روغن و نقش آنالیز آن در مراقبت از وضعیت موتور دیزل

استفاده از برنامه آنالیز روغن یكی از روشهای ‏موفق و مورد تایید برای مراقبت از وضعیت ماشین آلات و جلوگیری از آسیب دیدگی قطعات آنها درطول ۳ دهه گذشته بوده است.‏
روغن موتور كه یكی از اجزای مصرفی موتورهای احتراق داخلی است، عمر محدودی دارد و باید پس از مدت زمان معینی، روغن موتور نو جایگزین آن شود. اما ‏آن چیزی كه همواره مورد بحث قرار دارد زمان دقیق تعویض روغن موتور است. ‏در گروه روغن موتورها پارامتری به نام ذخیره قلیائیت كل(TBN) با واحد ‏mg KOH/g‏ ‏وجود دارد كه یكی از ویژگیهای بارز هر روغن موتور است. این عدد در هر روغن ‏نشان دهنده خاصیت قلیایی آن روغن و یا بعبارت دیگر توانایی آن روغن برای خنثی كردن ‏اسیدهای تشكیل شده درون روغن، ناشی از اكسیداسیون روغن یا دیگر عوامل است كه در اثر ‏كاركرد روغن موتور ایجاد می شوند.
برای تعیین زمان دقیق طول عمر یك روغن موتور باید از ‏TBN‏ روغن نو یا روغن كاركرده مطلع شویم. هنگامیكه از زمان استفاده از روغن موتور می ‏گذرد، ‏TBN‏ روغن افت می كند. این پدیده نشان دهنده كاهش توانایی روغن برای مقابله با ‏مواد اسیدی و یا تمام شدن مواد افزودنی پاك كننده روغن موتور است. تجربه نشان می دهد، هنگامی كه میزان ‏TBN‏ روغن به نصف ‏TBN‏ روغن نو می رسد، بهترین زمان تعویض روغن ‏موتور فرا می رسد. در حال حاضر اندازه گیری ‏TBN‏، تنها در آزمایشگاههای روغن امكان پذیراست. به همین دلیل برای تعیین ‏TBN‏ روغن، باید از روغن موتور نمونه گیری و به آزمایشگاه ارسال ‏شود.
‏از طرف دیگر امروزه در برنامه های پیشرفته مراقبت از وضعیت، به روغن موتوری كه با بسیاری ‏از قسمتهای حساس درون یك موتور در تماس است به چشم یك منبع پر ارزش اطلاعات ‏می نگرند. بدین منظور میزان و نوع ذرات فلزی موجود در نمونه روغن را با روش ‏اسپكتروسكوپی یا روشهای مشابه تعیین می كنند. ذرات فلزی روغن نو نشان دهنده مواد ‏افزودنی موجود در آن است. ولی هنگامی كه روغن درون موتور شروع به كار می كند، ذرات ‏فلزی ناشی از سایش قطعات موتور مانند میل سوپاپها، پیستون و یاتاقان های میل لنگ در ‏روغن موتور افزایش می یابد. هنگامی كه این مقادیر از حد مشخصی كه در جداول و برنامه ‏ها تعیین شده است فراتر رفت، به مسئول مربوط گوشزد می شود كه چه قطعاتی از موتور در ‏حال سایش است و برای حل این مشكل یا باید روغن موتور را تعویض كرد یا نسبت به ‏رفع مشكل مكانیكی موتور اقدام كرد.‏

سمیرا معصومی آذر