خصوصی سازی صنعت نفت رومانی

جمعیت کنونی این کشور ۶/۲۲ میلیون نفر است. از زمان پایان جنگ جهانی دوم تا دسامبر ۱۹۸۹، یعنی زمان دیکتاتوری کمونیست «نیکولای چائو شسکو»، صنعت نفت رومانی کاملاً زیر نظارت دولت بود. پس از این دوره، صنعت نفت رومانی به تدریج خصوصی سازی و تجدید ساختار شد و ظرفیت پالایش آن نیز کاهش یافت. از برنامه های رومانی پیوستن به اتحادیه اروپا در سال ۲۰۰۷ است. خصوصی سازی مهم ترین شرکت نفت رومانی یعنی انجمن ملی نفت، « پتروم »، از نخستین گام های این کشور برای پیوستن به اتحادیه اروپا است. «پتروم» بزرگ ترین شرکت ملی نفت اروپای مرکزی و شرقی محسوب می شود. مهم ترین تولیدکننده نفت در رومانی است و یک سوم نیاز گاز طبیعی این کشور را نیز برآورده می کند. این شرکت ۷۰۰ جایگاه فروش و ۱۴۶ مخزن و انبار ذخیره سازی دارد که در حقیقت بخشی از یک شعبه ملی و بیش از نیمی از کل جایگاه های عرضه گاز در رومانی است. در سال ۲۰۰۳، درآمدهای سالانه پتروم به بیش از ۷/۲ میلیارد دلار رسید. این شرکت در قزاقستان، ایران و هند نیز به اکتشاف نفت میدان های نفتی مشغول است. ضمن این که مجموعه ای از جایگاه های عرضه گاز طبیعی این شرکت در مجارستان و جمهوری مولداوی فعالیت دارند. آدریان نستاس، نخست وزیر رومانی، در یکی از کنفرانس های مطبوعاتی گفته بود: «هر کس مالک شرکت پتروم باشد، در زمینه اقتصاد حرف مهمی دارد و هر کس که حرف مهمی در اقتصاد داشته باشد، در زمینه های سیاسی نیز حرفی برای گفتن دارد» جای تعجب نیست که فرآیند خصوصی سازی هم سو با موقعیت رومانی ؛ یکی از بزرگ ترین بازارهای اروپای مرکزی و شرقی و ذخایر نفت و گاز موجود در میدان های ساحلی و دریایی این کشور، « پتروم» را برای شرکت های زیادی از جمله « گاز پروم»، « شل»، «هالیبرتون»، « لوک اویل»، « توتال»، « آموکو» و سایر شرکت های کوچک تر رومانیایی خارج از این کشور، حایز اهمیت فراوانی کرده است. در تابستان سال ۲۰۰۳، دولت رومانی برنامه های خود را برای خصوصی سازی شرکت « پتروم» اعلام کرد. تعداد ۱۵ پیشنهاد مزایده به این کشور شد و سرانجام شرکت بزرگ نفت اتریش، « ا. ام. وی» برنده مزایده اعلام شد. فرآیند خصوصی سازی در رومانی، خود داستان پیچیده و عجیبی است که با ترفندهای فراوانی در هم آمیخته و نشان دهنده وجود تمهیدات سیاسی در صنعت نفت این کشور است. حضور مبهم یک کارمند بلند مرتبه ناتو که سرانجام به جعل سند متهم شد، یکی از نمونه های این پیچیدگی ها است. علاوه بر این، یکی از شرکت کنندگان مهم در مزایده، روابط آشکاری را با کمیته اطلاعات جاسوسی رومانی داشت. از دیگر سو، ظاهراً یک کارمند عالی رتبه سرویس اطلاعات و جاسوسی برون مرزی رومانی در شکل گیری مزایده خصوصی سازی پتروم حضور داشته است. مجموعه بازیگران شخصیت های این داستان، چه به تنهایی و چه با هم، در فرآیند خصوصی سازی شرکت « پتروم» صاحب فرصت های بسیاری برای رسیدن به معامله های جنبی شدند. تا پیش از برگزاری مزایده خصوصی سازی
« پتروم» در اوایل بهار ۲۰۰۳، اتفاق غیر طبیعی و خارجی روی نداد، تا این که یک تاجر با نفوذ به نام « اویدیو تندر» که کنترل تعدادی از شرکت های مهم رومانیایی فعال در تجارت خدمات نفتی را برعهده داشت و رئیس جمهوری سابق رومانی را در دیدارهای رسمی خارج از کشور همراهی می کرد، در مصاحبه با هفته نامه « کپیتال » رومانی اعلام کرد که گروه شرکت های خدمات نفتی «تندر اس ای» وی در مزایده خصوصی سازی «پتروم» شرکت خواهند کرد. این گروه دو شریک خود را نیز وارد عمل کردند: شرکت هالیبرتون مستقر در آمریکا و فردی به نام «ویلهم مستر»، کارمند عالی رتبه هلندی در « دفتر رایزنی ویژه اروپای مرکزی و شرقی» وابسته به ناتو و نویسنده کتاب «مطالعات و تحقیقات درخصوص روابط ناتو- روسیه». اطلاعیه ورود «مستر» به مزایده، تعجب همگان را برانگیخت، در آن زمان «ویلهم مستر» در رومانی به عنوان یک مقام عالی رتبه رسمی ناتو که ریاست جلسه مورخ سپتامبر ۲۰۰۲ میان مقام های تشکیلات اطلاعات و جاسوسی کشورهای عضو اتحادیه دفاعی (defense alliance) را برعهده داشت، شناخته شد؛ بنابراین هیچ کس نمی توانست «مستر» را سرمایه گذار در امور اقتصاد رومانی تصور کند. در حقیقت، جلسه اطلاعاتی یاد شده را با آن که به عنوان یک کنفرانس ناتو اعلام شد، شرکت های خصوصی و تاجران رومانی تامین مالی می کردند. این جلسه در شهر snagov در نزدیکی بخارست، پایتخت رومانی، برگزار شد. در میان حامیان مالی این نشست «اویدیو تندر» و شریک وی «واسیل فرانک تیمیس» یک تاجر مرتبط با شرکت های فعال در صنایع نفت و معادن طلا در رومانی حضور داشتند. « تیمیس» بعدها گفت که «تندر» وی را به «ویلهم مستر» معرفی کرد. وی نیز ۵۰ هزار دلار را به برگزاری جلسه اطلاعاتی اختصاص داد که رسید این مبلغ را نیز در اختیار دارد. اما آنچه مشارکت «مستر» را در مزایده خصوصی سازی « پتروم» تعجب آور کرده بود، تنها مسئله کارمندی وی در ناتو نبود. چند روز پس از آن که اویدیو تندر، تمایل خود و شریک هایش را درخصوصی سازی پتروم اعلام کرد، ویلهم مستر به اتهام کلاهبرداری، توطئه و دسیسه چینی و انتقام پول های غیر قانونی به خارج از کشور، در بروکسل دستگیر شد. وی ۲۰۰ میلیون دلار به دست آمده از قاچاق مواد مخدر را به یک بانک در کلمبیا منتقل کرده بود. نتیجه پیگردهای قانونی، رفع اتهام انتقال پول های غیرقانونی و فعالیت های توطئه آمیز از مستر بود. قاضی پرونده در ژانویه ۲۰۰۴، مستر را به جرم کلاهبرداری به بیش از یک سال زندان محکوم کرد، اما پس از رای قاضی مبنی بر گذراندن دو سوم از مدت محکومیت در زمان توقیف و پیش از محاکمه، مستر از زندان آزاد شد. دادیارهای قضایی هلند در مصاحبه با اویدیو تندر در زمینه ارتباط کاری او با مستر به این نتیجه رسیدند که مستر مالک اسناد جعلی بانک مربوط به گروه تندر اس ای بوده و از نام شرکت یاد شده در انتقال پول های غیر قانونی سوء استفاده کرده است، ضمن این که روشن شد تندر روابط ریشه داری را با کمیته اطلاعات و جاسوسی رومانی داشته است.
اتحاد سه گانه
پس از دستگیری مستر، گروه کاری مشترک « تندر اس ای- هالیبرتون» تلاش خود را برای ایفای نقش در خصوصی سازی «پتروم» بدون حضور وی ادامه داد. تا پایان تابستان ۲۰۰۳، یک گروه کاری مشترک میان « تندر اس ای»، « هالیبرتون» و شرکت انگلیسی «رگال پترولیوم» تشکیل شد تا حضور خود را در خصوصی سازی شرکت نفت رومانی نشان دهد. شرکت «رگال» را «واسیل فرانک تیمیس»، مدیر اجرایی آن تاسیس کرده بود. همان طور که پیش تر گفته شد، تیمیس یکی از حامیان مالی جلسه برگزار شده به ریاست « ویلهم مستر» بود. سهم «رگال» و
«تندر» در گروه کاری مشترک، برابر بود. هالیبرتون خدمات فنی، مدیریت و کمک های عملیات را تامین می کرد. گروه کاری این سه شرکت از جمله چهار شرکت کننده در مزایده بودند که دولت رومانی در دور اول آنها را رد کرد. «واسیل فرانک تیمیس»، مدیر شرکت « رگال» در صنایع نفت و معادن رومانی، فردی کلیدی محسوب می شود. او در رومانی متولد شد، اما در زمان دیکتاتوری «چائوشسکو» از کشور فرار کرد و در شهر
«پرت» استرالیا ساکن شد. در اواسط دهه ۱۹۹۰، تعداد معدودی شرکت نفت ساحلی در «جرسی»، «جزایر کانال» و «باربادوس» تاسیس کرد، سپس برای سرمایه گذاری در صنعت معادن طلا به رومانی بازگشت. نام شرکت رگال بار دیگر نیز در پیشینه خصوصی سازی صنعت نفت رومانی به چشم می خورد. یک شرکت تابع رگال به نام «سنترال یوروپ پترولیوم» (شرکت نفت اروپای مرکزی) در کار خصوصی سازی یک پالایشگاه نفت مشارکت داشت.
شرکت خصوصی، بدهی عمومی!
در مارس ۲۰۰۴، عضو سابق پارلمان رومانی و حزب حاکم سوسیال دموکرات به نام «گابریل بیولارو» به اتهام اختلاس ۷۰ میلیون دلاری از بانک توسعه رومانی به پنج سال زندان محکوم شد. این بانک دولتی در حال حاضر در مالکیت شرکت فرانسوی «گروپ سوسیته خبراله» قرار دارد. یک ماه پس از دستگیری « بیولارو» در می ۲۰۰۴، گروهی از شرکت های نفت رومانی به نام «وی جی بی» آشکارا اعتراف کردند که عضو پیشین پارلمان این کشور برای این گروه کار می کرده، اما سهامدار هیچ یک از شرکت های آن نبوده است، هر چند یکی از خویشاوندان نزدیک «بیولارو» و شریک پیشین وی از سهامداران گروه «وی جی بی» بوده اند. نام این گروه در پاییز ۲۰۰۳ مطرح شد، یعنی هنگامی که یک شرکت انگلیسی به نام
«بالکان پترولیوم» آن را مهم ترین سهامدار یکی از بزرگ ترین پالایشگاه های نفت رومانی، «رافو اونستی» شناخته بود. پالایشگاه «رافو اونستی » در سال ۲۰۰۱ از انحصار دولت درآمد و خصوصی شد. این پالایشگاه درحال حاضر بیش از ۵۰۰ میلیون دلار به رومانی، پتروم و سایر شرکت های خصوصی بدهکار است. از خصوصی سازی پالایشگاه «رافو» به عنوان یکی از بزرگ ترین شکست های سیاست دولت کمونیستی « چائو شسکو» یاد می شود. این پالایشگاه را گروهی از شرکت ها به رهبری یک عضو حزب حاکم بر کشور خریدند. سرانجام، شرکت بالکان پترولیوم (BKP) سهامدار اصلی پالایشگاه شد و قول داد دوباره آن را احیا کند. به گفته این شرکت، بدهی های کنونی رافو نتیجه عملکرد صاحبان پیشین آن است. طرح سازمان دهی مورد نظر این شرکت تبدیل بدهی ها به سهام ها و واگذاری آنها به بستانکاران است. در صورت تصویب این طرح، دوباره دولت رومانی بیشترین سهام این پالایشگاه را که تنها چند سال از خصوصی شدن آن می گذرد، به دست خواهد آورد. در گزارش شرکت « بالکان پترولیوم»، فهرست سهامداران به این ترتیب آمده است: «وی جی بی اینوست اس ای» رومانی، بخشی از گروه «وی جی بی»، با ۵۰ درصد سهام، «سنترال یوروپ پترولیوم»، یک شرکت نفت فراساحلی از «چنل آیلندز» با ۲۵ درصد سهم، شرکت «آکورنلاین» مستقر در لندن با ۲۵ درصد سهم. شرکت « سنترال یوروپ پترولیوم» همان شرکت «رگال پترولیوم سرویسز» سابق است. این شرکت بخشی از «گروه شرکت های رگال» به ریاست «واسیل فرانک تیمیس» است. البته شرکت یاد شده دیگر در مالکیت «تیمیس» نیست. به گفته تیمیس، تندر از وی درخواست کرده است که به نمایندگان شرکت های بالکان پترولیوم تعدادی از بانک ها و دو یا سه تاجر رومانیایی برای ثبت کردن شرکت کمک کند. تیمیس شرکت « سنترال یوروپ پترولیوم» را به آنها فروخته و باقی کارها را به «دیوید گرانل» واگذار کرده است. «دیوید گرانل» یک حسابدار انگلیسی بود و بعدها، هر چند کوتاه مدت، یکی از مدیران «بالکان پترولیوم» شناخته شد. نمایندگان بالکان پترولیوم، داشتن هر گونه روابط تجاری را با تیمیس منکر شده اند و تنها به روابط خود با تندر اعتراف کرده اند.
مسئله امنیت ملی
اوایل سال ۲۰۰۴، اداره امنیت ملی رومانی گزارشی درباره خصوصی سازی وضعیت کنونی پالایشگاه «اس. سی. پترو میدیا اس.ای» منتشر کرد. «پترومیدیا» یکی دیگر از پالایشگاه های مهم رومانی است که گروه «رمپترول» در سال ۲۰۰۰ آن را از دولت خریداری کرد. این شرکت در هلند قرار داشت و عضو هیئت رئیسه اجرایی آن «دینو پاتریشیو» از اعضای مهم حزب لیبرال ملی رومانی بود. حزب «لیبرال ملی» یکی از مهم ترین احزاب سیاسی مخالف حزب حاکم در مبارزات انتخابات عمومی در نوامبر ۲۰۰۴ بود. رمپترول بزرگ ترین شرکت خصوصی صنعت نفت رومانی است. در این گزارش آمده بود: مبلغ ۶۰۰ میلیون دلار بدهی شرکت رمپترول به دولت رومانی به سند قرضه تبدیل شده است. نمایندگان شرکت رمپترول این مبلغ را بدهی برجای مانده از زمان مالکان پیشین دانستند که جریمه دیر پرداخت هم به آن افزوده شده است. در گزارش اداره امنیت ملی آمده است: « دولت رومانی بیش از ۶۰۰ میلیون دلار آمریکا را غیر قانونی به سند قرضه تبدیل کرده است. همچنین دولت، قرارداد خصوصی سازی غیرقانونی را که پیچیدگی های مالی عظیمی داشت، به عنوان قراردادی قانونی پذیرفته است. دولت راضی شد جواهر صنعت نفت رومانی را به جای ناچیزی بفروشد». در این گزارش از وزارت دارایی، وزارت دادگستری و وزارت اقتصاد، درخواست شده است که پرونده پترومیدیا را تجزیه و تحلیل و متن گزارش را در مجمع عالی دفاع کشور، سازمانی که در مواقع احتمال بروز خطر در امنیت ملی تشکیل می شود، به بحث بگذارند. اسناد و مدارک شرکت پترومیدیا نشان می دهد که مالک ۲۵ درصد سهم «رمپترول گروپ» شرکت «ا ام وی» است. ا ام وی، شرکتی اتریشی است که در می ۲۰۰۴ به عنوان خریدار عمده پتروم شناخته شد. «لوسیف دان» که تا چندی پیش یک مشاور دولتی و دستیار رئیس جمهوری سابق رومانی " لون لیسکو" به حساب می آمد، فراز و نشیب های صنعت نفت رومانی را از نزدیک نظاره گر بوده است. به عقیده وی یک روز همه تنش های کنونی صنعت نفت رومانی به پایان می رسد و احزاب سیاسی این کشور پشت میز مذاکره می نشیند و به حل و فصل مسائل موجود می پردازند. « دان» آشکارا به روابط سیاسی خود با «گروه وی جی بی» اشاره می کند و می گوید: «این نوع گروه ها جایگاه خوبی را برای خود در صنعت نفت رومانی یافته اند و این مسئله برای دیگران موجب نگرانی شده است. من هرگز از موقعیت سیاسی خود به نفع گروه وی جی بی استفاده نکرده ام، اما روزی به همراه نمایندگان این گروه به یک بانک بین المللی رفتیم، نه برای گرفتن پول، بلکه برای گرفتن نامه ای که ثابت کننده وضعیت خوب عملکرد ما در بازارهای مالی باشد...!».

منبع : نمایشگاه بین‌المللی