افرادی كه در مراسم خاك‌سپاری همكاری نموده‌اند؛ به طور خصوصی و با كیفیت عالی به نام «حلالیق آلماق» انجام می‌گیرد.
روز بعد،‌ خانواده فردِ درگذشته با دعوت ریش‌سفیدان و خویشان مجلس «صلاح‌ لاشماق» را برپا می‌كنند. در این جلسه در ارتباط با نحوه برگزاری رسم عزاداری تصمیم‌گیری می‌شود : ذبح قرباین براساس تعداد مهمانان انجام می‌گیرد و آرد مورد نیاز برای تهیه نان از خانه‌‌ها جمع‌آوری، و به خانه‌ صاحب‌‌عزا فرستاده می‌شود. مراسم اگر در روز پنجشنبه برگزار شود همراه با شام، و اگر برگزاری آن در روز جمعه باشد، همراه با ناهار خواهد بود. دعوت از مهمان در محل،‌ به طور شفاهی است و در خارج از محل، با نوشتن نامه به اشخاص سرشناس انجام می‌پذیرد. مهمانانی كه از راه دور آمده‌اند، پیش از رسیدن تقسیم‌بندی شده، و به اصطلاح محل «جوق»بندی می‌شوند. مثلاً هر پنج خانواده صاحب جوق فلان روستا تعیین می‌شود و مترصد است كه به مجرد رسیدن جوق، اسب او را گرفته و در خانه خود جای دهد.
یك روز پیش از مراسم مهمانی، قرآن‌خوان‌های محلی در خانه فرد درگذشته جمع می‌شوند. این افراد موظف هستند كه خواندن یك جلد كلام‌اللّه مجید را، به هر تقدیر كه باشد،‌ به پایان برسانند تا یك پذیرایی كامل نصیب آن‌ها شود.
روز مهمانی، هر كس كه غذا می‌‌خورد مجلس را ترك می‌كند؛ زیرا اگر در بعدازظهر روز جمعه كسی در خانه‌ فرد درگذشته مهمان باشد، باید تا روز یكشنبه در آنجا باقی بماند. بعد از روز شنبه، پسران و دخترانِ فردِ درگذشته كه ازدواج كرده و در خارج از خانه اویند، با كسب اجازه، خانه را ترك می‌كنند؛ اما پذیرش و پذیرایی از مهمانانی كه پس از اتمام مراسم خبردار می‌شوند، تا روز چهلم ادامه دارد و به طور مرتب غذای مهمان در خانه آماده است. ضمناً در حضور مهمانان، هر كدام از آنان مبلغی را به عنوان «یاس» به ریش‌سفیدان مجلس تقدیم می‌كند كه پس از جمع‌آوری به صاحب عزا داده می‌شود.
زمان برگزاری رسم بعدی، چند روز مانده به چهلم است. در این روز، قوم و خویشان با آوردن مقداری پارچه‌های رنگی، مجلسی تحت عنوان «قره‌آچماق» ترتیب می‌دهند. بدین‌‌ترتیب لباس‌های سیاه را از تن صاحب‌عزا در می‌آورند و لباس رنگین را به او می‌پوشانند. پس از آن، شخص عزادار با تهیه مقداری پارچه به خانه یكایك دوستان و آشنایان می‌رود و با تقدیم پارچه، اجازه كندن لباس سیاه را به دوستان می‌دهد.
برای برگزاری روز چهلم، معمولاً روز پنجشنبه یا جمعه را انتخاب می‌‌كنند و در این رسم، به مهمانان ناهار یا شام داده می‌شود و این كار با دعوت قبلی انجام می‌پذیرد. آخرین مرحله مراسم سوگواری، بازدید از خانواده فردِ درگذشته دراولین عیدی است كه پس از درگذشته فردِ درگذشته فرا می‌رسد، دوستان و آشنایان از خانه و خانواده او دیدن می‌‌نمایند. بدین‌ترتیب مراسم خاك‌سپاری و سوگواری پایان می‌پذیرد.