آموزش تغذیه در بیماران دیابتی

●چگونه می توان به طور صحیح غذا مصرف کرد ؟
استفاده از هرم مواد غذایی به شما کمک می کند تا برای تغذیه صحیح از غذاهای متنوع استفاده کنید .زمانی که غذاهای متنوع می خورید ویتامین ها و مواد معدنی لازم نیز به بدنتان می رسد .سعی کنید هر روز از هر گروه از مواد غذایی نام برده شده در هرم زیر استفاده نمایید .
● مواد نشاسته ای چیست ؟
مواد نشاسته ای شامل انواع نان ، غلات ، حبوبات ، انواع خمیرها یا سبزیجات نشاسته ای است . در هر وعده غذایی باید از مواد نشاسته ای استفاده کرد . ممکن است شنیده باشید که مبتلایان به دیابت نباید مواد نشاسته ای بخورند ولی به خاطر داشته باشید که این توصیه دیگران را هرگز نباید اجرا نکنید . خوردن مواد نشاسته ای برای سلامت هر فرد لازم و ضروری است .
تعداد واحد کربوهیدرات بستگی به شرایط مختلف دارد :
●میزان کالری مورد نیاز
▪برنامه درمانی دیابت
مصرف مواد نشاسته ای سبب کسب انرژی ، ویتامین ها ، مواد معدنی و فیبر می شود . غلات کامل مفیدتر از بقیه غلات است زیرا باعت رساندن بیشتر مواد معدنی ، ویتامین و فیبر به بدن می گردد . فیبر موجود در غذاهای گیاهی که جزئی غیرقابل جذب است ، به کارکرد درست روده ها کمک می کند .
یک واحد ماده نشاسته ای شامل چه غذاهایی است ؟
۱ واحد
یک برش یا ۳۰ گرم نان ( سنگگ ، تافتون ، بربری ) یا ۳ عدد بیسکویت معمولی یا ۱ عدد سیب زمینی کوچک یا یک سوم لیوان برنج پخته یا یک سوم لیوان عدس پخته
۲ واحد
۲ برش نان یا ۱ عدد سیب زمینی + ۱ عدد بلال ( تقریباً ۱۵ سانتی متر )
۳ واحد
۱ عدد سیب زمینی آب پز + ۵ قاشق غذاخوری برنج پخته + ۱ برش نان
ممکن است فقط لازم باشد یکی از مواد فوق یا ۳ واحد ماده نشاسته ای را مصرف کنید . اگر به خوردن بیش از یک نوع کربوهیدرات در هر وعده غذایی نیاز داشتید از مواد نشاسته ای مختلف استفاده نمایید .
بهترین راه برای خرید ، پخت و خوردن مواد نشاسته ای چیست ؟
سعی کنید نانهای حاوی غلات کامل ( نان سنگک ،‌ نان جو و ... ) تهیه کنید .
سعی کنید مواد نشاسته ای پرچربی و سرخ شده مانند چیپس ذرت ، چیپس سیب زمینی ، شیرینی ، بیسکویت و ... کمتر مصرف کنید .
ماست و شیر کم چربی یا بدون چربی تهیه نمایید .
به جای سس مایونز از خردل یا آب لیمو استفاده کنید .
سعی در انتخاب مواد غذایی ، انواع بدون چربی یا کم چربی آن را مصرف کنید .
به جای کره ، روغن های حیوانی یا مارگارین از روغن مایع ( ذرت ، آفتاب گردان و ... ) استفاده کنید .
سعی کنید تا حد امکان شیرینی ، شکلات ، ژله ، آب نبات ، و کلیه مواد غذایی که از قندهای ساده تشکیل شده اند مصرف ننمایید .
● سبزیها شامل چه غذاهایی هستند ؟
مصرف سبزیها برای تمامی افراد مفید است . سعی کنید هر روز سبزیهای خام و پخته استفاده نمایید .
مصرف سبزیها باعث رساندن ویتامین ها ،‌ مواد معدنی و فیبر به بدن شما می شود . البته انرژی تولید شده از مصرف سبزیها بسیار اندک است .
تعداد واحد سبزیهایی که باید در طول روز مصرف کنید به عوامل زیر بستگی دارد :
میزان انرژی روزانه مورد نیاز
غلظت قند خون
●یک واحد از گروه سبزیها شامل چیست ؟
۱ واحد
یک عدد هویج پخته یا یک سوم لیوان لوبیا سبز یا قارچ پخته
۲ واحد
۱ عدد هویج پخته + ۱ کاسه ( کوچک ) سالاد یا ۱ عدد گوجه فرنگی متوسط
۳ واحد
نصف لیوان سبزیجات خام پخته یا خام خرد شده ( گل کلم ، ذرت و ... ) + ۱ عد گوجه فرنگی متوسط + سه چهارم لیوان آب سبزیها
ممکن است ۱ واحد یا بیشتر از سبزیها مورد نیاز روزانه شما باشد . اگر روزانه بیش از ۱ واحد از سبزیها مورد نیاز است ، سعی کنید از انواع مختلف سبزیها استفاده نمایید .
مهمترین راه برای خرید ، پخت و خوردن سبزیها چیست ؟
سعی کنید از سبزیهای خام یا پخته بدون چربی یا کم چربی مصرف نمایید . می توانید سبزیها را بدون چربی نیز طبخ کنید .
سعی کنید از سس سالاد بدون چربی یا کم چربی برای روی سالاد یا سبزیها استفاده نمایید .
از پیاز و سیر در غذاها استفاده کنید .
به جای سس از آبغوره یا آب لیمو در سالاد استفاده کنید .
در حین پخت به سبزیها یک قطعه گوشت قرمز یا مرغ اضافه کنید .
بهتر است سبزیها را سریعاً بپزید و سعی کنید آنها را در کمی آب جوش بجوشانید .
اگر سبزی را بصورت سرخ کرده مصرف می کنید باید از روغنهای مایع نظیر روغن زیتون ، ذرت و یا آفتابگردان به مقدار بسیار استفاده نمایید .
سعی کنید به سبزیهای پخته شده کره یا مارگارین اضافه نکنید .
اگر نیاز به مصرف سس برای سالاد دارید از ماست کم چربی و یا آب لیمو نیز می توانید جهت تهیه سس استفاده کنید .
● میوه ها شامل چیست ؟
مصرف میوه ها برای همه افراد لازم و ضروری است . با مصرف میوه می توان انرژی ، ویتامین ها ( A و C ) ، مواد معدنی و فیبر را به بدن رساند . تعداد واحدهای میوه که در طول روز مصرف می کنید به عوامل زیر بستگی دارد :
میزان کالری مورد نیاز
غلظت قند خون
●یک واحد از گروه میوه ها شامل چیست ؟
۱ واحد
نصف لیوان آب پرتقال یا ۱ عدد سیب کوچک ( یا هلو یا کیوی یا پرتقال ) یا نصف گریپ فروت یا ۲ قاشق غذاخوری کشمش۲ واحد
نصف موز بزرگ ( ۵/۲۲ سانتی متر ) + ۱ عدد و نصفی انجیر خشک یا یک و یک چهارم لیوان توت فرنگی
ممکن است به مصرف ۱ یا ۲ واحد میوه در طول روز نیاز داشته باشید در صورتی که در طول روز بیش از ۱ واحد باید میوه بخورید ، سعی کنید از انواع میوه ها استفاده نمایید .
●چه نکاتی را هنگام مصرف میوه ها باید رعایت کرد ؟
سعی کنید میوه ها را بصورت خام مصرف کنید .
میوه های خشک شده در واقع شکل تغلیظ شده هستند که مقادیر زیادی قند دارند ، بنابراین باید به میزان اندکی مصرف شوند .
انگور دارای قند زیادی است که اگر آنرا به مقدار زیاد مصرف کنید بر کنترل قند خون شما اثر می گذارد .
در هنگام خرید سعی کنید میوه های کوچک تر انتخاب کنید .
خوردن میوه ها بصورت کامل بهتر از مصرف آب میوه ها است .
سعی کنید در صورت مصرف آب میوه ، از آب میوه صددرصد طبیعی و بدون شکر اضافه شده استفاده کنید .
از دسرهای آماده که چربی و قند بالایی دارند استفاده نکنید .
اگر علاقه زیاد به مصرف آب میوه دارید آنرا با افزودن آب رقیق نمایید و یا آب را به میوه له شده اضافه کنید و به خاطر داشته باشید که نباید به آن شکر اضافه نمایید .
همچنین به منظور پیشگیری از یبوست و دیگر عوارض گوارشی سعی کنید تا حد امکان میوه ها را با پوست مصرف کنید .
● گروه شیرشامل چه غذاهایی است ؟
مصرف ماست و شیر بدون چربی و یا کم چربی برای سلامت همه افراد ضروری است . مصرف شیر و ماست سبب تولید انرژی و دریافت کلسیم ، ویتامین A ، پروتئین و سایر ویتامین ها و مواد معدنی می شود .
هر روز شیر بدون چربی یا کم چربی بنوشید و ماست کم چربی یا بدون چربی مصرف کنید.
تعداد واحد مصرفی از لبنیات به شرایط زیر بستگی دارد :
میزان انرژی روزانه مورد نیاز
غلظت قند خون
نکته مهم : اگر باردار هستید یا به نوزاد خود شیر می دهید ،‌ روزانه ۵-۴ واحد شیر و ماست مصرف کنید .
یک واحد شیر و جانشین های آن شامل چه غذاهایی است ؟
۱ لیوان شیر کم چربی یا بدون چربی یا سه چهارم لیوان ماست کم چربی یا بدون چربی
● غذاهای پروتئینی کدامند ؟
غذاهای پروتئینی شامل گوشت قرمز ، ماکیان ( مرغ ،‌ بوقلمون و ... ) ماهی ، تخم مرغ و پنیر است .
هر روز مقدار کمی از این مواد را در برنامه روزانه بگنجانید .
مصرف روزانه پروتئین ها به ترمیم و ساخت بافتهای بدن و عضلات کمک می کند و سبب تأمین ویتامین های B۶ و B۱۲ و مواد معدنی ( آهن و ... ) نیز می گردد .
تعداد واحدهای مورد نیاز از مواد پروتئینی به شرایط زیر بستگی دارد :
میزان انرژی مورد نیاز روزانه
غلظت قند خون
یک واحد گوشت و جانشین های آن شامل چه غذاهایی است ؟
۳۰ گرم گوشت قرمز ، ماکیان یا ماهی پخته شده یا ۳۰ گرم پنیر بصورت زیر :
۱ عدد ران کوچک مرغ یا ۱ قوطی کبریت پنیر یا ۳۰ گرم ماهی تن نصف لیوان حبوبات پخته شده یا ۲ عدد تخم مرغ
بهترین راه برای خرید ، پخت و مصرف غذاهای پروتئینی چیست ؟
سعی کنید کم چربی ترین گوشت را بخرید .
پوست مرغ دارای چربی زیاد است ؛ قبل از پخت پوست آن را کاملاً جدا کنید .
سعی کنید که گوشت را بدون افزودن چربی طبخ کنید .
به جای سرخ کردن تخم مرغ ، آن را با پوست آب پز کنید .
برای طعم بخشیدن بیشتر به این مواد از آبغوره ،‌آب لیمو ، سس گوجه فرنگی و ... استفاده کنید .
فرآورده های گوشتی نظیر سوسیس ، کالباس و همبرگز دارای چربی زیادی هستند ، بنابراین مصرف آنها را به حداقل برسانید . سعی کنید ماهی بیشتر مصرف کنید و به جای سرخ کردن ماهی ، آن را بصورت آب پز ، بخارپز و یا کبابی مصرف نمایید .
● روغن ها و چربی ها شامل چه غذاهایی است ؟
همان طور که در هرم مواد غذایی مشاهده می کنید روغن ها و چربیها د رقله هرم قرار دارند . یعنی باید مصرف انها را به حداقل رساند . بعضی از چربیها و روغن ها دارای چربی های اشباع و کلسترول می باشد که برای سلامتی مضر است . مصرف این غذاها انرژی فراوانی در بدن شما تولید می کند ولی مواد مغذی کمی به بدنتان می رساند . غذاهای پرچربی شامل کره ، مارگارین ، سس سالاد ، روغنها ، مایونز ، خامه ، پنیر خامه ای ، سرشیر ، چیپس ، سیب زمینی و ... می باشد .
یک واحد از روغن ها و چربی ها شامل چه غذاهایی است ؟
۱ واحد
۱ قاشق مرباخوری روغن ( آفتابگردان ، ذرت ، زیتون ، سویا ، پنبه دانه ) یا ۱۰ عدد زیتون کوچک
۲ واحد
۱ قاشق مرباخوری مارگارین + ۲ قاشق مرباخوری تخمه کدو یا ۱۲ عدد بادام خشک ، در هر وعده غذایی ممکن است ۲-۱ واحد از این مواد مورد نیاز باشد .
●مواد قندی شامل چه غذاهایی است ؟
همان طور که مشاهده می کنید مواد قندی ( نوشابه ، شربت ، مربا ، شکر ، عسل ، آب نبات ، شکلات ) نیز در رأس هرم قرار دارند . بنابراین باید از این مواد به مقدار بسیار کم مصرف نمایید . ( تا حد امکان مصرف نکنید ) . این مواد سبب تولید انرژی در فرد می شود اما هیچ ماده مغذی به بدن نمی رسانند . بعضی از مواد قندی مثل کیک ، دسرها و انواع شیرینی ها حاوی مقدار زیادی چربی نیز می باشند . مصرف کم این مواد نیز به کاهش وزن کمک می کند و قند خونتان را نیز کنترل می نماید .
یک واحد مواد قندی شامل چه غذاهایی است ؟
۱ واحد
۱ عدد شیرینی ( ۱ قطعه ۳ سانتی متری ) یا ۱ قاشق مرباخوری شربت
لازم به ذکر است که مصرف مواد قندی باعث می شود قند خون به سرعت بالا رود .
چند نکته مهم :
سعی کنید روزانه از تمام گروههای مواد غذایی استفاده کنید .
سعی کنید غذاهای متنوع مصرف کنید تا مواد معدنی و ویتامین ها به مقدار کافی به بدنتان برسد .
به اندازه کافی مواد نشاسته ای ، سبزیها و ماست و شیر مصرف کنید .
روزانه از مواد پروتئینی نیز استفاده نمایید .
در هر وعده غذایی باید سعی کنید که حداقل از هر ۳ گروه غذایی مختلف استفاده نمایید ؛ برای مثال ساندویچ تخم مرغ که در آن گوجه فرنگی ، کاهو و جعفری استفاده شده باشد .
مواد غذایی که روزانه مصرف می کنید به ۳ وعده اصلی و ۳ میان وعده تقسیم نمایید .
غذاخوردن منظم درتنظیم میزان قند خون اثر زیادی دارد به خصوص اگر قرص یا انسولین مصرف می کنید .
گنجاندن سبزیها و میوه ها به مقدار کافی در غذای روزانه را فراموش نکنید .
به هنگام طبخ غذا از نمک کمتری استفاده کنید و سعی نمایید که پس از پخت ، نمک به غذا اضافه نکنید .
از گیاهان معطر و ادویه های فاقد نمک برای طعم دادن به غذا استفاده کنید .
از غذاهای کنسرو شده که در طی فرایندهای صنایع غذایی نمک به آنها افزوده می شود کمتر استفاده کنید .
مصرف هفتگی تخم مرغ را محدود کنید ( حداکثر هفته ای ۲ بار ) .
به هنگام مصرف روغن ، هیچ گاه روغن را در ظرف سرازیر نکنید .
روزانه ۸-۶ لیوان مایعات بدون شیرینی بخورید .
سعی کنید وزن مطلوب خود را حفظ نمایید .
مغزهای گردو ، بادام و ... در گروه چربی ها قرار می گیرند و هر واحد آنها برابر ۲ قاشق غذاخوری است .

منبع : واحد مرکزی خبر