تصویر دهان برفکی است

کاندیدیازیس به بسیاری از بیمای‌هایی که ناشی از قارچ مخمری کاندیدا باشند اطلاق می‌شود و شایع‌ترین عفونت قارچی دهان در انسان می‌باشد. کاندیدا به طور برجسته یک عامل عفونی فرصت‌طلب است که توانایی تهاجم و تخریب بافتی (البته به طور ضعیف) را دارد...
انواع مختلف کاندیدا در دهان دیده می‌شود؛ نظیر کاندیدیازیس سود و ممبرانوس حاد (برفک)، کاندیدیازیس آتروفیک حاد؛ کاندیدیازیس مزمن آتروفیک، استوماتیت دنچری، انگولار کلایتیس...
● کاندیدیازیس سودومبرانوس حاد (برفک)
تراش یا برفک، شایع‌ترین نمونه عفونت‌های دهانی ناشی از کاندیدا است که یک عفونت سطحی در لایه‌های خارجی اپی‌تلیوم است و باعث تشکیل پلاک‌های سفید یخ مانند یا نقاط سفیدروی سطح مخاطی می‌شود. برداشتن این پلاک‌ها از طریق خراشیدن یا مالش ملایم امکان‌پذیر بوده و معمولا سطحی اریتماتوز یا حتی زخمی کم عمق به جا می‌گذارد. به علت شیوع نمای اختصاصی و سهولت برداشتن، ضایعات تراش به راحتی قابل تشخیص است.
برفک در کودکان و بزرگسالان در تمامی سنین دیده می‌شود و این زمانی رخ می‌دهد که تعداد ارگانیسم در حفره دهان به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش یابد. با کاهش یا حذف کاندیدا از طریق تجویز عوامل ضدقارچ، ضایعات آن به سرعت ناپدید می‌شوند. حملات زودگذر برفک ممکن است به صورت ضایعات منفرد و یا با ضایعاتی که به طور خودبه‌خود با حداقل یا عدم درمان ناپدید می‌شوند، بروز کند. این حملات معمولا مستقل از هرگونه عوامل مستعدکننده شناخته شده و در میان نوزادان و کودکان شایع است.
ضایعات معمولا به صورت پچ‌های سفید چسبنده و نرم در مخاط دهان است. ضایعات داخل دهان عموما بدون درد بوده و به راحتی برداشته می‌شوند. در بزرگسالان آماس، اریتم و نواحی اروزیو دردناک شایع‌تر بوده و نواحی اریتماتوز یا سفید اغلب موارد زیر دنچرهای کامل یا پارسیل بروز می‌کند. ضایعات حتی می‌تواند تمام دهان را هم مبتلا سازد یا نواحی را درگیر کند که مکانیزم‌های طبیعی‌کننده محل ناقص باشد. در برخی بزرگسالان، علایم پیش‌رس، نظیر اختلال و بدی حس چشایی و از دست رفتن قوه تشخیص چشایی توصیف شده است. همچنین احساس سوزش دهان و گلونیز ممکن است قبل از بروز ضایعات سودوممبرانوس سفید بروز کند. علایم این چنینی در بیمارانی که آنتی‌بیوتیک‌های وسیع‌الطیف دریافت کرده‌اند، قویا پیشنهادکننده برفک یا دیگر اشکال کاندیدیازیس‌ دهانی است. بیماران مبتلا به نقایص ایمنی مثل بیماران مبتلا به ایدز و یا اختلالات خونی نیز به این فرم کاندیدیازیس حساس و مستعد هستند.
● کاندیدیازیس آتروفیک حاد
به شکل پچ قرمزی از مخاط آتروفیک یا اریتماتوز عریان و دردناک با شواهد کمی از وجود غشای کاذب سفید (که در برفک دیده می‌شود) بروز می‌کند. زخم دهانی ناشی از آنتی‌بیوتیک
(Antibiotic sore month) شکل شایعی از کاندیدیازیس آتروفیک بوده که در بیماران با علایمی نظیر سوزش دهان، بدی حس چشایی یا گلودرد باید به آن مشکوک شد. همچنین بیماران مبتلا به آنمی مزمن فقر آهن نیز ممکن است دچار کاندیدیازیس شوند.
● استوماتیت دنچری (DSM)
یک فرم شایع از کاندیدیازیس دهانی بوده که به شکل التهاب منتشر در نواحی زیر دنچر فک بالا تظاهر کرده و اغلب به همراه آنگولار کلایتیس است.
سه مرحله پیشرونده بالینی در DSM توصیف شده است. مرحله اول متشکل از پتشی‌‌های متعدد کامی است، مرحله دوم شامل اریتم منتشر بافتی است که تمام یا قسمت اعظم مخاط پوشیده شده توسط دنچر را گرفتار می‌سازد و مرحله سوم شامل تشکیل گرانولاسیون بافتی یا ندولاریتی (پاپیلاری هیپرپلازی) که به طور شایع ناحیه مرکزی کام سفت دریج آلوئول را مبتلا می‌سازد.
درمان ضد قارچ، نمای قرمز روشن موجود در DSM و پاپیلاری هایپرپلازی را تغییر می‌دهد، ولی باعث برطرف شدن ضایعه پاپیلوماتوز زیرین نمی‌شود؛ به‌ویژه اگر ضایعه بیش از یک سال وجود داشته باشد نیاز به جراحی حتمی است. درمان ضدقارچ و عدم استفاده از دنچر معمولا قبل از جراحی اکسیژنال توصیه می‌شود.
شستن دنچر یا هر دستگاه متحرک با محلول‌های رقیق سفیدکننده خانگی ۱۰ درصد، غوطه‌ورسازی آن در اسید بوریک و یا کاربرد کرم نیستاتین قبل از قرار دادن دنچر در دهان، باعث حذف مخمرهای چسبیده به سطح دنچر خواهد شد.
● آنگولار کلایتیس
اصطلاحی برای عفونت درگیرکننده کامیشورهای لب است که اکثر موارد همراه با عفونت کاندیدیایی است و فورا به درمان ضد قارچ پاسخ می‌دهد. این ضایعه در افراد با دندان‌های طبیعی ناشایع است. فاکتورهای اتیولوژیک احتمالی دیگر برای آن شامل کاهش ارتفاع عمودی صورت، اختلالات تغذیه‌ای آنمی فقر آهن، کاهش ویتامین B، فولیک اسید که گاهی پریش نامیده می‌شود، دیابت، نوتروپنی و ایدز و نیز عفونت هم‌زمان آن با استافیلوکوک و استرپتوکوک بتاهمولیتیک.
ضایعات وسیع‌تر دسکواماتیوی که تمام عرض لب را گرفتار می‌سازند و گاهی حتی به پوست مجاور هم توسعه می‌یابند، همراه با مکیدن عادتی لب و عفونت مزمن کاندیدا می‌باشد و به نام کاندیداکلایتیس Cheil condidiasis شناخته می‌شوند.
● عوامل مستعدکننده کاندیدیازیس
از عوامل مستعدکننده برای کاندیدیازیس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
▪ تغییرات واضح در فلورمیکروبی دهان به واسطه استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها (به‌ویژه وسیع‌الطیف) و کاربرد بیش‌ از حد از دهان‌شویه آنتی‌باکتریال و یا گزروستومیا و یا محرک‌های موضعی مزمن (دنچر و دستگاه‌های ارتودنسی).
▪ تجویز استروییدها (اسپری‌های استنشاقی - Aerosole inhaler) یعنی استنشاقی‌ها و داروی کورتونی موضعی با احتمال بیشتری باعث بروز کاندیدیازیس می‌شوند تا کورتون سیستمیک.
▪ بهداشت ضعیف دهان.
▪ بارداری.
▪ نقص ایمنی (ایدز یا لوسمی، دیابت، لنفوم، ناشی از کموتراپی یا رادیوتراپی و....
▪ سوءجذب و سوءتغذیه.

دکتر مریم خادمی

منبع : هفته نامه سپید