دو رویکرد متفاوت برای عبور از سهمیه‌بندی

به نظر می‌رسد درباب فضیلت سهمیه‌بندی بنزین نسبت به شیوه سابق و اینكه اقدام جسورانه‌ای بوده است، آنچه می‌بایست گفته شود به اندازه كافی در این چند روز گفته شد.
تردید نباید كرد كه این اقدام بزرگ به عنوان یكی از بزرگ‌ترین گام‌های اصلاح اقتصادی در تاریخ ایران ماندگار خواهد بود. اما آنچه نباید فراموش شود، این است كه سهمیه‌بندی بنزین شروع یك فرآیند و حركت بزرگ است و توقف در آن بی‌معنا است. این سخن به اندازه‌ای واضح است كه شاید هیچ‌كس مدافع ماندن در سهمیه‌بندی نباشد.
برای عبور از سهمیه‌بندی دو پیشنهاد تاكنون مطرح شده است، پیشنهاد اول عبارت از فروش بنزین آزاد در كنار بنزین سهمیه‌ای و سپس افزایش سالانه قیمت سهمیه‌ای به صورتی است كه بعد از چند سال این دو قیمت بر هم منطبق شوند.این حركت همان حركتی است كه قبلا هم طی می‌شد.
ضمن اینكه حسن روند سابق این بود كه بحث سهمیه‌بندی در آن موضوعیت نداشت ولی معایب بسیاری داشت كه به هر حال كنار گذاشته شد و شایسته نیست كه دوباره در این دام گرفتار شویم.
پیشنهاد دیگر كه برای اولین بار از سوی دنیای اقتصاد ارائه شده است، غربال تدریجی دریافت‌كنندگان سهمیه‌ بنزین یارانه‌ای به نحوی است كه در انتهای كار فقط تاكسی‌ها و موارد كاملا مشابه عمومی مشمول دریافت سهمیه بنزین یارانه‌ای باقی بمانند و تا همین مرحله در قیمت ۱۰۰تومانی بنزین یارانه‌ای هیچ تغییری ایجاد نشود، چرا كه تجربه نشان داده است تغییرات چند درصدی نه تنها هیچ فایده‌ای ندارد بلكه باعث برخی شوك‌های روانی و سوء‌استفاده‌ها نیز می‌شود. در مرحله آخر، با اطمینان از ظرفیت حمل‌ونقل عمومی، تاكسی‌ها نیز از فرآیند دریافت بنزین سهمیه‌ای حذف شوند.
پیشنهاد مشخص آن است كه برای تداوم حركت و عدم توقف در سهمیه‌بندی، دولت محترم به عنوان اولین مرحله عبور از سهمیه‌بندی در اسرع‌وقت اعلام كند كه دیگر به خودروهای لوكس وارداتی و نیز خودروهای لوكس مونتاژ داخل، سهمیه بنزین یارانه‌ای تعلق نخواهد گرفت، اما این خودروها می‌توانند از بنزین آزاد كه به نحو مقتضی در جایگاه‌های فعلی و یا از طریق بخش‌خصوصی در اختیارشان قرار خواهد گرفت استفاده كنند و قیمت این بنزین هم نباید از قیمت تمام شده واردات كمتر باشد.
در مرحله دوم می‌توان سهمیه خودروهای نیمه لوكس را كاهش داد و سپس با روش‌هایی كه به هر حال پیچیده‌تر خواهد شد همزمان با توسعه حمل‌ونقل عمومی، خودروهای معمولی را نیز به تدریج در یك زمان‌بندی معقول حداكثر سه‌ساله از سهمیه یارانه بنزینی كه به هر حال متعلق به عموم مردم است خط زد.حسن این روش آن است كه از روش اول كه این امكان را در اختیار اقشار مرفه می‌گذارد كه هم از بنزین یارانه‌ای و هم بنزین آزاد استفاده كنند برای افكار عمومی قابل‌قبول‌تر است، ضمن اینكه فرآیند عبور از سهمیه‌بندی را بدون شوك و نارضایتی میسر می‌سازد. همچنین این روش علاوه بر این امتیازات بسیار مهم، تمام امتیازات روش اول را نیز دارد. چرا كه با آغاز فروش بنزین آزاد به اولین سری از خودروهای محروم از سهمیه، همه خودرو‌دارانی كه به بنزین اضطراری نیاز پیدا می‌كنند خواهند توانست از این امكان با قیمت آزاد استفاده كنند، اما عارضه خاصی اضافه بر روش اول در این روش وجود ندارد.
این دو روش پیش روی دولت است و اكنون كه دولت بزرگ‌ترین گام اصلاحی را در این زمینه برداشته است باید مواظب باشد كه با توقف و برنداشتن گام‌های تكمیلی، خود را گرفتار پیامدهای پرریسكی كه به هر حال ظاهر خواهند شد، نكند. آن روز شاید راه پیش‌رو پرمانع شده باشد و عده زیادی رای به بازگشت بدهند كه نه به صلاح دولت است و نه به صلاح این ملك، پس آیا تردید روا است؟

علی میرزاخانی

منبع : روزنامه دنیای اقتصاد