رنسانس منطقه

ده سال پیش، در پی چندین دهه بی‌ثباتی اقتصادی و سیاسی، شهر مونترال در وضعیت بسیار بدی به‌سر می‌برد. بعد از رفراندوم سال ۱۹۹۲ که با اختلاف اندک آرا کبک به‌عنوان جزئی از کانادا باقی ماند، مونترال فعالانه رویکردهای اقتصادی خود را تغییر داد. نقطهٔ اوج این تبدیل منطقه بین‌المللی است، ترکیبی از زیرساخت‌ها و فضاهای عمومی، معماری نو و حفظ بناهای تاریخی، معماری منظر و هنر مردمی.ترکیب سرمایه‌گذاری عمومی و خصوصی توسط شهر و ایالت و دولت مرکزی در این پروژه، خسارات دهه ۶۰ را جبران کرد؛ هنگامی‌که تند راه ویل مری و مترو مرکز شهر را شکافته و هسته تاریخی در امتداد رودخانه را از منطقه اداری تا به شمال جدا کرده بودند. منطقه بین‌المللی که ۲۷ هکتار مساحت دارد و هفت بلوک از بزرگراه و مترو را پوشش می‌دهد، موفق شده مناطق جدا شده از مرکز شهر را دوباره به هم مرتبط کند.این ناحیه حول دو فضای عمومی مهم امتزاج دو فرهنگ انلگیسی و فرانوسی در کانادا را نشان می‌دهد سازمان یافته است. میدان ویکتوریا در قسمت غربی یکی از قدیمی‌ترین مکان‌های عمومی شهر است. این میدان پس از ترکیب با تندراه جدید، اکنون به شکل اصلی خود که توسط خیابان سنت آنتونی دو نیم شده بود، بازگشته است. ورودی مترو توسط هکتور گیمارد به سبک آرت نوو و مجسمه ملکه ویکتوریا اثر مجسمه‌ساز انگلیسی مارشال وود با طرح معمار منظر معاصر، کلود کورمیر ترکیب شده است.این میدان با مجموعه‌ای از مسیرهای شمالی ـ جنوبی، ردیف ۲۸ تائی آبنماهائی که بر کنارۀ شرقی مفروش با گرانیت قرار گرفته‌اند، ردیفی از درختان در میانه و رزهائی در امتداد جبهه غربی شکل گرفته است. دو مکعب شیشه‌ای نوساز در امتداد خیابان سنت آنتونی نقش کیوسک گل‌فروشی و ورودی دوم مترو را ایفا می‌کنند.پس از چندین بلوک به سمت شرق، دوم فضای عمومی جدیدی است که به یاد جان پل ریوپل هنرمند صاحب نام کبکی نامگذاری شده است. بر خلاف میدان ویکتوریا دانه‌بندی این بافت شرقی ـ غربی است با نوارهائی بی‌قاعده از چمن و فرش گرانیتای که جا به جا درخت‌هائی از گونه‌های محلی نیز به آن اضافه شده است. در انتهای شمالی میدان، آبنمای ”لاتوت“ اثر ریوپل در روز با فواره‌ها و در شب با حلقه‌ای از آتش درون آب، به فضا جریان بخشیده است.پودر آبی که از روزنه‌های پنهان دور تا دور آب‌نما و شکاف‌های کف میدان است خارج می‌شود، اعداد ساعتی که در این مکان قرار دارد را نشان می‌دهد. میدان‌ها و خیابان‌های منطقه بین‌المللی با نشانه‌های شهری، چراغ‌های راهنما، ایستگاه‌های اتوبوس، نیمکت‌ها طراحی توسط ماکل دالر انجام یافته‌اند.دو ساختمان مهم نوساز نیز اخیراً تکمیل گشته‌اند: کاخ کنگره در جبهه شرقی میدان جان پل ریوپل که تا سه بلوک به طرف شرق به سمت سنت اربن گسترش می‌یابد و مرکز س.دپ اصلی (صندوق‌های امانت و سرمایه‌گذاری کبک) که از غرب میدان ریوپل تا میدان ویکتوریا امتداد می‌یابد.این ساختمان‌ها دو نمونه اعجاب‌انگیز متضاد هستند. در حالی‌که کاخ کنگره همانند جعبه‌ٔ بزرگ گوتیک‌واری است که با بودجه‌ای معمولی ساخته شده است، مرکز س.د.پ مرکز فرماندهی محافظت شده‌ای که بودجهٔ بالای آن در جزئیات و برای حصول کارائی بالا صرف شده است. هر یک از این ساختمان‌ها به بهترین وجهه ممکن با عملکردشان وفق پیدا کرده‌اند و نقش مهمی را در شهر ایفا می‌کنند.کاخ کنگره طراحی کنسرسیوم تترالت دوبوک، سا و همکاران در سال ۲۰۰۲ افتتاح شد. هر چند این بنا پیش از منطقه بین‌المللی و با سرمایه‌گذاری جدا تکمیل شد، اما با این بخش نوساز شهری در ارتباط بوده و بدان جان می‌بخشد. در واقع کاخ کنگره مساحت مرکز ساخته شده از بتن همرفت به شیوهٔ بروتالیستی مربوط به دهه ۱۹۸۰ که در درون یک پوشش فلزی لعابدار نوساز قرار گرفته است را دو برابر می‌کند.اولین ورودی مقابل میدان روپل قرار دارد که سایه‌بان‌هائی از شیشه سفید بر روی نمائی شطرنجی که شیشه‌های آن با ورقه‌هائی به رنگ‌های روشن پوشانده شده‌اند. فقدان علائم منحصربه‌فرد، باعث تبدیل این نما به یک تابلوی تبلیغات بزرگ شده که مشخص کنندهٔ مرکز بتنی (همرفتی) در این خیابان است.در امتداد خیابان سنت آنتونی، به سمت جنوب، جائی که ورودی سادهٔ مجموعه قرار دارد، نماهای ساختمان‌های قدیمی که شامل ادارۀ پست سابق و ایستگاه آتش‌نشانی است، در یک پوشش مسطح محکم قرار گرفته‌اند. این پوسته که هم‌چون موزائیک‌های ریز با جزئیات بسیاری دارد، از نوارهائی از سنگ‌های کاشی مانند در ابعاد ۶۰ در ۱۰ سانتی‌متر تشکیل شده است که با پوشش‌های خاکستری رنگی روکش شده‌اند. در خیابان ویگر. جائی‌که ورودی‌هائی در تراز زمین با پی به سازه پارکینگ آن سمت خیابان متصل شده‌اند، مرکز بتنی (همرفتی) از درون شیشه قابل رؤیت است. ورودی اصلی سنت اربن و دسترسی مترو، هم‌اکنون در قسمت پشتی ساختمان قرار گرفته‌اند و مانند یک تورفتگی عمیق، در حجم مکعب برش خورده‌اند.تغییر در رویکردهای معماری در طول ۲۰ سال گذشته واضح است.به‌جای یک مرکز شهری خشک و رسمی که از بتن ساخته شده باشد، کاخ کنگره یک بنای تجاری ساخته شده با شیشه، کرم، فولار ضد زنگ، گرانیت و نئون است. برای جان دادن به نمای بیرونی از سنگ‌های خاکستری ریز همراه با نمای صیقلی استفاده شده که با نور و حرکت مردم در درون ساختمان فعال می‌شود. سطوح صیقلی که زمین را پوشش داده، دیوارها و سقف‌های یکسره همگی برای ایجاد حالت ابهام و فریب به این فضای سادۀ خطی به‌کار برده شده‌اند. در بافت این پالت خاکستری نور روشن رنگی یک فضای کارناوال مانند ایجاد کرده است. جنگل ماتیک‌ها (نصب درختان بتنی به رنگ صورتی درخشنده توسط کلودکرمیر) همچنین بر اهمیت رنگ در ایجاد یک محیط پرتحرک در فضاهای گردش و انتظار در ساختمان تأکید می‌کند.برخلاف کاخ کنگره مرکز س.د.پ، یک بنای رسمی و ساده است. اجرای این مرکز به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مؤسسات مالی کانادا، برای حکومت ایالتی حساس بوده و آوردن ۱۵۰۰ کارمند به منطقه بین‌المللی، حساسیت سیاست‌های اتخاذ شده در قسمت بازرگانی است. این مجموعه به مساحت ۷۰ هزار مترمربع در میان برج‌های به‌هم پیوسته در منطقه در هسته تاریخی شهر قرار گرفته و شامل سه حجم مرتبط است که در قسمت فوقانی بزرگراه هستند (یک ساختمان دوازده طبقه روبه‌روی میدان ریوپل و دو ساختمان نه طبقه در امتداد خیابان ویگر که بر روی خیابان‌های سنت الکساندر و هرمیون قرار گرفته‌اند). در قسمت جنوبی سایت ۱۵۰۰ فضای پارکینگ در پنج تراز زیرزمین تعبیه شده است.این مجموعه با یک محل تجمع عمومی جالب که از ورودی اصلی در جان پل ریوپل تا ورودی دوم در میدان ویکتوریا گسترش یافته، انسجام یافته است.تراز خیابان با دو مغازه خواربارفروشی و اغذیه‌فروشی در یک گوشه از میدان و یکی از بهترین رستوران‌های مونترال در گوشه‌ای دیگر جان گرفته است. در میان این‌ها ورودی مرکز س.د.پ دسترسی عمومی به مترو و قسمت بالای اولین تراز محل تجمع عمومی را تأمین می‌کند. در اینجا یک دهلیزی به طول نه طبقه که از شرق به غرب باریک‌تر می‌شود و در کنار طبقات اداره در شمال قرار دارد، دیواری صیقلی به ارتفاع ۴۲ متر دارد.شیشه کاری محل تجمع (با کلماتی همانند همکاری و خلاقیت که برای کارمندان ضروری است، پوشانده شده است) با اتصالاتی به ستون‌هائی خرپائی فولادی در پشت وصل شده‌اند. دو رستوران در تراز پارکت قرار گرفته‌اند.آسانسورها در دهلیزی کوچک در امتداد محل تجمع بالا رفته‌اند و فضاهای گردش در طبقات که سه ساختمان را در هر ترازی به‌هم مرتبط می‌کند قسمت شمالی دهلیز را پوشانده است. اتاق مهم بازرگانی به‌صورت نمادین به‌عنوان یک مکعب دو طبقه در انتهای قسمت شرقی دهلیز معلق به‌نظر می‌رسد.علاوه بر معطوف کردن توجه به آسایش و ارتباط، محل تجمع به‌عنوان مکانی برای پذیرائی‌ها، ضیافت‌ها و اتفاقات ویژه‌‌ٔ دیگر نیز کاربرد دارد.مرکز س.د.پ اولین ساختمان در کانادا است که پوشش دو پوسته شیشه‌ای دارد و برخلاف ساختمان‌های همانند آن در اروپای غربی باید در شرایط سخت آب و هوائی عمل کند. پوسته خارجی که نما را تشکیل می‌دهد شیشهٔ دوجداره معمولی است، سپس یک لایه ۱۰۰ میلی‌متری هوا که به‌طور مکانیکی تهویه می‌شود و در آخر پوستهٔ داخلی شیشهٔ یک جداره‌ای وجود دارد که قابلیت باز شدن جهت نظافت را داراست. درست در بالای کف، یک بازشو و یک رادیاتور آب گرم با پوسته ترکیب شده‌اند. انرژی تابشی و گرمائی توسط کرکره‌هائی که در فضای خالی بین دو پوسته قرار گرفته‌اند، کنترل می‌شوند. این کرکره‌ها در صورت تمایل ساکنان ساختمان با سنسورهائی قابل تنظیم هستند. در تابستان، هوای گرم در فضای بین دو پوسته در هر طبقه منبسط شده و صعود می‌کند. این هوا توسط کانال‌هائی به دهلیز می‌رسد.در زمستان گرما در این فضا ذخیره می‌شود. این پوشش بار تأسیساتی ساختمان را کم کرده و به ساکنان امکان کنترل همه جانبه در محیط زندگی‌شان را می‌دهد.همانند مدل کارآمد اروپائی تهویه از طریق جابه‌جائی انجام می‌شود. در این شیوه هوا در سطح پائین توسط فضای مابین دو کف ذخیره شده و به تراز بالائی فرستاده می‌شود. این ساختمان از اصول ساختمان‌سازی آمریکائی شمالی که در آن تأسیسات در سقف قرار می‌گیرند، پیرونی نمی‌کند.ساختمان مرکز س.د.پ بیانگر این نکته است که پایداری زیست‌محیطی اصلی مهم در ساختمان‌سازی نوین است. به علاوه منطقه بین‌المللی و کاخ کنگره نشان‌دهندهٔ فهمی جدید از مسئله پایداری هستند که تنها به مسائل مربوط به انرژی محدود نمی‌شود، بلکه چالشی چند جانبه است برای اصلاح اشتباهات گذشته، پیوند دادن ساختمان‌های تاریخی حفاظت شده، معماری نو و فراهم کردن فضاهای باز شهری در کنار فضاهای داخلی دلباز و وسیع که به‌صورت چشمگیری قلمرو عمومی شهر را ارتقاء می‌دهند.
انت لوکویه

منبع : ماهنامه معماری و فرهنگ