پایان چهل سال دفن غیراصولی زباله، نویدی برای محیط زیست بهتر

این از آن دسته آلوده کننده های محیط زیست بوده که برخلاف اغلب فعالیت های صنعتی و غیرصنعتی ناسازگار با محیط زیست، متأسفانه درامدزا هم نبوده است.اگر منصفانه نگاه کنیم، زباله هایی که به گفته رییس سازمان بازیافت آن در تهران، از یک تا هشتاد متر ارتفاع را دراین سال ها به خود دیده است، نمی تواند یک شبه ناپیدا و بدون شیرابه شود و منطقه را به محلی امن با محیط زیستی پاک بدل سازد. در این میان، اگرچه نمی توان عملکرد شهرداری ها را در سال های گذشته در تداوم این روند زباله و شیرابه سازی از نظر دور داشت و یا در محاسبات، نادیده گرفت ولی شاید به قول برخی مسئولان بهتر این باشد که از آغاز اجرایی شدن یک برنامه آن هم با آیین نامه اجرایی و ابلاغ شده، کلید این ارزیابی ها البته به صورت کاملا جدی، زده شود. البته از ابراهیمی که پرسیدیم چرا این همه تعلل دراین کار مهم بوده است گفت: مدیران شهرداری ها در سال های گذشته نسبت به امر زباله و تفکیک آن بی توجه بوده اند و سیستم کارامد همگام با تکنولوژی بازیافت وجود نداشته است ضمن آنکه بی تعهدی کارشناسی و مدیریتی در بخش زباله و ناآگاهی از پیامدهای آن نیز از دیگر عوامل عنوان شد. آنچه رییس سازمان بازیافت و تبدیل مواد شهرداری تهران می گوید این است که با وجود تجمع بیش از یک پنجم زباله کشور در تهران، در حال حاضر هیچ گونه شیرابه ای در منطقه کهریزک تولید نمی شود و دفن به صورت محدود و کاملا اصولی انجام می گیرد. ضمن آنکه فناوری به کارگرفته شده به ویژه در بخش مربوط به کمپوست، کاملا به دست متخصصان و پیمانکاران داخلی، با هزینه ای کمتر و کارایی بیشتر در زمینه طراحی و ساخت انواع ماشین آلات نسبت به انواع خارجی آن و با مشارکت بخش خصوصی انجام گرفته است. به کارگیری پژوهش و عملیات اجرایی در این بخش، از سال جاری مفهوم جدی به خود گرفته است و روز زمین پاک، مبدآ مناسبی برای آغاز رسمی بخش هایی از این طرح بود. بازیافت ۳ هزار تن از زباله های این منطقه آلوده نیز به گفته ابراهیمی، از سال ۸۳ عملیاتی شده که در نوع خود به ویژه از لحاظ حجم، فرایند و بهره گیری از تکنولوژی داخلی، اقدام بی نظیری بوده است. واضح است که زمینه های کشاورزی درکشور ما بسیار گسترده و مناسب است و برهمین اساس نیز میزان زیادی از زباله های کمپوست شده می تواند برای این بخش به خوبی کارایی داشته باشد. ولی این به شرطی است که زباله ها به درستی تفکیک شود و فاقد هرگونه مواد مضر، نظیر کادمیوم و جیوه باشد که رییس سازمان بازیافت ما را در این مورد از طریق بررسی های انجام شده در آزمایشگاه مرکزی مدیریت پسماند در مجتمع آلادکوه مطمئن ساخت و گفت که برای اطمینان بیشتر، آزمایش هایی نیز به صورت ادواری در انیستیتو پاستور به همین منظور انجام می گیرد.
این نکته مهم نیز نمی تواند از نظر مسوولان دوربماند که زباله، مساله تهران نیست و با افزایش جمعیت و به کارگیری وگسترش الگوهای غلط مصرف در تمام نقاط کشور، دیگر حتی فقط مشکل کلان شهرها هم نیست و دور نخواهد بود آینده ای که، روستاهای پاک نیز به وحشت زباله و شیرابه و معضلات زیست محیطی و ازدست دادن طبیعت بکر خود گرفتار شوند. این مساله ایجاب می کند که تکنولوژی انجام بازیافت و جمع آوری زباله از ابتدا به گونه ای طراحی شود که برای تمامی مناطق کشور و در شرایط ویژه و عادی قابل بهره گیری باشد.
عملکرد سازمان بازیافت.
دکتر ابراهیمی، ارزیابی عملکرد یک سازمان و برشمردن ضعف های آن بر مبنای تمامی میراث موجود آن هم در دوران مسئولیت کوتاه مدت یک مدیر به ویژه دوران مدیریت کمتر از دو سال وی را بی انصافی می خواند. او می گوید که در یک سال و نیم گذشته به صورت بسیجی در مجموعه این سازمان، خدمات بزرگی به ویژه در زمینه قطع شیرابه و گاز متان موجود در منطقه انجام گرفته است. ضمن اینکه تعاملات بسیار مثبتی نیز با بانک جهانی به این منظور انجام شده است و تا چند هفته دیگر نیز طرح استحصال ۱۰میلیون تن گاز متان موجود در کهریزک، با حضور کارشناسان بانک جهانی به صورت رسمی آغاز خواهد شد. دانستن این نکته نیز خالی از لطف نیست که این استحصال و سوزاندن گاز متان، به ازای هر تن، ۴ دلار درامد دارد که به گفته رییس سازمان بازیافت نیمی از آن برای بهینه سازی طرح و منطقه هزینه خواهد شد. منابع پرداخت کننده آن نیز بانک جهانی و برخی کشورهای توسعه یافته هستند که در این مورد مسئولیت هایی را در قبال دریافت برخی امتیازات، پذیرفته اند.
با توجه به بحث هایی که برسر انرژی در تمام جهان و به شکل های متفاوت وجود دارد اهمیت آن برای کشور مانیز به عنوان کشوری با منابع بسیار و بحران زده از مصرف انرژی، نمی تواند نادیده گرفته شود به خصوص اگر گزینه امکان پذیر تبدیل متان به انرژی بتواند به صورت جدی تری برای مسئولان مطرح شود. ابراهیمی این تبدیل را کاملا ممکن ارزیابی می کند ولی نکته اصلی برای این که چرا از این امکان در کشور استفاده نمی شود، ارزان بودن بهای انرژی درکشور است که گرچه با هزینه زیاد تولید می شود، باید ارزان در اختیار مردم قرار بگیرد. انجام این امر بدون کمک و یارانه دولت و توافق سازمان مدیریت و برنامه ریزی، برای سازمان بازیافت، مقرون به صرفه نیست. طبق گفته های رییس سازمان بازیافت تهران، این پروژه در دو مرحله انجام می گیرد. یک مرحله گمانه زنی چندماهه و یک مرحله استحصال که از چهار تا هشت سال به طول خواهد انجامید. اما برای کسانی که در این منطقه با زباله ها و شیرابه ها و تمام مشکلات آن سال ها سرکرده اند و امید به اجرا و ساماندهی این طرح دارند شاید این خبرخوشی بوده است که رییس سازمان بازیافت مواد تهران اعلام کرد منطقه وسیع دفن زباله در کهریزک تا سال ۹۰ تبدیل به یک تفرجگاه یا همان پارک تفریحی می شود. وی از مردم این منطقه عذرخواهی کرده و امیدوار است با سرعت برای بهینه سازی آن تلاش شود. به هر حال به نظر می رسد با توجه به درامدزا بودن، نمی توان از انجام آن منصرف شد. ضمن آنکه بسیاری از مسئولان نیز دریافته اند که جبران خسارت زیست محیطی و پرداخت جرایم مربوط به رعایت نکردن ضوابط آن گاه بسیار سنگین تر از هزینه های زیربنایی برای پیشگیری از مشکلات ناشی از اقداماتی است که بی وقفه ادامه دارند و از آنها گریزی نیست. حالا که به گفته مسئولان، قرار شده است که زباله ها دفن نشوند و اگر هم می شوند کاملا با رعایت اصول بهداشتی و فنی باشد و دیگر از این پس زباله های کشور به ویژه در تهران، و امیدواریم در کلان شهرها و تمامی کشور، برای انسان و گیاه، مضر نباشد و نسل های بعدی را نیز تحت تأثیر مشکلات خود قرار ندهند، باید امیدوار باشیم که تمام نهادها و دستگاه های ذیربط در این زمینه با هماهنگی و انسجام در یک شبکه ارتباطی مطلوب قرار بگیرند و با تبادل تجربیات و برقراری تعامل صحیح، از نقاط ضعف موجود، تکنولوژی های روز دنیا و پیشنهادهای تخصصی یکدیگر از طریق یک برنامه ریزی اصولی و قانونی باخبر شوند و انتقال کارامدی این طرح در تمام کشور میسر شود.
سازمان بازیافت و تفکیک زباله های خانگی.
در حال حاضر برنامه ریزی هایی از طریق سازمان بازیافت برای تفکیک زباله از مبدأ انجام گرفته است و انجام آزمایشی این طرح در سال گذشته به گفته دکترابراهیمی نتیجه ای حدود ۵/۵ تا ۶ درصد بازیافت را درپی داشته است. این در حالی است که بسیاری از کشورهای توسعه یافته نیز که در این زمینه تجربیات بسیاری اندوخته اند در این مقوله به عدد ۱۸ تا ۲۰ درصد دست یافته اند. شاید این نشانه خوبی برای وجود توان مطلوب برای اجرای برنامه های در نظرگرفته شده به منظور تحقق این امر باشد.
برنامه ریزی های سازمان بازیافت نیز براساس دستیابی به ۱۰درصد برای شش ماه نخست سال جاری تنظیم شده و به همین منظور نیز اقدامات آموزشی و اطلاع رسانی خود را آغاز کرده است.
تبلیغات رسانه ای که از جمله تأثیرگذارترین آنها آموزش از طریق تلویزیون است می تواند تأثیر بسیار مثبتی برای تغییر الگوهای غلط جمع آوری زباله های خانگی داشته باشد و بسیاری از اطلاعات و راهکارهای ساده ای را که شاید مردم عادی براثر عادت به الگوهای رفتاری روزمره خود، از آن بی خبر مانده باشند به آنان منتقل کند.
در اقدامات سازمان بازیافت البته خرید زباله تفکیک شده از مردم در حال حاضر جایی ندارد و نگرش حاکم این است که زباله از دیدگاه تولید کننده آن هیچ گونه ارزشی ندارد در غیراینصورت باید آن را نگه می داشت. اگرچه این امر می تواند انگیزه مناسبی برای بسیاری از مردم فراهم کند ولی می توان به گونه دیگری نیز به قضیه نگاه کرد: کار ساده ای می تواند باشد که پلاستیک ها وشیشه ها را در یک کیسه جداگانه جمع کنیم و زباله های خیس و عادی را در همان سطل همیشگی که در آشپزخانه هایمان داریم. به ویژه اگر بدانیم که یک تکه پلاستیک معمولی که هر یک از ما در طبیعت رها می کنیم حدود ۲۴۰ سال و هر تکه شیشه تاچند برابر این مدت، طول می کشد که فرایند تجزیه را از سربگذراند. اگر امتحان کنیم حتما لذت انجام یک کار مفید و سالم را احساس می کنیم. مهم نیست که فواید مستقیم مادی آن در انجام طرح های مربوط به تفکیک و بازیافت به طور دقیق چگونه مصرف می شود؛ از این یک مورد مطمئن باشیم که محیط زیستی که ما و فرزندانمان در آن نفس می کشیم، می اندیشیم و می بالیم، سالم تر می ماند. بدون مشارکت ما ساماندهی صحیح زباله، تفکیک و بازیافت آن ممکن نخواهد شد. چهل سال میراث داری زباله کافی نیست؟!

منبع : خبرگزاری جمهوری اسلامی ـ ایرنا