دیابت؛ تلخ و شیرین

● آیا می‌دانید در هر ۱۰ ثانیه، یک نفر به علت بیماری دیابت می‌میرد؟
آیا می‌دانید در هر ۳۰ثانیه، یک نفر پای خود را در اثر این بیماری از دست می‌دهد؟ تنها به این علت که درباره این بیماری و روش کنترل آن، آگاهی لازم وجود ندارد.
در کشور ما، حدود ۴میلیون نفر (کودک و بزرگسال) به دیابت مبتلایند در صورتی که متاسفانه تعداد کمی از این افراد، از دیابت خود آگاهی دارند.
۲۳آبان - روز جهانی دیابت - در تقویم‌ها ثبت شده که به ما هشدار بدهد، لازم است اصول زندگی سالم را یاد بگیریم تا به این بیماری دچار نشویم و اگر شده‌ایم، با آموزش روش درست زندگی (تغذیه مناسب، ورزش و کنترل منظم قند خون)، بیماری را تحت کنترل درآوریم تا عوارض آن بر مشکلات‌مان اضافه نشود.
به بهانه روز جهانی دیابت، تصمیم گرفتیم شما را با یک خانواده جدید آشنا کنیم. دیابتی‌ها هم یک خانواده هستند؛ خانواده‌ای که در میان آنان، الگوهای موفق، کم نیست.
انجمن دیابت گابریک» یکی از این خانواده‌های موفق است که توانسته طلسم غول دیابت را بشکند و آن چهره زشت را به چهره‌ای قابل تحمل تبدیل کند. در این خانواده، هم کودک دیابتی هست و هم جوان و پیر.
نقطه مشترک اعضای این خانواده این است که برای کنترل دیابت‌شان، در کلاس درس نشسته و یاد گرفته‌اند که چگونه دیابت‌شان را کنترل کنند. آنها موفق شده‌اند و کمر همت بسته‌اند تا به خانواده خود هم بیاموزند. اگر شما هم مبتلا به دیابت هستید، می‌توانید عضو این خانواده شوید؛ تنها کافی است اراده کنید.
● از کجا بدانم؟
بیماری دیابت بر اثر قطع تولید انسولین یا عدم کارکرد مناسب آن در بدن به وجود می‌آید. انسولین، هورمونی است که مواد غذایی قندی و نشاسته و... را در بدن به انرژی تبدیل می‌کند. تاکنون علت بروز این بیماری کشف نشده ولی گمان می‌رود که زمینه مساعد ژنتیک و عوامل محیطی مانند چاقی و بی‌تحرکی در ابتلا به این بیماری نقش مؤثری داشته باشد.
پزشک متخصص می‌تواند با آزمایش قند خون ناشتا (FBS) یا قند خون ۲ ساعته (OGTT) - که معیاری از عملکرد لوزالمعده و ترشح انسولین را به دست می‌دهند - تعیین کند که آیا شما در دوره دیابت پنهان قرار دارید یا دیگر به دیابت مبتلا شده‌اید. در صورتی که آزمایش قند خون ناشتای شما، عددی بین ۱۰۰ تا ۱۲۵ باشد، شما در دوره دیابت پنهان قرار دارید و اگر این رقم ۱۲۶ یا بیشتر از آن باشد، نشانه ابتلای کامل شما به دیابت است.
در آزمایش قند خون ۲ ساعته، ابتدا به صورت ناشتا و سپس ۲ ساعت بعد از نوشیدن یک محلول نسبتا غلیظ قندی، میزان گلوکز موجود در خون شما اندازه‌گیری می‌شود؛ چنانچه نتیجه این آزمایش عددی بین ۱۴۰ تا ۱۹۹ باشد، نشانه دیابت پنهان است و اگر ۲۰۰ یا بیشتر از آن باشد، ابتلا به دیابت را نشان می‌دهد.
● یک جوان موفق را بشناسید
گلی ۱۷ساله است و از کودکی دیابت داشته. او می‌داند که به دیابت نوع یک مبتلاست که در آن، تولید انسولین در بدن به طور کامل قطع می‌شود و در نتیجه، قند موجود نمی‌تواند وارد سلول‌ها شده و انرژی بدن را تامین کند و همین مسئله قند خون را سریع بالا می‌برد.
حدود ۵ تا ۱۰درصد کل دیابتی‌ها را این گروه تشکیل می‌دهند. دیابت نوع یک معمولا شروع پرسر و صدایی دارد و با علائمی چون تشنگی، پرادراری، پرنوشی، کاهش وزن، گرسنگی و خستگی شدید ظاهر می‌شود.
با توجه به اینکه گلی تحت درمان با انسولین است، می‌داند که باید هر روز چندین بار - قبل و بعد از صبحانه، قبل و بعد از ناهار، قبل و بعد از شام و قبل از خواب - قند خون خود را ثبت ‌کند و همچنین هر ۳ماه یک بار، برای اندازه‌گیری هموگلوبین ‌ A۱C نزد پزشک برود تا نتیجه تلاش خود را برای کنترل بیماری‌اش، بررسی کند. او تا امروز موفق بوده و به اینکه عضو یک خانواده الگوست، افتخار می‌کند.
● پیر نمی‌شوم، هرگز!
آقای سعادتی ۴۵ساله بود که متوجه شد مبتلا به دیابت نوع ۲ شده. او هیچ علامتی از بیماری ندیده بود و وقتی برای چک‌آپ آزمایش داده بود، پزشک متوجه شد که قند ناشتای او بالاتر از حد طبیعی است. در این نوع دیابت، بدن نسبت به انسولین مقاوم می‌شود؛ یعنی انسولین ترشح شده تاثیری روی جذب قند ندارد یا ترشح آن به میزان کافی صورت نمی‌گیرد. بیماری۸۵ تا ۹۰درصد مبتلایان، از نوع۲ است که رابطه مستقیمی با چاقی دارد.
پزشک به آقای سعادتی گفته که به دلیل چاقی و کم‌تحرکی، مستعد این بیماری بوده و باید با کم کردن وزن، استفاده از سبزی و میوه‌ و غذاهای پرفیبر و ورزش منظم، از این بیماری پیشگیری می‌کرده. البته او این چیزها را نمی‌دانسته اما پزشک تاکید کرده بود که لازم است این مطلب را به فرزندان خود بگوید چون آنها هم در معرض خطر این بیماری هستند.
او گفته بود: «در صورتی که نتوانی با رژیم غذایی و ورزش، قند خونت را کنترل کنی، مجبورم برایت قرص تجویز کنم و اگر با قرص در کنار تغذیه و ورزش مناسب کنترل بیماری ممکن نشد، نیاز به تزریق انسولین پیدا خواهی کرد.
تاکید می‌کنم دارو به تنهایی کافی نیست و حتما باید مراقب تغذیه‌ات باشی و ورزش را در برنامه‌ات قرار دهی وگرنه ممکن است دچار عوارض شوی؛ آن وقت فشار خونت بالا می‌رود، کلیه و قلبت آسیب می‌بیند، رگ‌های چشمت دچار مشکل شده و بینایی‌ات کم‌کم از دست می‌‌رود.
علاوه بر این، دچار عفونت‌های مکرر در دستگاه ادراری و پوست و احساس سوزش و بی‌حسی در انگشتان پاها می‌شوی و اگر جایی از بدنت به‌خصوص دست و پایت زخم شود، به این راحتی خوب نمی‌شود؛ حتی ممکن است یک زخم کوچک در اثر پوشیدن کفش تنگ باعث قطع شدن پایت شود. اینها را گفتم تا بدانی ورزش و تغذیه چقدر مؤثرند و جلوی چه خطراتی را می‌گیرند».
آقای سعادتی اگرچه الان ۵۵سال دارد اما احساس جوانی می‌کند. او با آموزش توانسته جلوی این عوارض را بگیرد. لازم است بدانید او حساب و کتاب کالری‌ها را یاد گرفته و وزن خود را به حد متعادل رسانده. او پیاده‌روی تند تا محل کارش را فراموش نکرده و دستورات پزشک را موبه‌مو اجرا می‌کند.
● آیا من هم دیابتی خواهم شد؟
با پاسخگویی به سؤالات زیر که انجمن دیابت آمریکا طرح کرده، می‌توانید احتمال ابتلایتان به دیابت را تخمین بزنید.سؤال‌ها را با درست / نادرست پاسخ دهید.
▪ من نوزادی با وزن بیشتر از ۴کیلوگرم به دنیا آورده‌ام.
▪ خواهر یا برادری دیابتی دارم.
▪ یکی از والدین من دیابتی است.
▪ وزن من مساوی یا بیشتر از ۲رقم آخر اندازه قد من بر حسب سانتی‌متر است.
▪ من زیر ۶۵سال سن دارم و خیلی کم ورزش می‌کنم یا اصلا ورزش نمی‌کنم.
▪ من بین ۴۵ تا ۶۴ سال سن دارم.
▪ من ۶۵ساله یا بالاتر هستم.
ـ جواب درست سؤال یک: یک امتیاز
ـ جواب درست سؤال ۲: یک امتیاز
ـ جواب درست سؤال ۴: ۵ امتیاز
ـ جواب درست سؤال ۵: ۵ امتیاز
ـ جواب درست سؤال ۶: ۵ امتیاز
ـ جواب درست سؤال ۷: ۹ امتیاز
اگر امتیاز شما ۱۰ یا بالاتر است، احتمال بالایی برای ابتلای شما به دیابت وجود دارد. فقط پزشک شما می‌تواند به‌طور قطع تشخیص دهد که شما دیابت دارید یا خیر؛ پس برای اطمینان از سلامتی‌تان با او قرار ملاقات بگذارید.
اگر امتیاز شما بین ۳ تا ۹ است، در حال حاضر احتمال کمی برای ابتلایتان به دیابت وجود دارد؛ پس برای دوری از افزایش خطر، اگر چاق هستید با ورزش منظم، وزنتان را کاهش دهید و نیز از غذاهای کم‌چرب، نان‌های سبوس‌دار و میوه‌‌ها و سبزی‌ها استفاده کنید.
اگر امتیاز شما بین صفر تا ۲ است، احتمال ابتلایتان بسیار اندک است ولی به هر حال لازم است نسبت به علائم هشداردهنده آگاه باشید و چنانچه یکی از علائم در موردتان صادق بود، به پزشکتان اطلاع دهید تا اقدامات لازم جهت کاهش خطر ابتلایتان به دیابت را برای شما انجام دهد.

دکتر مهشید چایچی

منبع : روزنامه همشهری