با شرارت فرزندم چه کنم؟

پرخاشگری‌های توام با خشونت را که کودک از آن لذت می‌برد، شرارت گویند. شرارت نوعی جوشش غیرعقلانی است که به کودک و والدین و اطرافیان او آسیب می‌رساند. کودک شریر، می‌زند، می‌کوبد، ویران می‌کند و می‌گریزد. برخی از روان‌شناسان آن را زمینه زیستی و سازش ذکر کرده‌اند که به منظور رشد و تکامل فرد در او وجود دارد. «فروید» شرارت را جزیی از غریزه مرگ که در اندرون وجود آدمی با سرشت او آمیخته است، می‌داند. روانکاوان شرارت را نوعی واکنش جبرانی برای انسان دانسته‌اند که آدمی از طریق آن هم احساس قدرت می‌کند و هم قدرت را به مصرف می‌رساند. این نکته قابل ذکر است که برخی از آنچه والدین و مربیان شرارتش می‌خوانند، شرارت نیست، در واقع امری است عادی که پدران و مادران کم‌حوصله و کم‌تحمل را وامی‌دارد که چنین قضاوتی درباره کودک خود داشته باشند. بر این اساس برخی از بی‌قراری‌ها ضروری است برای حیات کودکان در مراحل مختلف اگر طفلی حرکت و جنب‌وجوش یا دستکاری یا کنجکاوی نداشته باشد، جای سوال است که نکند او بیمار باشد.
معمولاً سنین ۴ سالگی، ۱۱ سالگی و اوایل نوجوانی سنینی است که شرارت کودک به اوج خود می‌رسد و کودک در این سنین می‌خواهد خود را نشان دهد. از جمله نشانه‌های کودک شریر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: فرد شریر، می‌زند، گاز می‌گیرد، زخم ایجاد می‌کند، خون به راه می‌اندازد، در اطاق را می‌کوبد، لگد می‌زند، می‌گرید، دشنام می‌دهد، خراب می‌کند، از دست ضعیفی چیزی را می‌رباید، بی‌قرار است، خشونت سخت و شدید خود را اعمال می‌کند و از این‌که طعمه او زجر می‌کشد، لذت می‌برد، از این‌که چشمی را می‌گریاند خوشحال است، رفتارش غیراجتماعی است، بددهنی می‌کند، قول می‌دهد کارهای بدش را ترک کند ولی روز بعد آن را تکرار می‌کند و نمی‌تواند جلوی خود را بگیرد. باید بدانیم که شرارت علل و انگیزه‌هایی به شرح زیر دارد:
الف) علل زیستی:
۱) بیماری و درد جسمانی: برخی از شرارت‌ها نتیجه همین بیماری بدن است.
۲) سادیسم: عمل سادیستی برای فرد شریر لذ‌ت‌آفرین می‌باشد.
۳) کسالت عصبی، ضعف و بیماری عصبی نیز شرارت به دنبال دارد.
۴) خستگی بدن و روح از علل به‌وجود آمدن شرارت در کودکان محسوب می‌شود.
۵) ضعف بدن و نقص جسمانی نیز از انگیزه‌های شرارت است.
۶) سموم بدن نیز گاهی شرارت به دنبال می‌آورد.
ب) علل روانی:
۱) اثبات برتری: شرارت‌ها گاهی برای اثبات برتری صورت می‌گیرد.
۲) احساس امنیت: وقتی کودک احساس می‌کند که امنیت وی در خطر است، دست به شرارت می‌زند.
۳) امتحان قدرت: گاهی شرارت برای کودکان نوعی تمرین و امتحان مهارت است.
۴) احساس گناه: احساس گناهکاری برای کوچک و بزرگ خطرناک است و باید زود از بین برود.
۵) جبران حقارت: وقتی کودک از نوعی نارسایی رنج می‌برد، دست به شرارت می‌زند.
۶) بی‌دفاعی: وقتی کودک از نوعی باشد که خود را در مقابل خطر احساس کند، با تمام قدرت دست به شرارت می‌زند.
ج) علل عاطفی:
۱) تخلیه هیجانات: که برخی از کودکان بر اثر سرکوب شدید دچار این نوع هیجان می‌شوند و برای تخلیه‌اش دست به شرارت می‌زنند.
۲) احساس طردشدگی: اگر کودک احساس کند که از طرف پدر و مادر و مربیان طرد شده، دست به شرارت می‌زند.
۳) تنبیه شدید: تنبیه شدید و مکرر اثر سوء در رشد شخصیت کودک دارد و موجب می‌شود که کودک دست به شرارت بزند.
● چه باید کرد؟
الف) در طریق اصلاح رفتار خود والدین و سایر اعضای خانواده
۱) خودداری از شکنجه و آزارهایی که سبب می‌شود بر قساوت قلب کودک افزوده شود.
۲) خودداری از دادن لقب شریر به کودکان خود، که شرارت را در آنها تثبیت می‌کند.
۳) خودداری از سخت‌گیری‌های بی‌مورد و انتقام‌آمیز در مورد غذا، لباس، معاشرت که برای کودک کینه‌ساز است.
ب) در جهت اصلاح رفتار شرارت‌بار کودکان:
۱) پدران و مادران و مربیان باید راه و رسم حیات و آداب و رسوم نیک را در اختیار فرزندان قرار دهند.
۲) بهتر است شرارت را به سوی رقابت سالم و کارهای سازنده سوق داد.
۳) وقتی کودک دست به کار بد و شرارت‌بار می‌‌زند، والدین باید به او بفهمانند که کار ناپسند و ناروایی مرتکب شده است.
۴) در مواردی بهتر و مفید است که سر آنها را به کاری یا برنامه‌ای مشغول داریم.
۵) وادار کردن کودک به معذرت‌خواهی.
۶) اخطار و تهدید به موقع و آموزنده.
۷) تغییر محیط کودک و جدا کردن او از دیگران.
۸) واداشتن کودک به بازی کردن و سرگرم شدن.

ناحیه دو آموزش و پرورش

منبع : روزنامه تحلیل روز