تلسکوپ فضایی هابل

به پاس خدمات ارزنده ادوین هابل به دانش اخترشناسی، یكی از بزرگترین تلسكوپ های فضایی جهان ، هابل نام گذاری شد.ادوین هابل(۱۹۵۳- ۱۸۸۹) نخستین كسی بود كه نظریه انبساط كیهان و فرمول مرتبط آن (ثابت هابل) را مطرح نمود.
تلسكوپ فضایی هابل در سال ۱۹۹۰ میلادی به مدار زمین پرتاب شد و همزمان با این فرایند یكی از آرزوهای دیرینه ستاره شناسان(بویژه نظریه لایمن اسپیتزر) پیرامون استفاده از رصدخانه ای در ورای جو زمین و بدور از هرگونه آلودگی و اختلالات جوی، به حقیقت پیوست. هابل در طی ۱۶ سال ماموریت خود داده های بسیار ارزشمندی (از منظومه شمسی گرفته تا ژرف ترین نگاه به دور دست های كیهان)در اختیار دانشمندان قرار داده است. این تلسكوپ فضایی با ارسال تصاویری شفاف ، دقیق و بی نظیر ،انقلابی عظیم در دانش ما نسبت به كیهان ایجاد نموده است.ما به واسطه هابل توانستیم به گذشته های دور (اندك زمانی پس از مه بانگ) سفر كنیم و ژرف ترین نگاه را به كیهان بیاندازیم . تلسكوپ فضایی هابل در ارتفاع ۵۷۵ كیلومتری از سطح زمین هر ۹۷ دقیقه یك بار به دو آن می گردد.
تمامی رصد خانه های زمینی و یا تلسكوپ های فضایی با توجه به نوع طراحی در طول موج خاصی(تابش الكترومغناطیس) فعالیت می كنند، هابل هم اكنون در طیف های مختلف نور از جمله فرابنفش، مرئی، فرو سرخ و... به بررسی فضای اطراف می پردازد.به عبارت دیگر از طول موج ۱۲۰۰ آنگستروم امواج فرابنفش گرفته تا طول موج نزدیك به فرو سرخ ۲.۴ میكرونی(۲۴۰۰ آنگستروم ) تحت پوشش این تلسكوپ است.هر آنگستروم یك صد میلیونیوم سانتی متر است.این ویژگی منحصر به فرد هابل دانشمندان را قادر می سازد تا ستارگان و كهكشان ها را از جهات مختلف بررسی نمایند.
اگرچه كه قطر آینه اصلی تلسكوپ هابل ۲.۴ متر است و در مقایسه با رصد خانه های غول پیكر زمینی تلسكوپی متوسط محسوب می شود،اما از آنجا كه در ورای جو زمین قرار دارد و از هر گونه آلودگی نوری و یا آشفتگی جوی به دور می باشد ،دارای كارایی بیشتری است.به علاوه اپتیك بسیار دقیق به همراه تجهیزات بسیار پیشرفته جانبی و ثبات موقعیت آن در فضا ، از مزایای دیگر این تلسكوپ است.
همین طور كه پیش از این نیز اشاره شد،تیمی به سرپرستی دكتر بهرام مبشر(دانشمند كیهان شناس ایرانی و همچنین نماینده سازمان فضایی اروپا در موسسه تلسكوپ فضایی هابل) موفق شدند با استفاده از تلسكوپ فضایی هابل ژرف ترین تصویر كیهان را از دور ترین كهكشانی كه تاكنون شناخته شده است، بدست آورند.
علاوه بر این تلسكوپ هابل با استفاده از روش طیف نگاری، موفق شده تا اتم های بنیادی سازنده جو سیارات را در فراسوی خورشید آشكار سازد؛ یكی از مشكل ترین سنجش هایی كه پیرامون جستجوی حیات در خارج از منظومه شمسی صورت گرفته است.
هابل به همراه رصد خانه پرتو گامای كامپتون، رصد خانه پرتو ایكس چاندرا و تلسكوپ اسپیتزر ، چهار تلسكوپ فضایی اصلی سازمان فضایی ناسا را تشكیل می دهند.
تلسكوپ هابل هر چند مدت یك بار توسط خدمه شاتل های فضایی( در طی ماموریت های ویژه)مورد بررسی قرار گرفته و تجهیزات جدید بر روی آن نصب می گردد و قطعات قدیمی نیز تعمیر و یا تعویض می گردند.تمامی این موارد در ادامه فعالیت تلسكوپ هابل نقشی اساسی دارند.
سازمان فضایی ناسا هم اكنون مشغول تصمیم گیری پیرامون ادامه فعالیت تلسكوپ فضایی هابل می باشد و بزودی مشخص خواهد شد كه آیا ماموریت SM۴ occurs برای نصب دو ابزار جدید به نام طیف نگار كیهان و دوربین میدان دید باز ۳ انجام خواهد شد یا خیر؟اگر پاسخ مثبت باشد بدون تردید باید منتظر داده های آتی این تلسكوپ باشیم كه به طور قطع بار دیگر دانش ما را نسبت به فضای اطراف مان دگرگون خواهد نمود، در غیر این صورت تلسكوپ فضایی هابل پس از ۱۶ سال فعالیت مستمر باز نشسته شده و به عنوان یكی از بزرگترین اختراعات بشری در درك بهتر از كیهان، برای همیشه در تاریخ ستاره شناسی جاودان خواهد شد.
در حال حاضر مركز پرواز های فضایی گادارد سازمان فضایی ناسا در گرینبلت ایالت مری لند مسئولیت هدایت مداری روزانه این تلسكوپ و اجرای ماموریت های تعمیر اتی و مدیریت برنامه های هابل را بر عهده دارد.موسسه علمی تلسكوپ فضایی(زیر نظر سازمان فضایی ناسا) در بال تیمور ایالت مری لند به همراه انجمن تحقیقات دانشگاهی ستاره شناسی، مسئولیت اجرای برنامه های تلسكوپ هابل را بر عهده دارند.

سید اسماعیل حسینی مروجی
منبع : پارس اسكای

منبع : شبکه فیزیکی هوپا