SWOT در کشاورزی - مکانیزاسیون ـ بخش نهم

● وضعیت موجود مکانیزاسیون کشاورزی
در حال حاضر بالغ بر یک میلیون دستگاه انواع ماشین‌های کشاورزی در سرتاسر کشور مورد بهره‌برداری قرار دارد. علی رغم ضرورت گسترش مکانیزاسیون به منظور تامین غذای مورد نیاز، توسعه مکانیزاسیون کشاورزی همچنان با مشکلات عدیده مواجه است.
در برنامه دوم توسعه، افزایش توان مکانیکی و بهره‌وری از ماشین‌های کشاورزی، ارتقاء دانش فنی، حمایت از کاربران، تشویق ساخت داخل، انجام مطالعات با هدف شناخت نقاط قوت و ضعف مکانیزاسیون، ایجاد بانک اطلاعاتی تخصصی و همچنین کنترل و نظارت بر خدمات پس از فروش از اهداف اصلی بوده است. طی این برنامه ضریب مکانیزاسیون که قرار بود از ۷۲/۰اسب بخار به ۲/۱افزایش یابد، درعمل به ۶۴/۰در سال ۱۳۷۸ تقلیل یافت. همچنین تراکتور حدود ۳/۹% و کمباین حدود نیاز ۷/۱۵% برنامه تامین گردید.
در برنامه سوم توسعه، افزایش بهره‌وری از ظرفیت‌های موجود و توسعه مکانیزاسیون کشاورزی مناسب مدنظر قرار گرفت. در این راستا، طراحی، ساخت نمونه و بهینه‌سازی ادوات، افزایش کارآیی و بازده ماشین‌های کشاورزی، تعیین مناسب‌ترین روش‌های کاربرد ادوات، بررسی مسائل مکانیزاسیون در مناطق مختلف کشور و همچنین نحوه افزایش بازده انرژی مصرفی در بخش کشاورزی مورد توجه قرار گرفت. ضریب مکانیزاسیون از ۵۱/۰اسب بخار در هکتار در سال ۱۳۷۹ به ۵۵/۰و ۵۷/۰ به ترتیب در سال‌های ۱۳۸۰ و ۱۳۸۱ رسیده است. اگر چه در سال هدف (۱۳۸۳) می‌بایست به ۰۵/۱ارتقاء می‌یافت. طی سال‌های این برنامه نیز تراکتور حدود ۶/۳۹درصد نیاز و کمباین حدود ۴/۱۵درصد نیاز برنامه تامین گردید. روند تغییرات ضریب مکانیزاسیون و میزان درصد تامین ماشین‌های نیرو محرکه می‌تواند به ‌طور اجمالی روند تحقق سایر اهداف برنامه را متصور سازد.
با توجه به عدم تامین ماشین‌های کشاورزی مورد نیاز و باقی‌ ماندن تراکتورهای فرسوده در بخش، از یک سو استفاده از ماشین‌های موجود افزایش یافت و از سوی دیگر به علت پایین بودن بازده نیرو از کیفیت عملیات زراعی کاسته شد. براساس سیاست‌های اعمال شده و با توجه به فعالیت‌های انجام شده، درجه مکانیزاسیون اکثر محصولات عمده زراعی افزایش یافت، ضمن آنکه از کمیت و کیفیت کار در پاره‌ای از عملیات کاسته شد.
افزایش سریع قیمت ماشین‌آلات و عدم تناسب آن با افزایش قیمت محصولات کشاورزی از مشکلات دهه ‌اخیر است که جاذبه سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی را کاهش داده است.
چهار پروژه بارز به شرح ذیل طی دهه گذشته اجرا شده است:
- مطالعات امکانات، قابلیت‌ها و پتانسیل‌های مکانیزاسیون کشاورزی
- توسعه و تقویت مکانیزاسیون کشاورزی
- حمایت، هدایت و نظارت بر تشکل‌های خدمات مکانیزاسیون کشاورزی
- کنترل کیفی و ساخت نمونه‌های اولیه
● امکانات و قابلیت‌ها
- وجود ظرفیت‌های تولید اکثر ماشین‌های کشاورزی در داخل کشور
- وجود تشکل‌های ارائه دهنده خدمات مکانیزاسیون
- وجود زمینه‌های مورد نیاز از قبیل رشد سطح تحصیلات و دانش در بین کشاورزان جهت ارتقاء درجه و سطح مکانیزاسیون
- وجود نیروهای متخصص و تحصیل کرده دانشگاهی در بخش کشاورزی
● محدودیت‌ها و تنگناهای اصلی
- کمبود سرمایه‌گذاری لازم در بخش مکانیزاسیون کشاورزی
- عدم توانایی مالی کشاورزان خرده پا جهت خرید ماشین آلات مورد نیاز
- کمبود زیرساخت‌های لازم جهت ‌رونق بخشیدن بیشتر به استفاده از ماشین‏آلات
- وجود انحصار در تولید ماشین‌های اصلی مولد نیرو
- عدم‌ توازن‌ منطقی‌ بین ‌قیمت‌ محصولات کشاورزی و قیمت نهاده‌های مکانیزاسیون
● اهداف کیفی بلندمدت (اهداف آرمانی)
- توسعه مکانیزاسیون مناسب در چرخه تولید محصولات کشاورزی
- دستیابی به شاخص‌های پایدار در روند توسعه مکانیزاسیون
- ارتقاء فن آوری در ساخت و بهره‌برداری از ماشین‌های کشاورزی
- رشد شاخص‌های بهره‌وری مکانیزاسیون کشاورزی
● اهداف کیفی پنجساله (جهت‌گیری‌های اصلی)
- تامین ماشین‌های کشاورزی کافی و مناسب از داخل و خارج جهت تولید محصولات اساسی
- استفاده بهینه از ماشین‌های کشاورزی موجود با گسترش خدمات فراگیر فروش
- هدفمند نمودن حمایت‌ها جهت توسعه مکانیزاسیون در تولید محصولات اساسی
- حمایت و تقویت تشکل‌های مکانیزاسیون
- استقرار نظام اطلاع‌ رسانی مناسب تولیدکنندگان و بهره‌برداران ماشین‏آلات کشاورزی
- حمایت و تقویت تحقیقات کاربردی، آموزشی و ترویجی مکانیزاسیون
● اهداف کمی
- ارتقاء ضریب مکانیزاسیون به میزان ۱۸/۱اسب بخار در هـکـتار در افق برنامه (۳۱/۱در زراعت و ۵۸/۰در باغبانی)
- تامین ۱۹۳۲۰ دستگاه تراکتور سبک ۴۵ قوه اسب بخار و پایین تر
- تامین ۷۱۸۰۰ دستگاه تراکتور متوسط
- تامین ۲۹۶۷۰ دستگاه تراکتور سنگین ۱۰۰ قوه اسب بخار و بالاتر
- تامین ۱۶۰۴۵ دستگاه تیلر زراعی باغی
- تامین ۸۰۶۰ دستگاه انواع کمباین
- تامین ۹۷۶۰ دستگاه انواع دروگر
- تامین ۱۳۰۷۰ دستگاه تراکتور باغی کمرشکن
- تامین سایر ماشین‌ها، تجهیزات و ادوات مورد نیاز در زیربخش‌های:
۱) زراعت ۳۵۵۳۵۵ دستگاه
۲) باغبانی ۹۶۲۴۰ دستگاه
۳) منابع طبیعی ۱۶۲۸۰ دستگاه
- منابع اعتباری مورد نیاز مکانیزاسیون در برنامه کمک‌های فنی و اعتباری این سند پیش‌بینی شده است .
● فعالیت‌های محوری
- طرح انتخاب فن‌آوری‌های مناسب ماشین‌های کشاورزی به همراه آموزش و ترویج آنها
- طرح حمایت از ایجاد و توسعه، خدمات فنی و مهندسی، آزمون، نظارت و بازرسی مهندسی به منظور استمرار حفظ کیفیت، خدمات مکانیزاسیون و تدوین استانداردهای مورد نیاز
● سیاست‌های فضایی
- توزیع ماشین آلات و حمایت‌ها براساس قطب‌های تولید محصولات اساسی
- ایجاد شبکه‌های منطقه‌ای و مدیریت مهندسی ماشین‌های کشاورزی براساس شرایط فنی، اقلیمی، فرهنگی و اجتماعی مناطق
● اقدامات
▪ طرح انتخاب فن آوری های مناسب ماشین‌های کشاورزی به همراه آموزش و ترویج آنها:
- حمایت از ساخت نمونه طرح‌های ابتکاری جدید ماشین و ادوات
- ایجاد مزارع الگویی با فن آوری جدید
▪ طرح حمایت از ایجاد و توسعه، خدمات فنی و مهندسی، آزمون، نظارت و بازرسی مهندسی به منظور استمرار حفظ کیفیت، خدمات مکانیزاسیون و تدوین استانداردهای مورد نیاز:
- پروژه هدفمند نمودن حمایت‌ها جهت توسعه مکانیزاسیون
- پروژه حمایت و تقویت تشکل‌های مکانیزاسیون
- ایجاد صندوق غیردولتی توسعه مکانیزاسیون
- تجهیز و تکمیل کارگاه‌های پنجگانه گروه آزمون
- پروژه نظام‌ اطلاع ‌رسانی‌ مناسب ‌تولیدکنندگان ‌و بهره‌برداران ‌ماشین‏آلات کشاورزی
▪ طرح گسترش خدمات پس از فروش

منبع : خبرگزاری ایسنا