الماس شیرین برگردن دیابتی ها

مدال نقره برگردن دیابتی های نوع یک که ۲۵ سال با دیابت زندگی کرده اند و هیچ عارضه ای ندارند، مدال طلا برگردن دیابتی های نوع یک که ۵۰ سال با دیابت زندگی کرده اند و هیچ عارضه ای ندارند و مدال الماس بر گردن دیابتی های نوع یک که ۷۵ سال با دیابت زندگی کرده اند و هیچ عارضه ای ندارند، آویخته می شود. این کار، اگرچه حرکتی نمادین است، اما باور کنید « شما هم می توانید با پیشگیری صحیح، مدال الماس را برگردن خود ببینید!»
● بزرگترین اپیدمی تاریخ بشر
تعداد مبتلایان به دیابت در دنیا تا سال ،۱۹۸۵ ۳۰ میلیون نفر بود، اما هم اکنون ۲۴۶ میلیون نفر مبتلا به دیابت هستند و پیش بینی می شود این رقم تا سال ۲۰۲۵ با افزایشی ناگهانی به بیش از ۳۸۰ میلیون تن برسد. این رشد ناگهانی تعداد بیماران دیابتی بزرگترین اپیدمی تاریخ بشر است که علت اصلی آن تغییر شیوه سنتی زندگی مردم، آداب نامناسب تغذیه ای، کم تحرکی و روی آوردن به زندگی ماشینی و مهمتر از همه ناآگاهی مردم درباره علایم شناسایی دیابت است.
مطالعات متعددی درسال های گذشته درباره وضعیت ابتلا به دیابت درکشور صورت گرفته است، اما براساس مطالعه معتبر مرکز تحقیقات غدد و متابولیسم دانشگاه های علوم پزشکی شهید بهشتی و تهران بر روی جمعیت شهری و روستایی تهران و اسلامشهر درسال ۷۲ ، از هر ۵ تهرانی بالای ۳۰ سال یک نفر مبتلا به دیابت یا اختلال تحمل گلوکز است و در مجموع پیش بینی می شود در سال های آینده درصد زیادی از افراد به دیابت مبتلا شوند یا از عوارض دیابت یعنی بیماری های قلبی و عروقی رنج برند.
با وجود همه این خطرات پزشکان معتقدند که واقعاً می توان تا ۸۰ سال پس از ابتلا ، با دیابت زندگی کرد؛ چرا که پیشگیری از دیابت تا ۸۰ درصد ممکن است، اما آنچه در این بین نیازمند توجه است پیشگیری از ابتلا به دیابت و آموزش مستمر به مبتلایان در زمینه کنترل و پیشگیری مطلوب از عوارض این بیماری است؛ هم اکنون ۹۹ درصد بیماران دیابتی کشور کنترل نامطلوبی برروی قند خون خود دارند و فکر می کنند فقط مراجعه به پزشک به معنای کنترل قند خون است.
● ۹۰ درصد دیابتی ها نوع ۲ هستند
دکتر علیرضا مهدوی، کارشناس بیماری های غدد و متابولیک مرکز مدیریت بیماری های وزارت بهداشت و درمان درباره آمار شیوع دیابت درمناطق شهری و روستایی کشور می گوید: «آمارها دراین زمینه متفاوت است، اما درمجموع شیوع دیابت درمناطق شهری بیش از ۵۰ درصد و درمناطق روستایی ۲‎/۵ تا ۳ درصد است و پیش بینی می شود حدود ۳ میلیون دیابتی درکشور وجود داشته باشد که این آمار با احتساب ۳ میلیون تن از بیماران مبتلا به اختلال تحمل گلوکز به ۶ میلیون نفر می رسد. از این تعداد مبتلا ۱۰ تا ۱۵ درصد دیابت نوع یک و ۸۵ تا ۹۰ درصد نیز دیابت نوع ۲ هستند.»
وی توضیح می دهد: « بیماران دیابتی نوع یک، بیشتر در سنین نوجوانی و کودکی به دیابت مبتلا می شوند و علت اصلی بیماری آنها اشکال در سیستم خود ایمنی بدن است که منجر به تولید کم یا تولید نشدن انسولین می شود و در نتیجه دیابتی های نوع یک همواره نیازمند تزریق انسولین هستند. دیابت نوع ۲ نیز بیشتر در سنین پس از ۳۰ سال مشاهده می شود و رابطه بسیار زیادی با شیوه زندگی افراد شامل کم تحرکی و رژیم غذایی پرکالری دارد و راه کنترل آن ورزش و رژیم غذایی صحیح است.»
دکتر مهدوی با بیان این که دیابت تقریباً همه بدن را گرفتار می کند و دارای عوارض زودرس و دیررس است، می افزاید:« از عوارض زودرس دیابت نوع یک می توان به « کما» اشاره کرد. بالا بودن قند خون، اجسام زائدی دربدن با نام « کتون» ایجاد می کند و تجمع کتون ها، فرد مبتلا را به کما می برد و درصورتی که بیمار به سرعت درمان نشود، احتمال مرگ وی وجود دارد. این حالت در دیابتی های نوع یک به کمای « هایپر اسمولار» معروف است که درصورت درمان نشدن منجر به افت قند خون ( هایپر گلیسمی ) و مرگ می شود. همچنین آسیب دیدن عروق کوچک و بزرگی چون عروق چشمی، کلیوی، عصبی و قلبی - عروقی نیز از عوارض دیررس این بیماری است. درعوارض چشمی احتمال کوری وجود دارد و در عوارض کلیوی دیابت نیز، مبتلایان دچار نارسایی کلیه و در نهایت مجبور به دیالیز یا پیوند می شوند. شایع ترین عارضه عصبی دیابت بی حسی دست و پا است. پیشرفت زخم ها ممکن است حتی منجر به قطع عضو برای پیشگیری از گسترش عارضه شود.»
کارشناس بیماری های غدد و متابولیک مرکز مدیریت بیماری های وزارت بهداشت و درمان می گوید:« دیابت نوع یک خیلی سریع در مبتلایان آشکار می شود، اما در دیابت نوع ۲ ممکن است فردی سالها بدون این که خود بداند، مبتلا باشد. ۵۰ درصد بیماران دیابتی از بیماری خود اطلاعی ندارند، بنابراین دیابت نوع ۲ علایم خطری چون چاقی، فشار خون، سابقه خانوادگی دارد و البته سابقه مرده زایی، سقط های مکرر بیش از ۲ نوبت و تولد نوزاد بالای ۴ کیلوگرم وزن درزنان نیز از عوامل خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ محسوب می شود.»
● نارسایی کلیه در ۴۰ درصد دیابتی های نوع ۲
دکتر شهرام نوروزی، مسوول دیالیز مرکز مدیریت پیوند و بیماری های خاص وزارت بهداشت و درمان نیز با بیان این که در دیابت قندی بدن توان ساخت انسولین کافی یا مصرف طبیعی انسولین را ندارد، می گوید: « دیابت با آسیب زدن به عروق خونی کلیه موجب می شود تا خون به صورت کامل پاکسازی نشود و درنتیجه فرد با افزایش وزن،تورم مچ و دفع پروتئین روبه رو شود.»
وی با اعلام این که حدود ۳۰ درصد دیابتی های نوع یک و ۱۰تا۴۰ درصد دیابتی های نوع ۲ دچار نارسایی کلیه می شوند، می گوید: « بیشتر دیابتی های نیازمند دیالیز، مبتلایان به دیابت نوع ۲ هستند که اولین علامت نارسایی کلیه آن ها« میکرو آلبومین اوری» است که براثر آن مقداری پروتئین در ادرار فرد مشاهده می شود. همچنین ممکن است فرد مبتلا دفعات زیادی درشب به دستشویی برود و فشار خون بالایی داشته باشد. درمجموع همه این عوامل نشان می دهد که بیمار دیابتی درحال ابتلا به نارسایی کلیه است.»
دکتر نوروزی با بیان این که ۲۰ تا ۲۵ درصد بیماران دیالیزی، دیابتی هستند، می گوید: «از حدود ۱۵ هزار بیمار دیالیزی، ۱۴ هزار نفر همودیالیز و یک هزار نفر دیالیز صفاقی و از ۲۹ هزار بیمار مبتلا به نارسایی مزمن کلیه ۱۴ هزار نفر پیوندی هستند و به طور کلی برای بیماران همودیالیزی سالانه حدود ۴‎/۵ میلیون تومان، بیماران دیالیز صفاقی ۷ میلیون تومان و بیماران پیوندی حدود ۳‎/۵ میلیون تومان هزینه درمان پرداخت می شود.»
به گفته وی، بیماران مبتلا به دیابت باید دست کم سالی یک بار آزمایش ادرار بدهند؛ از این طریق می توان با کنترل میکرو آلبومین اوری از نارسایی کلیه جلوگیری کرد.
همچنین این بیماران باید سالی ۲ بار فشار خون خود را چک کنند تا با تجویز داروهای موردنیاز بتوان علاوه بر کاهش فشار خون، سرعت از دست رفتن عملکرد کلیه آنها را نیز کاهش داد.
● پیشگیری، شاهرگ حیاتی کنترل دیابت
با وجود همه برنامه ریزی هایی که برای درمان بیماران دیابتی انجام شده است، اما به نظر می رسد مشکل اساسی دراین زمینه کلمه آشنای «فرهنگسازی» باشد. متأسفانه مردم در مورد دیابت نیز همانند بسیاری دیگر از بیماری ها زمانی به پزشک مراجعه می کنند که بیماری، خود را نشان داده است، بنابراین بیشتر هزینه ها به جای این که صرف پیشگیری به عنوان شاهرگ حیاتی کاهش ابتلا به دیابت در کشور شود، به درمان اختصاص می یابد.
دکتر اسدالله رجب، رئیس انجمن دیابت ایران در این زمینه می گوید: «دیابت در شروع تشخیص، بیماری نیست بلکه کم کاری بدن است، یعنی انسولین اصلاً و یا به اندازه کافی ترشح نمی شود و یا این که ترشح می شود، اما خوب به کار گرفته نمی شود. هدف اصلی نیز در کنترل دیابت باید فقط پیشگیری باشد، یعنی کاری کرد که افراد مبتلا به دیابت دچار عارضه شوند و این کار با تجویز و مصرف دارو مقدور است.»
در این زمینه تغذیه و فعالیت جسمی مناسب نیز حرف اول را می زند.
وی می گوید: «می توان دیابت را تا ۸۰ درصد پیشگیری کرد. یعنی اگر فردی مستعد ابتلا به دیابت است، با پیشگیری دچار مشکل نخواهدشد، اما متأسفانه آنچه درمورد بیماران دیابتی فراموش شده است آموزش مستمر به بیماران دیابتی در زمینه نحوه پیشگیری از ابتلا به عارضه و کنترل مطلوب قند خون با رعایت نکات تغذیه ای، ورزش و فعالیت جسمانی است؛ چرا که هم اکنون حدود ۹۹ درصد بیماران دیابتی به نحوی نامطلوب قند خون خود را کنترل می کنند.»
وی معتقد است که بیمه گذار نیز باید هزینه، وسایل و امکانات موردنیاز بیماران دیابتی و حتی آموزش مستمر آنها و ارزیابی مفیدبودن آنها را پرداخت کند، چون هم اکنون تهیه سرنگ انسولین سالانه حدود ۸۰ هزارتومان و تهیه وسایل و نوارهای اندازه گیری قند خون برای ۲ بسته از این نوارها، ماهانه ۳۰ هزار تومان برای هر دیابتی هزینه دارد.
● طرح تشکیل سازمان غذا و دارو در صحن مجلس
دکتر نورالدین پیرمؤذن عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی درباره اقدامات مجلس برای برخورداری بیماران دیابتی از بیمه می گوید: «چون یکی از عوامل مهم ابتلا به دیابت در کشور شیوه های نامناسب تغذیه ای است، مجلس بیشتر تلاش خود را صرف برنامه ریزی دقیق برای کنترل بیماری های ناشی از تغذیه کرده است. بر این اساس طرح تشکیل سازمان غذا و دارو تقدیم مجلس شد. وظیفه اصلی این سازمان تعیین سبدغذایی، کنترل کیفی و کمی تغذیه افراد، استاندارد و سالم کردن موادغذایی و درمجموع برنامه ریزی برای جلوگیری از مصرف بیش از نیاز نمک، شکر، روغن و نوشابه است. این طرح اکنون در کمیسیون بهداشت و درمان نهایی شده و در انتظار صحن علنی مجلس است.»
وی می افزاید: «همچنین برای درمان عوارض دیابت، قانونی تصویب شد که به موجب آن باید همه بیماران دیابتی زیرپوشش بیمه تکمیلی بروند. در این زمینه مجلس موظف به تصویب قوانین است و نظارت بر نحوه اجرا بر عهده وزارت بهداشت و درمان است. پاسخ این که چرا قوانین اجرایی نمی شوند را وزارت بهداشت باید بدهد.»
دکتر پیرمؤذن با تأکید بر این که در حوزه درمان بیماران دیابتی خلأ قانونی وجودندارد، می گوید: «همچنین مقرر شده است تا ۱۰ درصد قیمت نوشابه های گازدار قندی تولید داخل و ۱۵ درصد قیمت نوشابه های گازدار قندی وارداتی به حساب درآمد عمومی واریز شود، بنابراین ۶۰ درصد درآمد حاصله از این محل تا مبلغ ۵۰ میلیارد تومان برای پیشگیری، آموزش، تغییر شیوه زندگی، غربالگری بیماران دیابتی، قلبی و عروقی و کمک به هزینه درمان بیماران دیابتی دراختیار وزارت بهداشت و درمان قرارمی گیرد.»
دکتر علیرضا مهدوی نیز با بیان این که کمیته کشوری دیابت از سال ۷۵ تشکیل شده است، می گوید: «در سال ۸۳ برنامه کشوری پیشگیری و کنترل دیابت در نظام سلامت ادغام شد و زنان باردار و افراد بالای ۳۰ سال در مناطق روستایی غربالگری شدند و زیرپوشش مراقبت های پزشکان مراکز بهداشتی - درمانی روستایی قرار گرفتند. در شهرها نیز استراتژی هایی چون آگاه سازی افراد از طریق رسانه ها اجرایی شد و امسال نیز با توجه به اختصاص اعتبار خاص برنامه های پیشگیری در شهرها نیز اجرایی می شود.»
دکتر نوروزی نیز با اشاره به اجرای برنامه آزمایشی کلینیک های پیشگیری از نارسایی کلیه در بعضی استان های کشور، می گوید: «در این برنامه سطح بندی های لازم انجام می شود و افراد مشکوک به دیابت به بهورز روستاها و پزشک عمومی ارجاع داده می شوند و در صورتی که بیماری آنها تشخیص داده شود به متخصص ارجاع داده می شوند.»
کارشناس بیماری های غدد و متابولیک مرکز مدیریت بیماری های وزارت بهداشت نیز درباره اقدام های وزارت بهداشت برای کاهش شکر موادغذایی تولیدی کشور می گوید: «با مراکز مختلفی در این زمینه تعامل داشته ایم، اما این کار اگرچه مفید است چندان مؤثر نخواهدبود. مسأله حیاتی تغییر شیوه زندگی و آموزش به عنوان اساس درمان دیابت و پیشگیری از بیماری های غیرواگیر است.»

مریم وادی پور

منبع : روزنامه ایران