حرکت لا‌ک‌پشتی برای گازسوز کردن خودروها

همزمان با افزایش قیمت نفت در سال‌های اخیر و به تبع آن، افزایش قیمت بنزین، فعالا‌ن صنعت خودروسازی به دنبال جایگزینی مناسب برای بنزین بوده‌اند. یكی از جایگزین‌های مطرح شده برای بنزین كه هم‌اكنون در دنیا در سطح محدودی از آن به عنوان سوخت خودرو استفاده می‌شود، گاز طبیعی است. با توجه به این‌كه میزان منابع گاز در دنیا قابل توجه و قیمت آن نیز در مقایسه با نفت پایین‌تر است، لذا استفاده از این سوخت در خودرو به جای بنزین توجیه‌پذیر به نظر می‌رسد. در كشور ما نیز طرح گازسوز كردن خودروها از طرح‌های مهم در صنعت خودرو به شمار می‌رود. البته باید گفت كه تفاوت‌هایی میان اجرای این طرح در كشورمان با سایر كشورهای دنیا وجود دارد; یكی از این تفاوت‌ها این است كه در كشور ما قرار است این طرح به صورت فراگیر اجرا شود و تمام خودروها گازسوز شوند، اما در دیگر كشورها اجرای این طرح به صورت محدود و گزینشی است. باید در نظر داشت كه كشور ما به دلیل دارا بودن منابع فراوان گاز و همچنین وجود بحرانی در كشور به نام بحران مصرف بالا‌ی بنزین مسئولا‌ن را به این فكر انداخته است كه این طرح را با جدیت و گستردگی زیاد دنبال كنند.
● تاریخچه طرح در ایران
طرح گازسوز كردن خودروها در ایران در سال ۱۳۵۶ به صورت آزمایشی در شهر شیراز آغاز شد و ۱۰ سال بعد نیز یعنی در سال ۱۳۶۶، این طرح در شهر مشهد اجرا شد. در سال ۱۳۷۹ وزارت نفت سازمان بهینه‌سازی مصرف سوخت كشور را تاسیس كرد تا بر روند گازسوز كردن خودروها نظارت كند.
طبق آخرین آمار به نقل از سایت انجمن بین‌المللی خودروهای گازسوز(IANGV) هم‌اكنون بیش از ۵ میلیون خودروی گازسوز در دنیا وجود دارد و تعداد ایستگاه‌های سوخت‌گیری نیز بیش از ۹۵۰۰ ایستگاه است. كشورهای آرژانتین، برزیل و پاكستان نیز در صدر كشورهای دارنده بیشترین خودروهای گازسوز هستند و بعد از آنها ایتالیا، هند، ایران، امریكا، چین، اوكراین و مصر به ترتیب دارای بیشترین تعداد خودروهای گازسوز در دنیا هستند. از نظر تعداد ایستگاه‌ها سوخت‌گیری نیز كشورهای آرژانتین، امریكا و برزیل در صدر قرار دارند. اما نكته جالبی كه می‌توان از آمارهای این سایت فهمید این است كه به رغم این‌كه تعداد خودروهای گازسوز در كشورهایی نظیر آمریكا، چین، آلمان، كانادا و كره‌جنوبی كمتر از ایران است اما تعداد ایستگاه‌های سوخت‌گیری در این كشورها بیشتر از تعداد آنها در ایران است كه این نكته نشان می‌دهد این كشورها ابتدا به تقویت زیرساخت‌های لا‌زم برای اجرای طرح گازسوز كردن خودروها پرداخته‌اند. یعنی در آغار تعداد ایستگاه‌های سوخت‌گیری خود را به حد مناسب رسانده‌اند و بعد از آن اجرای این طرح را آغاز كرده‌اند. هم‌اكنون بیش از ۱۷۰ هزار خودروی گازسوز در ۴۱ شهر كشور وجود دارد و شهرهای تهران، مشهد، تبریز، اصفهان، كرج و شیراز دارای بیشترین تعداد خودروهای گازسوز در كشور هستند.
● حذف كامل بنزین
اما سئوالی كه پیش می‌آید این است كه آیا حذف كامل بنزین از چرخه سوخت خودروهای كشور صحیح است یا خیر؟ و آیا اصولا‌ باید تمام خودروهای كشور از یك نوع سوخت استفاده كنند و یا این‌كه سبدی از انواع سوخت در كشور وجود داشته باشد و هر دارنده خودرو با توجه به علا‌قه‌اش خودرو مطابق با سوخت مورد نظرش را خریداری و از آن استفاده كند؟
بسیاری از كارشناسان بر این عقیده‌اند كه باید در كنار بحث گازسوز كردن خودروها از فناوری خودروهای نو نیز در كشور بهره گرفته شود. خودروهایی از قبیل خودروهای هیبریدی و برقی از این جمله‌اند.
دكتر لطف‌الله سوادكوهی ‌ رئیس پژوهشكده مكانیك سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران ‌ به ایسنا گفت: انتخاب نوع انرژی و سوخت برای استفاده، هیچ فرقی با انتخاب نوع خودرو ندارد و وزارت نفت باید با تولید سوخت‌های مختلف، زمینه را برای به وجود آمدن سبد سوخت در كشور فراهم كند.
● اجبار خودروسازان یا حمایت دولت؟
یكی دیگر از سئوالا‌ت مطرح درباره اجرای این طرح این است كه آیا اجبار خودروسازان به این‌كه هر سال تعدادی از محصولا‌ت تولیدیشان را گازسوز كنند صحیح است یا خیر؟ هوتن رستگار ‌ كارشناس خودرو ‌ درخصوص اجباری كردن طرح گازسوز كردن خودرو‌ها می‌گوید: در كالیفرنیای آمریكا در دهه ۶۰ وقتی آلودگی هوا به مرز خطرناكی رسید، دولت راهكار قانونی را برای خودروسازان برگزید و با تصویب قوانین مختلف و اجبار خودروسازان به رعایت این قوانین باعث شد آلودگی هوا در این منطقه مهار شود كه اگر این اجبار نبود شاید این قوانین با شكست مواجه می‌شدند. به هر حال باید لزوم حمایت دولت از اجرای این طرح را نیز جهت بهتر اجرا شدن آن در نظر داشت. در واقع اگر نگاهی گذرا به اقدامات دیگر كشورهای فعال در این طرح بیاندازیم متوجه نقش مهم دولت در بهتر اجرا شدن این طرح می‌شویم. به عنوان مثال در ایتالیا به عنوان یكی از كشورهای پیشگام در استفاده از گاز طبیعی به جای بنزین در خودرو اقداماتی نظیر كاهش مالیات بر مصرف سوخت گاز طبیعی و اختصاص تسهیلا‌تی جهت تشویق مردم به استفاده از خودروهای گازسوز صورت گرفته است. استراتژی اتحادیه اروپا نیز در خصوص استفاده از سوخت‌های جایگزین برای خودروها تا سال ۲۰۲۰ برای ۱۵ كشور عضو این اتحادیه طوری تدوین شده است كه تا سال ۲۰۲۰ درصد خودروهای با سوخت جایگزین كه عمدتاCNG می‌باشند به بالا‌تر از ۲۰% برسد.
● تبدیل موتور پایه بنزینی به گازسوز
یكی از اشكالا‌تی كه اغلب كارشناسان به اجرای این طرح وارد می‌كنند مشكل گازسوز كردن خودروهای با موتور پایه بنزینی است. اكثر كارشناسان بر این عقیده‌اند كه با گازسوز كردن خودروهای پایه بنزینی راندمان موتور كاهش می‌یابد و این كاهش راندمان باعث استهلا‌ك هر چه بیشتر موتور در طول زمان می‌شود. آنها همچنین معتقدند كه اگر موتور از ابتدا پایه گازسوز طراحی شود، میزان این كاهش راندمان بسیار كمتر خواهد بود.
● گازرسانی به ایستگاه‌های سوخت‌رسانی
یكی دیگر از مشكلا‌تی كه پیش روی این طرح قرار دارد، بحث انتقال گاز به شهرها و ایستگاه‌ها سوخت‌رسانی است. محمدرضا مظفری كارشناس خودرو در این‌ باره معتقد است: به علت این‌كه اكثر منابع گازسوز كشور در جنوب و مناطق دورافتاده قرار دارند، باید هزینه سرشاری برای انتقال این منابع به شهر‌ها اختصاص یابد. با وجودی كه هم‌اكنون اكثر نقاط كشور دارای گاز هستند; اما ایستگاه‌ها سوخت‌گیری كه قرار است به تازگی احداث شوند، قطعا روزهایی را تجربه خواهند كرد كه با سیلی عظیم از خودروهای متقاضی سوخت مواجه خواهند شد و در آن روزها به دلیل میزان بالا‌ی سوختگیری توسط خودروها نیاز به سیستم قوی‌تر سوخت‌رسانی به ایستگاه‌ها احساس می‌شود; بنابراین به نظر می‌رسد كه گازرسانی كنونی به شهرها و ایستگاه‌های سوخت‌رسان فعلی باید به میزان زیادی تقویت شوند كه این خود هزینه سرشاری در بر خواهد داشت.
● كمبود ایستگاه‌های سوخت‌رسانی
برای اجرای طرح گازسوز كردن خودروها ایستگاه‌های سوخت‌گیری در كشور باید به میزان كافی موجود باشد و اگر تعداد آنها كافی نباشد رانندگان خودروهای گازسوز با مشكلا‌ت زیادی مواجه خواهند شد. علیرضا اصغری كارشناس خودرو می‌گوید: خودرو‌هایی كه هم‌اكنون گازسوز می‌شوند، امكان تردد در مسیرهای بین شهری را ندارند; زیرا جایگاه سوخت در این مسیر‌ها احداث نشده است و از طرفی در برنامه سازمان بهینه‌سازی مصرف سوخت این نظریه وجود دارد كه تا زمانی كه میزان تولید خودرو‌های گازسوز از حد خاصی بیشتر نشده است، به صرفه نیست كه جایگاه‌های سوخت در همه مناطق كشور احداث شوند كه این دو حالت باعث ایجاد یك عدم هماهنگی كلی در روند گازسوز كردن خودرو‌ها شده است.
● وزن، حجم، ایمنی و تامین مخازن گاز
از مهمترین موضوعاتی كه كارشناسان به آن اشاره كردند، بحث وزن و حجم مخازن گازی است كه روی خودروهای گازسوز نصب می‌شوند. از طرفی وزن این مخازن باعث می‌شود تا حدودی دینامیك خودرو تغییر كند و از طرف دیگر به علت این‌كه این مخازن وزنی را به خودرو تحمیل می‌كنند میزان مصرف سوخت را نیز در خودرو افزایش می‌دهند. حجم این مخازن نیز بعضا باعث می‌شود صندوق عقب اتومبیل تقریبا اشباع شده و جایی برای گذاشتن وسایل نداشته باشد. اما برای این دو مشكل به وجود آمده توسط مخزن‌ها راهكارهایی نیز وجود دارد. هوتن رستگار، استفاده از مخازن پلا‌ستیكی و كامپوزیتی را برای سبك‌تر شدن وزن آنها مناسب می‌داند و می‌افزاید: به ‌رغم سبك بودن این نوع مخزن‌ها، قیمت آنها نسبت به مخزن‌های فولا‌دی گران‌تر است. همچنین نصب این مخازن روی سقف خودرو راهی مناسب برای حل مشكل جاگیری آنها است.
● خودروی سواری دیزلی، آری یا خیر؟
استفاده از سوخت دیزل نیز همانند استفاده از سوخت گاز برای خودرو در كشور ما مشكلا‌ت عدیده‌ای مواجه است. كاكایی درباره یكی از اساسی‌ترین موانع استفاده از خودروهای دیزلی توضیح داد: حدود ۳۰ سال پیش سابق قانونی تصویب شد كه طی آن نمره‌گذاری خودرو‌های دیزلی به دلیل آلا‌یندگی بالا‌ی آنها ممنوع شد. حال پس از گذشت سال‌ها و با توجه به پیشرفت‌هایی كه در زمینه موتورهای دیزلی صورت گرفته است، هنوز این قانون در كشور پابرجاست.
با گذشت سالیان دراز از تصویب قانون ممنوعیت تردد خودروهای سواری دیزلی در كشور و پیشرفت‌های زیادی كه در عرصه موتور دیزل صورت گرفته است این حقیقت ناگفته پیداست كه مسئولا‌ن باید درباره این قانون تجدیدنظر كنند.
در كنار بحث ممنوعیت تردد خودروهای گازسوز موضوع مهم دیگری نیز مطرح است و آن كیفیت پایین سوخت دیزل كشور است. یكی از دلا‌یلی كه باعث شده است هنوز تردید در مورد استفاده از خودروهای دیزلی در كشور وجود داشته باشد كیفیت نامطلوب سوخت دیزل كشور به دلیل بالا‌بودن گوگرد گازوییل كشور است. سازمان محیط زیست نیز دلیل مخالفت خود را با تردد این خودروها همین مطلب می‌داند و عنوان می‌كند تردد این خودروها با این نوع سوخت بی‌كیفیت باعث آلودگی هر چه بیشتر هوا خواهد شد.
دكتر سوادكوهی به مشكل سوخت دیزل در كشور اشاره كرد و گفت: غفلت ۲۵ ساله وزارت نفت در عدم توسعه گازوئیل استاندارد و به روزرسانی آن باعث شده است كه گازوئیل كشور در حال حاضر حدودppm ۰۰۰۷ گوگرد داشته باشد; در حالی‌كه استاندارد جهانی آنppm ۰۵۲ است و تا سال ۲۰۰۸ قرار است بهppm ۰۵ نیز برسد. رضا جیرانپور ‌ كارشناس خودرو ‌ در این‌باره می‌گوید: میزان گوگرد بالا‌ در گازوئیل كشور باعث خورده شدن مسیر انژكتور‌ها و در نهایت باعث به هم ریختن سیستم پاشیده شدن (پاچش) سوخت و در طولا‌نی مدت باعث فرسوده شدن موتور می‌شود و علا‌وه بر آن میزان آلا‌یندگی موتور نیز بالا‌ می‌رود. اما موتورهای دیزلی دارای قابلیت‌های قابل توجهی نیز هستند كه باعث شده است كشورهای پیشرفته به سمت استفاده از این نوع موتورها بروند. یكی از این قابلیت‌های اینست كه در موتور‌های دیزلی به این دلیل كه احتراق بدون جرقه‌زنی انجام می‌شود، فقط از حیث ذرات معلق و دوده كمی بیشتر از موتور‌های بنزینی تولید می‌شود، ولی در بقیه آلا‌ینده‌ها مثل منوكسیدكربن كه سمی هم هست، سطح كمتری نسبت به موتور‌های بنزینی تولید می‌شود. همچنین راندمان موتورهای دیزلی در مقایسه با موتورهای بنزینی سطح بالا‌تری دارد. یك كارشناس دراین‌باره معتقد است: راندمان موتور‌های دیزلی در حالت عادی حدود ۵۰ درصد است; در حالی‌كه راندمان موتور‌های بنزین‌سوز در بهترین حالت ۲۵ درصد است. در حال حاضر در كشور فرانسه حدود ۶۰ درصد خودروها، از سوخت گازوئیل استفاده می‌كنند و در آلمان این رقم به حدود ۵۰ درصد بالغ می‌گردد.

منبع : روزنامه حیات نو