مصادیق کمال

حضرت صاحب‌الامر- ارواحنا فداه- در دعای پس از زیارت شریف «آل یاسین» كه ترنم معشوق است به بیان هدف آفرینش و كمال انسان مبادرت نموده و این چنین می‌فرمایند:
بارالها از تو می‌خواهم كه بر محمد كه پیامبر رحمت توست و علم نور تو است، درود و صلوات بفرستی و قلبم را از نور یقین مملو گردانی و سینه‌ام را از نور ایمان و اندیشه‌هایم را از نور اندیشه‌های مفید و عزم و اراده‌ام را از نور علم و دانش صحیح و نیرو و قدرتم را از نور عمل و كردار صحیح و زبانم را از نور صدق و دینم را از نور بصیرت‌ها و آگاهی‌هایی كه از جانب خودت هست و چشمم را از نور بصیرت و روشنایی و گوشم را از حكمت آكنده نمایی.
قبل از شروع بیان توضیح این قسمت از دعا تذكر این نكته لازم است كه ائمه اطهار(ع) در بعضی از دعاها در مقام تعلیم به انسان‌های دیگر هستند و می‌خواهند به آنها اموری را آموزش دهند.
امام زمان(ع) در این قسمت از دعا، نخستین درخواست خویش را از خداوند متعال، امر «یقین» مطرح فرموده‌اند كه از اولویت‌ آن بر دیگر درخواست‌ها معلوم می‌شود این امر از مهم‌ترین جنبه‌های وجودی انسانی است كه می‌خواهد به كمال خویش نائل گردد. یقین محور تمام حركت‌ها و پویایی‌ها و كمال‌ها و شرابی بس گواراست.
دومین امری كه آن حضرت(ع) از خداوند متعال تقاضا نموده‌اند «نور ایمان» است، البته ایمانی كه به حقیقت تعلق بگیرد. ایمان به حق نورانی است ولی ایمان به باطل دارای ظلمت و تاریكی است.
امام عصر -ارواحنا فداه- در سومین مرحله خواستار «نور نیات» شدند. امام(ع) در این قسمت از دعا خواستار اندیشه‌های نورانی شده‌اند و اندیشه‌های نورانی اندیشه‌های صحیح هستند.
انسان كامل و آرمانی با توجه به این سخن صاحب‌الامر(ع) عبارت است از انسانی كه انگیزه‌های انجام اعمال او، انگیزه‌های نورانی باشد.
آن حضرت(ع) در چهارمین مرحله از دعا خواستار «نور علم» نسبت به ارادهٔ خویش شده‌اند. ممكن است این سؤال قابل پرسیده شود كه چرا امام(ع) خواستار علم مفید و صحیح برای ارادهٔ خویش شده‌اند.
در پاسخ باید گفت آنچه مبدأ اراده انسان است علم اوست و لذا اگر این علم صحیح نباشد، ارادهٔ انسان نیز ره به خطا خواهد پیمود.
این بحث در مباحث فلسفه و علم اخلاق بسیار گسترده‌تر از سطح موجود مورد بررسی قرار گرفته است علاقمندان می‌توانند به كتابی از نویسنده، در این‌باره مراجعه فرمایند.۱
آنگاه امام عصر(ع) در عبارت بعدی این دعای شریف خواستار «نور عمل» شده‌اند و از خداوند متعال درخواست نموده‌اند كه نیرو و قدرت ایشان را پر از عمل صالح فرماید، به این معنی كه بسیار موفق به انجام اعمال صالح گردند.
عمل صالح یكی از جنبه‌های وجودی انسان است كه انسان كامل و كسی كه در حال حركت به سوی كمال خویش است در صدد تطبیق این جنبه از جنبه‌های وجودی خویش با خواست خداوند متعال است و چنین انسانی به كمال لایق خویش در این محور دست یافته است.
این دعای شریف در این فرازها در صدد بیان جنبه‌های گوناگون وجودی انسان است كه چنانچه با خواست الهی هماهنگ شود، انسان به طرف كمال مطلوب حركت خواهد نمود.
امام زمان(ع) در ششمین فقره از این دعا خواستار «زبان صادق و راستگو» شده‌اند. این خواستهٔ امام- اروحنا فداه- نیز یكی از جنبه‌های وجودی انسان است كه در صورت تطابق با درخواست خداوند متعال، مسیر كمال الهی در این بعد طی خواهد گردید.
در ادامه آن حضرت(ع) خواستار «نور بصیرت خدایی» در دین گردیده‌اند. در كلمات ائمه اطهار(ع) نیز همین خواسته بیان گردیده است و آن حضرات(ع) خواستار بصیرت در دین شده‌اند. همچنین اعطای «چشم با بصیرت» را از ذات الهی درخواست نموده‌اند. چشم با بصیرت چشمی است كه به حقایق اشیاء‌ دست یافته و به اشیاء با دیدهٔ عبرت می‌نگرد.
امام عصر(ع) در مورد كمال انسان در زیارت ناحیهٔ مقدسه نیز چنین می‌فرمایند:
بارالها، مرا به نعمت خویش روشنی بخش، به آنچه قسمت ما كردی راضی فرما، مرا به نعمت و بخشش‌هایت بپوشان، و مرا از مكر و نقمت‌ها دور دار، و مرا از خطا و لغزش حفظ كن، و گفتار و عمل مرا درست بدار، و به من توفیق عمل و فرصت عمل در دوره حیات عنایت كن، و مرا از ترس و بیم و بیماری‌ها مصون نگاه دار، و مرا به واسطهٔ اولیائم و به واسطهٔ فضل و بخششت به بهترین آنچه آرزو دارم برسان. بارالها بر محمد و آل او درود بفرست، و توبه مرا پذیرا شو، و به اشك من ترحم نما، و لغزشم را كم كن و سختی حال مرا برطرف ساز و خطاهایم را بیامرز و ذریهٔ مرا اصلاح فرما. بارالها در این شهادتگاه مورد تعظیم و جایگاه مورد تكریم هر گناهی را از من ببخش و هر عیبی را بر من بپوشان و هر غمی را از من برطرف كن و رزق مرا وسعت ده و هیچ جاهلی را باقی مگذار و هر جهلی را تبدیل به علم كن و هیچ فسادی را برای من باقی مگذار و آن را برطرف فرما و آرزوهایم را برآورده نما و تنگناها و مضیقه‌های مرا به وسعت و گشایش برسان و هر پریشانی را از من برطرف كن و هر امر ناقصی را از من به كمال و تمام برسان و مال مرا افزایش ده و خلق مرا نیكو فرما و انفاق مرا امر پایداری قرار بده و هر مشكلی را از من حل نما و هر بدی را از من اصلاح فرما، و هر محسودی را از من برطرف فرما، و هر دشمنی را از من بگردان و هر شری را از من كفایت نما و بیماری‌هایم را شفا ده و هر دوری را از خویش برای من تبدیل به نزدیكی نما و هر پراكندگی را تبدیل به اجتماع و پیوستگی گردان و هر خواهش مرا اجابت نما.
پروردگارا از تو خواستار خیر دنیا و ثواب آخرت هستم. پروردگارا ما را به غنای خویش با حلالت از حرامت بی‌نیاز فرما. پروردگارا ما را به فضلت از همه خلق بی‌احتیاج نما. پروردگارا از تو خواستار علم نافع و قلب با خشوع هستم. پروردگارا به من یقینی شفا دهنده و عملی خالص عطا فرما.
پروردگارا به من صبر زیبا و اجر و پاداش بزرگ و بسیار و شكرگزاری نعمتت را به من عطا فرما و احسان و كرامتت را نسب به من زیاد فرما و گفتار مرا در میان مردم مورد قبول قرار ده.
پروردگارا اعمال مرا در نزد خودت رفیع و قبول فرما و برای من در اعمال خیرم پیروانی قرار ده و دشمن مرا نابود كن. بارالها بر محمد و آل محمد در لحظه لحظهٔ شب و روز درود فرست. و مرا از شرور اشرار كفایت كن. و از گناهان و سنگینی‌های آن و از آتش جهنم حفظ كن و به دار قرار وارد فرما. و مرا و همهٔ برادران و خواهران دینی‌ام را به رحمت و كرم خودت بیامرز ای بخشاینده مهربان.۲

پی‌نوشت‌ها:
۱) مسائلی، احمد، فسلفهٔ اخلاق و علم اخلاق، فصل ۱۶ و ۱۷.
۲) زیارت ناحیه مقدسه صاحب الزمان(ع).

منبع : سازمان آموزش و پرورش استان خراسان