یکدیگر را ببخشید تا آرامش بیابید

در صحنه زندگی اجتماعی کمتر کسی را می توان یافت که از عیب پاک و از لغزش مصون باشد زیرا انسان همواره گرفتار کشمکش غرایز حیوانی و تمایلات عالی انسانی خویش است و هر کاری هم که از او سر می زند، نتیجه نزاع این دو نیروست. پس به طور طبیعی، نمی توان انتظار داشت همه کارهای او درست و پسندیده باشد. هر کس به مقتضای حال خود کم و بیش لغزش هایی دارد.زیان ناشی از این لغزش ها، همیشه منحصر به خود انسان نمی شود، بلکه در مواردی گریبان دیگران را نیز می گیرد و منافع آنان را به خطر می اندازد.به نظر شما با این گونه لغزش ها که گه گاه از این و آن سر می زند چه باید کرد؟ مرکز مطالعات و پژوهش های فرهنگی حوزه علمیه قم عفو و گذشت را یکی از مکارم والای اخلاقی می داند و در ادامه سخنی از حضرت علی(ع) می آورد که: گذشت زینت بزرگواری هاست. این خوی پسندیده، پرتوی از مسرت واقعی و موجی از عواطف و احساسات انسان دوستانه را در دل ها ایجاد می کند. کینه ها و دشمنی ها را از آن می زداید و موجب می شود که خصم دست از خصومت بردارد و طرح دوستی و محبت بریزد.
● جایگاه عفو در اسلام
بررسی منابع اسلامی نشان می دهد که «گذشت» یکی از اصول اساسی دربرخورد با لغزش افراد است. قرآن کریم، حتی در همان آیاتی که کیفر و مجازات را برای مجرمان و گناهکاران تشریع می کند و مؤمنان را از خطر و زیان آنان برحذر می دارد، گذشت و چشم پوشی از خطایشان را نیز به عنوان یک ارزش برتر مطرح می سازد. به عنوان مثال، در آیه ای پس از بیان چگونگی حکم قصاص می فرماید: پس اگر کسی از سوی برادر (دینی) خود مورد عفو قرار گیرد (و از قصاص او صرف نظر شود) باید از راه پسندیده پیروی کند و (دیه را) با نیکی به عفوکننده بپردازد.نکته جالبی که از آیه مزبور به دست می آید، این است که قرآن رشته برادری را در میان مسلمانان، حتی بعد از ریختن خون های ناحق، همچنان برقرار می داند و برای تحریک عواطف، ولی مقتول را برادر قاتل معرفی می کند و با این تعبیر، آنان را به عفو و گذشت تشویق می کند. در آیه دیگری، گذشت را در برابر خشونت نیازمندانی که بر اثر هجوم گرفتاری ها، گاهی پیمانه صبرشان لبریز می شود و سخنان تند و خشونت آمیزی بر زبان می رانند ستوده، می فرماید: گفتار پسندیده (در برابر نیازمندان) و عفو (و گذشت از خشونت های آنان) از بخششی که آزادی در پی آن باشد، بهتر است و خداوند، بی نیاز و بردبار است.بدیهی است که تحمل خشونت این گونه افراد و گذشت از برخوردهای زننده آنان، به ویژه اگر با سخن نیک و دلداری، دلجویی و راهنمایی همراه باشد، از عقده هایشان می کاهد و به آنان آرامش می بخشد.
پیامبر(ص) می فرمایند: به طریق نیکو گذشت کن.
پیشوایان بزرگوار اسلام در سیره عملی خود، انسان های باگذشت و بزرگواری بودند، چنان که نقل شده روزی ابوهریره نزد امام علی(ع) آمد و سخنان ناروایی درباره آن حضرت گفت: فردای آن روز شرفیاب شد و خواسته هایی را خدمت حضرت مطرح کرد. حضرت علی(ع) همه آنها را برآورده ساختند. این کار امام بر برخی از اصحاب گران آمد و موجب اعتراض آنان شد. آن حضرت به ایشان فرمودند: من از این که نادانی او بر علمم، گناه او بر عفوم و درخواست او بر بخشایشم چیره شود، شرم می کنم.
امام صادق(ع) فرمودند: ما خاندانی هستیم که، جوانمردی مان گذشت از کسی است که بر ما ستم کرده است. و از سوی دیگر، پیروان خویش را به گذشت توصیه می کردند، چنان که امام علی(ع) در عهدنامه خود به مالک اشتر می نویسند: آنان (مردم) را از عفو و اغماض خویش برخوردار ساز، به گونه ای که دوست می داری خداوند تو را از عفو و اغماض خویش برخوردار سازد.
● حدود عفو
اندکی تأمل در موارد به کارگیری کلمه عفو در متون اسلامی نشان می دهد که این واژه گاهی در برابر انتقام و گاهی در برابر عفویت و مجازات به کار می رود. آنجا که عفو در برابر انتقام به کار گرفته شده، چون منظور از انتقام، تسکین خاطر انتقام گیرنده است و او تمام همت خود را صرف فرونشاندن آتش خشم خویش می سازد و هیچ گونه نظری به اصلاح و هدایت طرف مقابل ندارد، در این صورت عفو، صددرصد یک ارزش محسوب می شود و عمل انتقام جویانه نیز به طور مطلق زشت و ناپسند است و تا حدودی آنچه تاکنون در ستایش عفو و گذشت ذکر شد ناظر به همین معنای عفو است. ولی اگر عفو در برابر عقوبت و مجازات شخص خطاکار به کار رود و انسان متحیر شود بین این که خطاکار را ببخشد یا او را به طور عادلانه مجازات کند، دیگر عفو به طور مطلق ارزش محسوب نمی شود و مجازات هم همیشه ناپسند و نکوهیده نیست، بلکه انتخاب یکی از ٢ راه تا حدود زیادی بستگی به ٢ عامل تعیین کننده دارد:
١ ) نوع جرم
۲) وضعیت مجرم
اگر جرم و تجاوز نسبت به حقوق شخصی باشد و زیان ناشی از خطا و لغزش، متوجه فرد یا گروه محدودی شود، در این صورت عامل دوم (وضعیت مجرم) تعیین کننده است، به این معنا که باید دید آیا عفو و اغماض، موجب پشیمانی و اصلاح مجرم می شود یا بر جرأت و جسارت او در تکرار عمل ناپسندش می افزاید. به کارگیری بخشش در مورد اشخاص لایق و خودداری از عفو در خصوص افراد فرومایه، همواره مورد توصیه و تاکید پیشوایان بزرگوار اسلام بوده است؛ علی(ع) در این باره فرمودند: عفو و گذشت همان اندازه که بزرگوار را اصلاح می کند، فرومایه را تباه می سازد.

منبع : روزنامه خراسان