بیان ارزشها و آسیب‌ شناسی انقلاب اسلامی از دیدگاه امام خمینی (ره)

عظمت شخصیت حضرت امام خمینی (ره) به مثابه كوهی بود بسیار بزرگ كه قله رفعیش در ورای ابرها طبیعت سر به آسمان معنویت و عبودیت حق سائیده و با پیوند به سرچشمه لایزال هستی، اعمال وجودش از زلال معرفت سیراب و از گستره پیرامونش، چشمه سارهای حكمت، جاری و تشنه كاملان آب حیات را سرمست شوق وصال نمود.
به تصدیق اندیشمندان و صاحب نظران، نه قله سر به فلك كشیده عرفانش در دسترس و دید محجوب ما بود و نه گام‌هایی لنگ آگاهی‌ ما را توان پیمودن دامنه گسترده و ابعاد كمالاتش، و نه اندیشه قاصر را توان نفوذ در ژرفای وجودش.
عظمت شخصیت امام (ره) و عمق گستردگی آن حتی برای نزدیك‌ترین افراد و برجسته‌ترین شاگردانش ایشان قابل دسترسی و شناخت دقیق نبود و كسی را هم یاری چنین ادعا نیست.
با این همه هركس متناسب با درك و ظرفیت و استعداد خویش و از زوایه‌ای آن هم در بعد ظاهری و اثباتی قطره‌ای از دریای حكمت و فرزانگی امام (ره) را چشیده است و با جمع آوری این قطره‌ها است كه جویبارهایی از آن دریای فضلیت برای تشنه كامان تاریخ و نسل‌های آینده ،جاری می‌شود.
نام خمینی گلهای امید را در دلهای شكوفا می‌كرد و نقاب فریب از چهره سالوس صفتان و ستمگران به دور می‌افكند. او كسی بود كه زور گوئیهای طواغیت غرب و شرق در آستان عزیز و منعیش همچون شراره‌‌ای از هیبت عزتش و سو سوزده ،و افسرده و خاموش می‌شدند. او كسی بود كه شراب طهور «سلوك اخلاقی و نبرد انقلاب »را یك جا سر كشید و در این مسیر آنچه را كه دیگران به چشم سر نمی‌دیدند به چشم دل می‌دید و آنچه را به گوش سر نمی‌شنید به گوش جان می‌شنید. و به روشنی اسلام ناب محمدی (ص) را از سایر جلوه‌ها دروغین آن (مانند اسلام شاهنشاهی، اسلام مقدس نمایان ،اسلام متحجرین، اسلام سرمایه داران بی درد و عافیت طلب) و در یك كلام «اسلام امریكایی» باز می‌شناخت كه بر دیگران مشكل و بلكه غیر ممكن بود.
این قلم همچون دیگر صاحب‌نظران اعتقاد دارد ، انقلاب اسلامی ماهیتا یك حركت ارزشی بود و به همین جهت با بسیاری از محاسبات علمی سازگاری و انطباق نداشت و بطور قطع و یقین بنیانگذار و رهبر فقید انقلاب كبیر اسلامی موفق و پیروزی آن نیز ارزش‌‌های اعتقادی جامعه تحت رهبری خویش را به عنوان دستمایه و سرمایه كار خویش برگزید و با تعریف و یادآوری این ارزش‌ها كه به صورت بالقوه در فطرت هایی پاك انسان‌ها موجود بود به بارور ساختن و بهره دهی اعتقادات ارزشی آنان دست یافت. بر احدی پوشیده نیست كه ارزش‌های یاد شده در تعالیم حضرت امام (ره) مستفاد و مستخرج از متن معارف غنی اسلام و تشیع بود. ضمن آنكه باید اذعان داشت اعجاز كلام و رهبری آن حضرت بدان جهت بود كه امام (ره) خود معلم اخلاق و استاد تهذیب و تهذب نفس بود و مشی و مرام حضرتش قبل از بیان و زبان و كلاس درس ممثل و مصداق عینی همان ارزش‌‌ها بود. ارزش‌هایی چون عبودیت و تعبد، زهد و پارسایی، شجاعت و مجاهدت در راه خدا، ایثار و فداكاری برای ارزش‌های اجتماعی و عمومی و هوشمندی و حضور فعال در متن جامعه و تحولات آن در جزء جزء شخصیت حضرت امام (ره) متجلی بود.
و البته به این نكته نیز باید اشاره ‌شود كه امام (ره) در زمره‌ عالمان و فقهایی نبود كه به بحث و درس و رتق و فتق امور دینی و مذهبی صرف مقلدین قانع باشد و بلكه نگاه تیزبین و هوشمندش همه زوایای جامعه، حكومت، مجلس ،حوزه‌ها، دانشگاه‌ها، جوامع روشنفكری، فرق مذهبی، صنعت، اقتصاد، بازرگانی، ادبیات و در یك كلام همه جا را زیر نظر داشت و مسئولانه و فعالانه عكس العمل نشان می‌داد. امام راحل با عینیت دادن اوصافی در خود و نیل به توفیق بر این باور بود كه چنانچه جامعه نیز آن خصلت‌ها را در خویش احیاء كند موفق خواهد شد و با این دیدگاه می‌‌توان نتیجه گیری نمود كه نهضت بزرگ امام خمینی (ره) پیش از آنكه یك انقلاب اسلامی و دینی تلقی گردد یك انقلاب ارزشی با رویكرد دینی - مذهبی در نهاد جامعه بود. راقم این سطور با توجه به آغاز هفدهمین سالروز جانسوز بنیانگذار و احیاءگر آئین محمد (ص)_ حضرت امام خمینی (ره)_ بر آنست تا در این مقاله كوتاه و فشرده ضمن معرفی ارزش‌‌ها از دیدگاه معظم له متعاقبا آفاتی كه این ارزش‌های انقلاب را تهدید می‌كند، فهرست وار مطرح و بار دیگر مردم و مسئولین دلسوز نظام اسلامی را به تعمیق و تامل دعوت نماید.
● بیان ارزش‌های انقلاب اسلامی از منظر امام خمینی (ره):
ارزش‌‌ها عبارتند از مجموعه‌ای از عناصر اعتقادی و عملی كه موجب خواهد شد انگیزه و علت رفتار فرد و جامعه به سمت و سویی خاص واقع شده و در سایه ارج نهادن به آنها و محوریت آنان سعادت و تكامل حاصل گشته، فلاح و رستگاری تضمین می‌گردد. بعضی از صاحب‌نظران ارزش را فراتر از دانش توصیف كرده‌اند و بر این باورند كه دانش انسان را لزوما به سوی تكامل حركت نمی‌دهد بلكه این ارزش‌ها هستند كه حركت آخرین و تعالی‌بخش می‌باشند. بنابراین با كمی دقت می‌توان اظهار نمود، مجموعه ارزش‌ها انقلاب اسلامی همان خصوصیاتی هستند كه بصورت بالقوه در بستر جامعه حضور و زمینه رشد داشته‌اند و رهبری حكیمانه حكیمی متاله و عالمی ربانی با علم و احاطه به حضور این استعداد‌های بالقوه در فطرت جامعه بر آنان انگشت نهاده و رشد و اعتلا و احیای آنان را سبب گشته است.
تحلیل‌گران بر این عقیده هستند،كه ارزشهای انقلاب اسلامی، سرمایه بیرونی وجود ملكوتی رهبر فقید كبیر انقلاب بوده‌اند، زیرا اگر ویژگی‌های شخصی ،شخصیتی و درونی حضرت امام (ره) را بخشی از سرمایه رهبری آن بزرگوار بدانیم بدون شك به سرمایه‌های بیرونی دیگر معتقد خواهیم شد كه دستمایه مدیریتی و زعامت آن رهبر فرزانه و مرجع موفق بوده است و این بخش همان ارزش‌های انقلاب اسلامی‌اند.
این ارزشها كه بیشترین توجهات امام راحل از ۱۵ خرداد ۴۲ تا بهمن ۵۷ و حتی تا پایان عمر شریفش به آنها معطوف گشته و به تكرار در مناسبات‌های گوناگون با امت خویش در عرصه‌های مختلف بیان فرموده‌اند بشرح ذیل می‌باشد كه به یادآوری آنها اكتفا می‌شود:
۱- حضور مردم در صحنه: یكی از عوامل ایجاد و ابقای انقلاب اسلامی و پویایی و تبلور و حیات و استمرار آن طی ربع قرن اخیر حضور مسئولانه و متعهدانه مرحوم در صحنه بوده‌ است. (۱)
۲- ایمان: از ارزش‌هایی بنیادین انقلاب اسلامی از دیدگاه‌ حضرت امام (ره) عنصر ایمان بود. با این عنصر پیوند بین امام و امت یك پیوند عاطفی عمیقی بود كه هدایت انقلاب از همین طریق امكان پذیر بود.(۲)
۳- ایثار: روحیه ایثارگری و فداكاری از سرمایه‌های انقلاب و از دلایل پیروزی انقلاب به حساب می‌آمد. (۳)
۴- جهاد: تاریخ درخشان اسلام گواه صادقی است كه "جهاد" یكی از اركان استقرار و توسعه مكتب بی‌بدلیل آئین محمدی (ص) در طول زمان و مكان بوده است و انقلاب اسلامی كه منادی احیاء دوباره نهضت دینی به منظور حاكمیت ارزش‌های الهی بشمار می‌آید در مسیر حركت خویش از این عنصر سازنده و رهایی بخش بهره‌های فراوانی برده است.
حضرت امام خمینی (ره) خود از مصادیق بارز جهاد فی سبیل الله و مجاهدین در راه خدا بود و با جهاد تبلیغی و عملی خود از سنین نوجوانی در عرصه‌های جهاد اكبر و اصغر علیه ستمگران،و استعمارگران، سر بلند بیرون آمد و خود نیز منادی بزرگ جهاد گردید و این ارزش را به عنوان نقطه عطفی در ارزیابی ارزشهای انقلاب اسلامی مورد عنایت و تاكید قرار می‌داد.(۴)
۵- شهادت: در فرهنگ اسلام واژه‌ای است كه قداست خاصی دارد، اگر كسی با مفاهیم اسلامی آشنا باشد و در عرف خاصی اسلامی این كلمه را تلقی كند، احساس می‌كند كه هاله‌ای از نور این كلمه را فرا گرفته است و آن كلمه "شهید" است. شهادت سلاحی است كه هیچ دشمنی قادر به ارائه و عرضه قوی‌تر از آن نیست و ملتی كه با این سلاح به جنگ دشمن می‌روند پیروزی را به معنی اصلی و كامل آن بدست می‌‌آورند. ملت فهیم و شجاع ایران كه تمامی سربلندی‌ها و افتخارات خویش را مرهون اسلام و معارف متعالی آن هستند و همواره عزت خود را در مسیر تدین به اسلام و تمسك به پیامبر اكرم (ص) و اهل بیت مطهرش (ع) بدست آورده‌اند، در پویش واقعیت جهاد و چه بسیار این گوهر گرانقدر شهادت را بدست آورده و با همین اسلحه نیرومند دشمنان خویش را از لحاظ مادی و معنوی خسته و ناامید ساخته‌اند به جرات باید گفت رمز پایداری مردم سلحشور و با فرهنگ ایران در طول قرن‌های متمادی در میان دریایی از توطئه و فشارها و ستم‌های درونی و بیرونی، تمسك به جهاد فی سبیل الله و قبول شهادت در راه خدا بوده است و اگر نمی‌بود این رویكرد، نام ایران به تاریخ می‌پیوست و ملت ایران در میان هجوم‌های بزرگی كه به او شده است هضم و منهدم می‌شود.(۵)
۶- ساده زیستی: یكی از ارزش‌های رفتاری و شخصیتی امام خمینی (ره) همچون ائمه هدی(ع) زهد و پرهیز از دنیا بود كه ساده‌زیستن و دوری از تجملات نمود عینی و چهره شاخص این پرهیزگاری می‌باشد. وجود چنین خصوصیتی در امام (ره) سبب شد تا گرایش مردم به سوی ایشان روز به روز افزون گردد و دامنه‌ نفوذ حضرتش در قلوب جامعه گسترش یابد. به این نكته ظریف هم باید توجه داشت كه اسلام با رفاهیات سرجنگ و ستیز نداشته و ندارد و حكم به اباحه رفاه مشروع فرموده است و اگر هم در اخلاق اسلامی، نفی تجمل گرایی و دوری از دنیازدگی پررنگ می‌باشد، به عنوان ضرورتی برای تسریع در حركت تكاملی انسان مطرح گشته است لذا امام (ره) به عنوان معمار و طراح بنای رفیع انقلاب كبیر اسلامی، ساده زیست و پرهیز از تجملات را یكی از ارزشهای انقلاب مطرح و خود بدان پای‌بند بود و در طول حیات مباركش همگان را بویژه روحانیون و مسئولان عالیرتبه نظام اسلامی را به این ارزش‌ و پاسداری از آن توجه می‌دادند. (۶)
۷- وحدت كلمه: بداهت نقش وحدت كلمه در انقلاب اسلامی و آثار معجزه گرانه این عنصر بحث و تفصیل پیرامون آن را غیر ضروری می‌نماید. امام (ره) وحدت همگی براساس اصول و مصالح عالیه را برطرح مسائل ثانویه‌ای كه ممكن بود تفرقه آمیز باشد ارجح می‌دانست و همواره از وحدت كلمه به عنوان رمزی از رموز پیروزی و ارزشی از ارزش‌های انقلاب اسلامی یاد می‌فرمود و آن را از اوجب واجبات می‌شمرد.(۷)● آسیب شناسی انقلاب اسلامی از نگاه امام (ره):
بدیهی است در كنار نقاط قوت و قوت بخش به یك پدیده، نقاط آسیب پذیر و تهدیدی كننده‌ای نیز برای آن پدیده متصور می‌باشد. پیچیده‌ترین و مقتدرترین پدیده‌ها نیز به طرقی آسیب بردار و قابل تضعیف می‌باشند جز آنچه كه به جد و جهد متصل به سرچشمه قدرت و توانایی‌ها یعنی خداوند باشد.
بنابراین آنچه كه می‌تواند اقتدار انقلاب اسلامی، پویایی و استمرار آن را مورد تهدید قرار دهد مانند هر پدیده دیگر دارای دو منشاء است: یكی منشاء درونی و دیگری منشاء بیرونی. اینك آسیب‌های مورد اشاره را از منظر مدیر، طراح و معمار انقلاب اسلامی - امام راحل - فهرست وار بر شمرده و یادآوری می‌نمائیم:
الف. آسیب‌های داخلی (درونی) انقلاب اسلامی:
این آسیب‌ها عبارتست از:
۱- نفوذ افكار و اندیشه‌های انحرافی: این اندیشه‌ها از دو طریق نفوذ می‌كنند ،یكی از طریق دشمنان، هنگامی كه یك نهضت اجتماعی اوج می‌گیرد و جاذبه پیدا می‌كند و مكتب‌های دیگر را تحت الشعاع قرار می‌دهد.
دیگر از طریق دوستان و پیروان به علت ناآشنایی درست با مكتب، مجذوب یك سلسله نظریات و اندیشه‌های بیگانه و یا استحاله شدگان فرهنگی می‌گردند و آگاهانه یا ناآگاهانه آن نظریات رنگ و لعاب مكتبی و ارزشی می‌دهند و عرضه می‌نمایند.(۸)
۲- عدم حضور اندیشمندان و روحانیت در صحنه: این حضور مقصود حضور جامع و مانع در صحنه است. حضور در هر جا كه ممكن است خطری انقلاب را تهدید كند و به چشمی بیدار و ذهنی هوشیار و اندیشه‌ای نقاد احتیاج است. بزرگترین تاثیر حضور در صحنه، حضور در صحنه تفكر و اندیشه و جوابگویی به نیازهای فكری جامعه است كه شدیدا تشنه تحول و پویایی است.
این مهم مانع از نفوذ نااهلان و نامحرمان و مغرضان و جاهلان و خودباختگان به عرصه اندیشه و مدیریت انقلاب می‌گردد.(۹)
۳- نفوذ فرصت‌طلبان: رخنه و نفوذ افراد فرصت طلب در درون یك نهضت از آفت‌های بزرگ هر نهضت است. مراقبت باشیم كه با طناب پوسیده و نخ نما شده فرصت‌طلبان در چاه گرفتار نشویم زیرا طعم تلخ فرصت‌طلبان را در دوره مشروطیت چشیده‌ایم و آنگاه كه طناب به گردن مشروطه‌چیان انداختند.(۱۰)
۴- پیروی ازتمایلات نفسانی و گرایش به زندگی اشرافی:
گرایش به نفسانیات و تجملات مادی و زندگی اشرافی پدیده بیماری زایی است كه شخصیت انسان را تدریجاً به اعماق ورطه هلاكت و نیستی فرو می‌كشد و برهمین اساس امام (ره) دولتمردان مردم و متمكنین را به تعدیل زندگی و دوری از این خصلت به عنوان یك ضد ارزش فرا می‌خواند و متقابلا از فقرا و زاغه‌نشینیان اجتماع تكریم می‌نماید و بیش از همه روحانیان را به حفظ زی طلبگی و ساده‌زیستی می‌نماید.(۱۱)
۵- بر مسند رسیدن راحت‌طلبان:
به قدرت و منصب رسیدن راحت‌طلبان اصالت انقلاب را تهدید می‌كند و می‌تواند موجب آسیب رساندن به آن گردد.
راحت‌طلبان چه در صحنه سیاست و اداره داخل كشور و چه در عرصه بین‌الملل، حركت‌ها و باید و نبایدها را بر محوریت تحصیل راحتی خویش تفسیر، تائید و یا رد می‌كنند راحت‌طلبان هیچگاه در اندیشه رفاه عمومی و توزیع عادلانه ثروت نبوده و نخواهند بود. راحتی‌طلبی مسئولان بلند پایه نظام اسلامی و مدیران ارشد اجرایی كشور آنان را به زخارف دنیوی متمایل و تدریجاً طماع خواهد ساخت و طمع، عقل معاش و عقل معاد را از ایشان خواهد ربود. و به همین دلیل امام در این زمینه هشدار داده و اخطار نموده‌اند.(۱۲)
۶- ایجاد تفرقه و اختلاف: از بزرگترین خطرات و تهدیداتی كه همواره انقلاب اسلامی را تهدید نموده است، ویروس اختلاف میان صفوف مختلف جامعه بوده است این اختلاف افكنی به منظور تفرقه اندازی میان گروه‌های موثر بر سرنوشت اجتماع صورت می‌پذیرد و لذا امام (ره) با اعلام خطر یاد شده زنگ هشدار را برای امت اسلام بصدا در آورده است.(۱۳)
۷- فراموش شدن هدف: به شهادت تاریخ یكی از عامل آسیب رساندن به نهضت‌های مردمی ریشه‌دار و با اصالت، استفاده از عامل زمان در به فراموشی كشاندن هدف انقلاب می‌باشد. دشمن در این پروژه اهداف فرعی را بجای اهداف اصلی معرفی می‌كند و به بزرگنمایی مسائل اقتصادی و اجتماعی می‌پردازد و نهایتاً تبلیغ می‌كنند كه انقلاب از اهدافش فاصله گرفته و یا از آنها عدول نموده است. امام (ره) نیز در این زمینه هشدارهایی متذكر شده‌اند.(۱۴)
۸- دور شدن از ولایت فقیه: ولایت فقیه ركن انقلاب اسلامی و اساس برپایی خیمه نظام و حكومت اسلامی در عصر غیبت امام زمان می‌باشد.برای دشمنان انقلاب اسلامی از آغاز تاكنون قطع این ستون و فروپاشی خیمه انقلاب هدف اصلی بوده است. امام (ره) همواره مردم ایران را در خصوص پاسداری از این ركن اساسی جامعه اسلامی تذكر و روشنگری داده‌اند.(۱۵)
۹- تضعیف ارزش‌ها و نهادهای انقلابی: دشمنان انقلاب اسلامی با توجه به نقش امیدوار كننده و تاثیرگذار این ارزش‌ها بر آمده از دل انقلاب در باور مردم به اصالت‌ها و ارزش‌گذاری و ارزیابی ثمرات انقلاب به تضعیف، تحریف و مخدوش نمودن چهره این شاخص‌ها همت می‌گمارند.
حضرت امام(ره) در مواضع مكرر خود نسبت به این مواضع نیز هشدار داده‌اند.(۱۶)
۱۰- نفوذ در دستگاه‌های اجرایی: یكی دیگر از آسیب‌های انقلاب اسلامی نفوذ نااهلان و ظاهرالصلاح در دستگاه‌های اجرایی كشور و تصدی مناسب و مسئولیت‌هاست. ایشان ممكن است با حمایت یا بدون حمایت اجانب بر سر كار آیند و لذا حضرت امام (ره) در فرازهایی از وصیت‌نامه سیاسی- الهی خود به این مهم اشاره داشته‌اند و نسبت به این عامل بیماری‌زای خطرناك هشدار داده‌اند.(۱۷)
ب- آسیب‌های خارجی (بیرونی) انقلاب:
از جمله آسیب‌های دیگری كه حضرت امام (ره) برای انقلاب اسلامی خطرات آن را پیش بینی و براساس عملكرد گذشته و دشمنان و تجارب طولانی مبارزات خود آن آسیب‌‌ها را شناخته‌اند موضوع آسیب‌هایی است كه كیان انقلاب را از بیرون تهدید می‌نماید و منشاء خارجی دارد. از نگاه امام (ره) این آسیب‌های بیرونی می‌تواند از دو منشاء زیر سرچشمه گیرد.
۱- شبیخون و تهاجم فرهنگی: دشمنان انقلاب همواره دنبال این هدف بوده و هستند كه با تخریب فرهنگ و لشگركشی فرهنگی ،سمت و سوی دلخواه خود را در مقابله با انقلاب اسلامی پیاده نمایند به جامعه تلقین فقر فرهنگی را دیكته و تحمیل نمایند. چرا كه با این هدف می‌توانند به چپاول سرمایه و ثروت ملت پرداخته و خودناباوری را ترویج نمایند . امام (ره) در این خصوص مردم را به قناعت، خوباوری و خودسازی و گریز از مصرف‌زدگی توصیه فرموده‌اند.(۱۸)
۲- بحران‌های سیاسی: یكی دیگر از آسیب‌های تهدید كننده انقلاب اسلامی بحران آفرینی در روابط بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران است. امام (ره) تا زمانی كه زنده بود هیچگاه از موضع ضعف با دنیا و قدرتمندان سخن نگفتند و همواره در موارد آشكار خیانت به حقوق ملت و ظلم‌ها و ستم‌ها به آنان نیز تاخته‌اند. ضمن آنكه معتقد به حسن روابط با جهان بوده‌اند و امروز نیز ما پیرو همان سیاست‌های امام ره هستیم و در برنامه‌ انرژی هسته‌ای سر سوزنی كوتاه نخواهیم آمد.(۱۹)

نویسنده:اسدالله افشار
پی‌نوشت‌ها:
۱- صحیفه نور: جلد ۱۹ صفحه ۲۳۸. صحیفه نور ۲۰۹۰ صفحه ۴ صحیفه نور جلد ۱۵ و صفحه ۲۷
۲- قادر فاضلی، جاوید نامه، وصیت‌نامه حضرت امام خمینی _ره صفحه ۲۴ - ۲۲ و صفحه ۴۶ - ۴۲ صحیفه نور، جلد ۱۷ و صفحه ۱۰۱
۳- سید حمید روحانی، بررسی و تحلیلی از نهضت امام خمینی جلد ۱ صفحه ۴۸۷ سرگذشت‌های ویژه از زندگی حضرت امام خمینی (ره) به روایت جمعی از فضلاء جلد ۵ صفحه ۸۶ صحیفه نور ۱۷۹۰ صفحه ۱۸۹
۴- صحیه نور، جلد ۵ صفحه ۲۶۳
۵- شهید، صفحه ۷۲ شهید مرتضی مطهری، انتشارات صدرا كشف الاسرا، امام خمینی (ره( صحیه نور جلد ۱۷ صفحه ۱۰۴
۶- علامه شهید مرتضی مطهری، نهضت‌های اسلامی در صد ساله اخیر صفحه ۱۰۷، صحیفه نور جلد ۷ صفحه ۲۱۷
۷- صحیفه نور جلد ۱۵ صفحه ۲۷ و ۱۰۸ و ۲۴۴
۸- نهضت‌های اسلامی در صد ساله اخیر، فحه ۹۳- ۹۰ صحیفه نور، جلد ۱۲ ص ۲۲ صحیفه نور، جلد ۷ صفحه ۲۲۶، صحیه نور جلد ۲۰، ۱۲۷
۹- صحیفه نور، جلد ۲۰ صفحه ۱۳۰ صحیفه نور جلد ۱۷ صفحه ۲۶۲ صحیفه نور جلد ۲ صفحه ۲۰
۱۰- قادر فاضلی، همان منبع ۶۸-۶۶ و ۹۰-۸۸
۱۱- صحیفه نور جلد ۲۰ صفحه ۱۳۰
۱۲ و ۱۳ همان منبع صفحه ۱۹۴ صفحه ۲۰ و ۹۰ و ۱۳۰- ۱۲۵
۱۴- صحیفه نور جلد ۷ صفحه ۷۸ و ۶ صحیفه نور جلد ۵ صفحه ۲۴۱ صحیفه نور، جلد ۹ صفحه ۷۲ و ۷۶ صحیفه نور جلد ۲۰ صفحه ۲۳۵ صحیفه نور، جلد ۲۱ صفحه ۳۸
۱۵- صحیفه نور جلد ۹ صفحه ۱۷۰ و ۲۵۱
۱۶- صحیفه نور جلد ۲۱ و صفحه ۷۶ و ۸۰-۸۸ و ۱۸۳- ۱۸۲
۱۷- وصیت‌نامه سیاسی۰ الهی امام (ره) صفحه ۶۸
۱۸- صحیفه نور، جلد ۲۱ صفحه ۱۸۴ دیدگاه‌های فرهنگی امام خمینی (ره) خانم كبری اسدی موسسه نشر و تحقیق ذكر
۱۹- قادر فاضلی، جاوید نامه، صفحه ۶۱-۵۹ صحیفه نور جلد ۲۱ صفحه ۱۰۸- ۱۰۷

منبع : خبرگزاری فارس