احکام روزه

● تعریف روزه
روزه آن است که انسان برای انجام فرمان خداوند عالم, از اذان صبح تا مغرب, از چیزهایی که روزه را باطل می کند, خودداری نماید.
● نیّت روزه
در نیت روزه همین قدر کافی است که انسان برای انجام فرمان خداوند عالم از اذان صبح تا مغرب کاری که روزه را باطل می کند, انجام ندهد, وجاری کردن بر زبان و یا گذراندن از قلب لازم نیست.
(امام۱۵۵۰/, گلپایگانی/ ۱۵۵۹, اراکی/ ۱۵۸۶)
(تحریرالوسیلهٔ, ج ۱, ص ۲۷۸)
۱) انسان می تواند د رهر شب از ماه رمضان برای روزه ی فردای آن نیت کند و بهتر است که شب اوّل ماه هم نیت روزه ی همه ی ماه را بنماید.
(امام ۱۵۵۱/, اراکی ۱۵۸۷/, گلپایگانی ۱۵۶۰/)
۲) نیّت روزه ی ماه رمضان وقت معیّن ندارد. از اول شب ماه رمضان تا اذان صبح, هر وقت نیت روزه ی فردا بکند اشکال ندارد.
(امام ۱۵۵۲/, اراکی ۱۵۸۸/, گلپایگانی ۱۵۶۱)
● مسائل متفرقه ی نیّت
۱) اگر در روزه ی واجب معیّن مثل روزه ی رمضان (۱) از نیت روزه گرفتن برگردد (۲) روزه اش باطل است, ولی چنانچه نیت کند چیزی را که روزه را باطل می کند به جا آورد در صورتی که آن را انجام ندهد روزه اش باطل نمی شود. (امام ۱۵۷۰/)
۲) اگر پیش از اذان صبح نیت کند و بخوابد و بعد از مغرب بیدار شود, روزه اش صحیح است.
(امام ۱۵۶۰/, اراکی ۱۵۹۶/, گلپایگانی ۱۵۶۹)
● چیزهایی که روزه را باطل می کند:
▪ خوردن و آشامیدن
معیار در خوردن و آشامیدن چیست؟معیار, صدق خوردن و آشامیدن است, اگر چه به طور غیر متعارف باشد, پس اگر آب ازراه بینی وارد معده شود آشامیدن صدق می کند اگر چه به طور غیر متعارف است.
(تحریر الوسیله, ج ۱, ص ۲۸۱)
در این موارد روزه باطل نمی شود:
۱) سهواً چیزی بخورد یا بیاشامد.
۲) تزریق آمپولی که عضو را بی حس می کند و یا به جای دارو استفاده می شود.(۴)
۳) فروبردن آب دهان.
۴) فرو بردن اخلاط سر و همچنین سینه تا هنگامی که به فضای دهان نرسیده باشد.
۵) جویدن غذا برای بچه یا پرنده وچشیدن غذا و مانند اینها که معمولاً به حلق نمی رسد.
۶) مسواک را از دهان بیرون آورد و دوباره به دهان ببرد و رطوبت آن را فرو برد به شرط اینکه رطوبت مسواک در آب دهان به طوری از بین برود که رطوبت خارج به آن گفته نشود.(۵)
۷) اگر سهواً چیزی را بخورد و قبل از رسیدن آن به معده یادش بیاید که روزه است, چنانچه بقدری پایین رفته باشد که به فرو بردن آن خوردن نمی گویند(۶) لازم نیست آن را بیرون بیاورد وروزه اش صحیح است.
(امام ۱۶۵۰/ - ۱۵۸۲ - ۱۵۸۰ - ۱۵۷۹ - ۱۵۷۵ - ۱۵۷۳)
(اراکی ۱۶۱۱/ - ۱۶۱۴ - ۱۶۰۹- ۱۶۱۷ - ۱۶۱۵ - ۱۶۸۳)
(گلپایگانی ۱۵۸۴/ - ۱۵۸۸ - ۱۵۸۹ - ۱۵۹۱)
▪ خوردنیها و...
□ آیا کسی که می داند یا احتمال زیاد مدهد که اگر روزه بگیرد(به زخم معده یا سنگ مثانه) مبتلامی شود آیا روزه بر او واجب است یا خیر؟ ج :۱با علم یا احتمال عقلایی از قول طبیب حاذق به حصول و یا شدّت مرض روزه صحیح نیست.
(گلپایگانی )
ـ اگر احتمال عقلایی می دهد روزه نباید بگیرد.
(اراکی)
□ اگر رئیس یا کار فرمای کارخانه ای مستخدم خود را مجبور کند که در روز ماه رمضان برای او غذا بیاورد و اگر هم خودداری نماید ممکن است او را از کار بر کنار کند, آیا این عمل برای مستخدم مسئولیت شرعی دارد؟
ـ اگر مجبور است حکم سایر موارد اجباری رادارد.
(اراکی)
□ فروش خوردنیها و آشامیدنیها به مسلمینی که روزه نمی باشند چگونه است, آیا این معاملات صحیح است, اگر صحیح نیست و در آمد آن حلال نباشد به چه مصرفی برساند؟
ـ معامله صحیح است, اگر کمک به روزه خوردن است اجتناب کنند.
(اراکی)
□ دانشجویی روزه نمی گیرد و می گوید با حال روزه نمی توانم درس بخوانم و در امتحان مردود می شوم چه حکمی دارد؟
ـ امر مذکور عذر نیست و افطار عمد است.
(اراکی)
□ شخص چنان به سیگار معتاد است که ترک سیگار اورا مانند دیوانگان می کند تکلیفش راجع به روزه چیست؟
ـ باید روزه بگیرد و اعتیاد به سیگار مجوز روزه گرفتن نمی شود.
۱) احتیاط مستحب آن است که روزه دار از استفاده ی آمپول خودداری کند و فرقی بینآمپولها نیست ولی اگر لازم شد و تزریق کرد, روزه ی او باطل نمی شود.
(اراکی)(گلپایگانی ۱۵۸۵/)
۲) اگر رطوبت مسواک در دهان به طوری که از بین برود که رطوبت خارج به آن گفته نشود, ولی بداند که در دهان باقی است بنابر احیتاط نباید آن را فروبرد.(گلپایگانی ۱۵۸۲/)
۳) چنانچه ممکن باشد, باید آن را بیرون آورد وروزه اش صحیح است.(گلپایگانی ۱۶۵۹/)
▪ دروغ بستن
(۳) عمدی به خدا متعال و پیامبر اسلام (ص) و ائمه اطهار (ع) روزه رادروغ بستن به خدا و پیغمبر و ائمه اطهار (ع) باطل می کند و همچنین دروغ بستن به سایر پیامبر الهی (۴) و حضرت زهرا (س) بنابر احتیاط واجب (۵) روزه را باطل می کند. (امام ۱۵۹۶/, اراکی ۱۶۳۱, گلپایگانی ۱۶۰۵/.)
دروغ بستن به این صورتها روزه را باطل می کند:
با گفتن, نوشتن, اشاره, جواب از سؤال , کنایه و تصدیق.
ـ دروغ : مربوط به دین باشد یا مربوط به دنیا باشد. (بنابر احتیاط واجب)
ـ دروغ : ساخته ی خودش باشد یا ساخته ی دیگران باشد.
ـ دروغ : در گفته هایشان باشد یا در غیر گفته هایشان باشد مثل اینکه خبر بدهد که
چنین کاری را انجام داده اند.(بنابر احتیاط واجب)
(تحریر الوسیلهٔ, ج ۱, ص ۲۸۴, امام ۱۵۹۶/ـ۱۶۰۱.)
▪ در این موارد روزه باطل می شود :
۱) عمداً نسبت دروغ به خدا و پیامبر و جانشینان آن حضرت بدهد یا نسبت دروغ به
سایر پیامبران و اوصیإ و حضرت زهرا (س) بدهد (بنابر احتیاط واجب) اگر چه فوراً بگوید دروغ گفتم یا توبه کند. (امام ۱۵۹۶/, گلپایگانی ۱۶۰۵/, اراکی ۱۶۳۱/.)
۲) سخن راستی را از پیامبر (ص) خبر دهد پس بگوید خبری را که از پیغمبر نقل
کردم دورغ است.
۳) در شب خبری را به دورغ از پیامبر نقل کند پس در روز بگوید آنچه را دیشب
گفتم راست است. (تحریر الوسلهٔ, ج ۱, ص ۲۸۴.)
۴) از او بپرسند که آیا پیغمبر (ص) چنین مطلبی فرموده اند و از جایی که در جواب
باید بگوید نه, عمداً بگوید بلی یا جایی که باید بگوید بلی عمداً بگوید نه.
۵) دروغی را که دیگری ساخته عمداً به خدا و پیغمبر و جانشینان پیغمبر نسبت دهد. (امام ۱۶۰۲/ـ۱۶۰۱ـ۱۶۰۰ـ۱۵۹۶)(تحریر الوسیلهٔ, ج ۱, ص ۲۸۴) (اراکی ۱۶۳۵/ـ۱۶۳۶ ۱۶۳۷/.)
▪ در این موارد روزه باطل نمی شود :
۱) اگر قصد راست گفتن داشته باشد بعد دروغ از کار در آید.
۲) اگر قصد دروغ بستن را داشت بعد راست از کار در آید . البته به فتوای آقای
گلپایگانی و اراکی در این مورد روزه اش باطل می شود و باید آن روزه را تمام نموده و قضای آن را نیز به جای آورد.(گلپایگانی ۱۶۰۸/, اراکی ۱۶۳۴/.)
۳) دروغی را که دیگری ساخته از قول آن کس به خدا و پیغمبر و جانشینان پیغمبر
نسبت دهد[ اگر چه بداند آن حرف دروغ است]
۴) جدّاً نمی خواهد خبر از چیزی بدهد بلکه در مقام شوخی یا لغوگویی چیزی را به خدا پیغمبر جانشینان پیغمبر نسبت دهد. (تحریر الوسیلهٔ , ج ۱, ص ۲۸۴, امام ۱۶۰۰/ـ۱۵۹۹ـ۱۵۹۸)
۵) کسی که در ماه مبارک رمضان قرآن را به نیت صحیح , غلط بخواند.
(مجمع المسائل, ج ۱, ص ۲۶۶, س ۱۷)
اگر بخواهد خبری را که نمی داند راست است یا دروغ نقل کند, بنابر احتیاط واجب باید از کسی که آن خبر را گفته یا از کتابی که آن خبر در آن نوشته شده نقل نماید. (امام ۱۵۹۷/ـ۱۵۹۸ـ۱۵۹۹ـ۱۶۰۰)(اراکی ۱۶۳۴/ـ۱۶۲۳)(گلپایگانی ۱۶۰۶/ـ۱۶۰۸.)
ـ آیا بخاصر علاقه به اباعبدالله الحسین (ع) مرثبه و مصیبت خواندن به طوری که نمی دانم راست است یا نه , و با این حال در ماه مبارک روزه هم می گیریم وظیفه ام چیست؟
در فرض مذکور احتیاط شود یا به راوی و کتابی که نقل کرده است استناد کند.

۱- مردّد شود که روزه ی خود را باطل کند یا نه و یا قصد کند که روزه را باطل کند روزه اش باطل می شود.
(گلپایگانی ۱۵۷۹/)
۲- یا نیت کند که چیزی راکه روزه را باطل می کند به جا آورد. روزه اش باطل است.
(اراکی ۱۶۰۶/)
۳ـ دروغ بستن به خدا و پیامبر و امامان عبارت از آن است که سخن و کاری را به آنها نسبت دهد که نگفته اند و انجام نداده اند.(اگر چه فوراً بگوید دروغ گفتم و توبه کند)
۴ـ احتیاط واجب آن است که به جانشینان پیامبران گذشته هم نسبت دروغ ندهد.
(گلپایگانی ۱۶۰۵/)
۵ـ در مورد حضرت زهرا (س) با احتیاط واجب . (اراکی ۱۶۱۳/.)

منبع : بلاغ