تذکره بهاریه

بهار آمد بهار آمد بهار خوش عذار آمد
خوش و سرسبز شد عالم اوان لاله‌زار آمد
ز سوسن بشنو ای ریحان که سوسن صد زبان دارد
به دشت آب و گل بنگر که پرنقش و نگار آمد
بهار طبیعت با جلوه‌های فرح‌بخش و دلنشین آن فرا می‌رسد و زمین رستاخیز خود را با جوانه زدن گل و گیاه از دل خاک مرده و بی‌روح زمستانی‌اش به نمایش می‌گذارد. طراوت و خرمی جهان را فرامی‌گیرد و فرش زمردین زمین، زینتبخش چشم و دل، جسم و جان انسانها می‌‌شود. تو گویی که تجلی شادابی و سرزندگی بهار طبیعت جان‌ها را می‌شکوفاند و دل‌ها را پالایش می‌دهد و حیات را در خرمن زندگی از نو می‌رویاند.
اغراق‌آمیز نخواهد بود اگر گفته شود در میان اقوام و ملل جهان، ایرانیان خوش‌ذوقترین ملت درکره زمین هستند که سال نو خود را با تجدید حیات جهان هماهنگ کرده‌اند.
شاعران تجلی احساسات ملت‌ها هستند و در تاریخ ادب ایران زمین، کمتر شاعری را می‌توان یافت که اندیشه خود را با الهام از رستاخیز طبیعت با بهاریه‌ای زینت نبخشیده و آن را بر تارک دیوان خود ننوشته باشد. شعر و ادب فاخر ایران، آکنده از جلوه‌های دل‌انگیزی است که با بهار شکوفا شده و شاعر را با اوج احساسات انسانی خود بالا می‌کشد تا خالق آثاری جاودانه در بیان زیبایی‌های جهان خلقت شود.
نوروز ایرانیان تنها یک رسم ملی و مختص ایران زمین نیست. آداب و رسوم و سنت‌های سال نو با اندک تفاوت‌هایی که از ویژگی‌های فرهنگی و قومی ملتها نشأت می‌گیرد، در بسیاری از مناطق جهان که متأثر از فرهنگ ایران زمین هستند، وجود دارد. افغانستان، تاجیکستان، آذربایجان و… اما محدوده جغرافیایی نوروز به این کشورها که به لحاظ جغرافیایی در مرزهای سرزمینی ایران هستند، محدود نمی‌شود. پژوهشگرانی که درباره سنت‌های نوروز در میان اقوام جهان تحقیق کرده‌اند، از رواج آداب نوروزی در میان بکتاشی‌های ساکن اروپا، آفریقاییان زنگبار، پارسیان هند و برخی دیگر از کشورهای آسیا، قلم فرسایی کرده‌اند.
سبزه نماد بهار و طراوت و خرمی طبیعت و دل های انسانهاست. با فرا رسیدن بهار، حقد و حسد و کینه نیز از دلها بیرون می‌رود و سبزی طبیعت، الهام‌بخش دل‌های انسانها و پالایش روحی آنان می‌شود.
سنت متعالی دید و بازدید سال نو و آغاز آن از بزرگترهای فامیل، تجلی زندگی بی‌آلایشی است که با سال نو آغاز می‌شود. تو گویی که شبنم بهاران دلها را طراوت بخشیده و باران ربیع حقد و کینه‌ها را شسته و از دل برون برده است.
در فرهنگ اسلامی ما ایرانیان نیز نمونه‌های فراوانی از نوروز و سال نو هست.
علامه محمد باقر مجلسی در بحارالانوار به نقل از امام صادق(ع) نوروز را روزی فرخنده که آدم در آن آفریده شد، معرفی می‌کند و به نقل از امام موسی کاظم (ع) می‌نویسد: خداوند در نوروز آفتاب را فرمان داد تا بتابد و ابرها را گفت تا ببارند تا گل و گیاه روی زمین بروید.
باد نوروزی همی در بوستان بتگر شود
تا زصنعش هر درختی لعبتی دیگر شود
علوی‌های سرزمین‌های شام بر این باورند که حضرت رسول اکرم (ص) در این روز در غدیرخم جانشین خود را برگزید.
در دعای تحویل سال خودمان می‌خوانیم یا مقلب القلوب و الابصار، یا مدبر اللیل و النهار، یا محول و الحول و الاحوال، حول حالنا الی احسن الحال.
انقلاب در دل و دیده و تغییر و دگرگونی در رفتار و کردار این دعای هر ایرانی است، در لحظه آغاز سال نو؛ لحظه‌ای که پدر و مادر و فرزندان، قرآن را به روی خود گشوده و شیرینی به یکدیگر تعارف کرده و روی هم را می‌بوسند.
همی‌زد چشمک آن نرگس به سوی گل که خندانی
بدو گفتا که خندانم که یار اندر کنار آمد
و این آغاز رویش محبت در دلهاست؛ دلهایی که با اشک دیده دگرگونی در خود را از خداوند جان و جهان طلب می‌کند.

جاوید قربان اوغلی