هیچ‌چیز استاندارد نیست!

دبیر علمی انجمن مامایی ایران از علل افزایش آمار سزارین در كشور می‌گوید.
در حالی‌كه حدود ۳۰ درصد علت مرگ و میر مادران در دوران بارداری به دلیل خونریزی حین و یا پس از زایمان است و فشار‌خون، بیماریهای قلبی و عفونت‌های زایمانی از دیگر علل این مرگ و میرها هستند، متخصصان معتقدند سلامت مادر و كودك در حین زایمان و پس از آن بستگی به یك مراقبت خوب از مادر و كودك دارد.
در عین حال متخصصان تاكید می‌كنند كه متاسفانه به علت نقص در سیستم بهداشت و درمان كشور، ماماها برای حاضر شدن در اتاق زایمان و انجام وظایف خود به درستی آموزش ندیده‌اند و بیمارستانها در این زمینه از استاندارد نیروی انسانی برخوردار نیستند.
در همین رابطه و در ادامه گفتگویی كه در تاریخ ۱۸ تیر با خانم دكتر فاطمه رمضان‌زاده، متخصص زنان و نازایی در زمینه افزایش میزان سزارین در كشور ما نسبت به استاندارد‌های جهانی انجام شد، دكتر ناهید خدا‌كرمی، دبیر علمی انجمن مامایی ایران و عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی به بررسی علل افزایش سزارین در كشور ما می‌پردازد.
در گفتگو با خانم دكتر رمضان‌زاده [سزارین به خاطر پول نیست] یكی از دلایل گرایش مادران به سزارین، علاوه بر نبودن مشاوره‌ها و آموزش‌های لازم، برخورد نامناسب‌ بعضی از ماماها در حین زایمان طبیعی عنوان شد.
▪ نظر شما در این مورد چیست؟
- ببینید، بیان كردن این موضوع در كشور ما در حالی است كه اغلب سزارین‌های انتخابی در مادرانی كه برای بار اول حامله شده‌اند و هیچ تجربه‌ای از زایمان ندارند، شایع است.
برای همین هر اظهار‌ نظری در این مورد ‌باید مبتنی بر شواهد باشد نه حدس و گمان یا عقیده شخصی. من عقیده دارم بر خلاف‌نظر بعضی متخصصان، رفتار بد ماما یا پزشك عامل زایمان هیچ ارتباط شناخته‌شده‌ای با تمایل مادر به سزارین ندارد، بلكه توصیه پزشك و هدایت مادر و خانواده به سمتی كه آنان ناچار به تن دادن به روش سزارین باشند، یکی از مهمترین عوامل است.
▪ یعنی شما كاملا منكر بد‌رفتاری احتمالی تیم درمان می‌شوید؟
- خیر، نمی‌توان منكر شد كه بدرفتاری تیم درمان از جمله ماما یا پزشك ممکن است در برخی بیمارستانها مشاهده شود...
▪ خب همین نقص از كجا ناشی می‌شود؟
- متاسفانه مهمترین علت این امر نقص در سیستم بهداشتی و استاندارد نبودن نیروی انسانی است. با وجود توصیه ارگانهای بین‌المللی مبنی بر این كه در طول زایمان و ۲ ساعت پس از آن به هیچ عنوان نباید مادر و نوزاد تنها بمانند و مادران باید از مراقبت و حمایت کامل و مداوم مامایی برخوردار باشند، ولی هیچكدام از این قوانین عینیت اجرایی ندارند.
مثلا استاندارد اتاق زایمان در سال ۲۰۰۷ به صورت یک مادر و ۴/۱ ماما در نظر گرفته شده است، یعنی اگر ۵ مادر در بخش زایمان بستری هستند باید ۷ماما در بخش حضور داشته باشند كه متاسفانه شاهدیم كه در اغلب بخشها ۵ تا ۸ مادر در بخش بستری هستند و یک یا دو نفر ماما مشغول انجام وظیفه هستند.
با این اوصاف، با توجه به استرس و فشار کار در بخشهای زایمان ممکن است گاهی در مواردی كه مادر آموزش ندیده، برای اجرای یک روش درمانی كه برای نجات وی و نوزادش لازم است مقاومت كند یا در پاره‌ای موارد منجر به رفتاری خلاف میل عامل زایمان شود كه می‌تواند پزشك یا ماما باشد.
▪ با وجود این نقص‌ها نمی‌توانیم بگوییم اگر هم زایمان انتخابی باشد، در كشور ما، این طبیعی است كه مادر سزارین را به زایمان طبیعی ترجیح دهد؟
- ببینید، ما باید به خاطر داشته باشیم كه به هر حال حق مادر و خانواده و همسر وی دانستن است و تیم درمان اعم از پزشك یا ماما باید در مورد تغییرات بارداری و مزایا و معایب روشهای زایمانی (سزارین و طبیعی) به مادر آموزش دهند و من مطمئنم در صورت آگاهی مادر از مضرات سزارین برای مادر و نوزاد، هیچ مادری تن به سزارین انتخابی نخواهد داد زیرا مهمترین سرمایه یک خانواده فرزند است و هر پدر و مادری دوست دارند كه فرزندشان با کمترین عارضه متولد و سالم رشد و تکامل یابد.
▪ با وجودی كه مامایی حرفه‌ای ‌است كاملا مستقل كه می‌تواند مراقبت‌های دوران بارداری و زایمان نرمال را در مراكز مختلف درمانی اعم از مراكز خصوصی و دولتی انجام دهد، ولی شاهدیم كه در برخی مراكز استقلال حرفه‌ای این رشته دچار مشکل شده. به نظر شما اینطور نیست؟
- دقیقا، به عنوان مثال در برخی مراكز با وجود کنترل کامل و انجام زایمان توسط ماما، بیمارستان جهت کسب در‌آمد بیشتر، مهر و امضای پزشك کشیک را در برگه بیمار به کار می‌برد و عملا کلیه در‌آمد‌های مالی به پزشك و بیمارستان تعلق می‌گیرد و ضمن آنكه به حرفه مامایی یک نوع توهین و اجحاف اعمال شده است، سازمان بیمه‌گذار و بیمار نیز ضرر می‌كنند، چرا كه تعرفه زایمان و ویزیت پزشك بیشتر از ماما است.
▪ به هر حال در حال حاضر آمار سزارین در كشور ما در صدر كشور‌های جهان است و در حالی كه سازمان بهداشت جهانی رقم ۱۵-۱۰ درصد را قابل قبول می‌داند ما شاهد زایمان به روش سزارین بالای ۴۰ درصد هستیم و در مراكز خصوصی این رقم به ۹۰-۸۰ درصد هم می‌رسد. به نظر شما استاندارد نبودن نیروی انسانی در این رابطه مشكل اصلی است؟
- بله، ولی مهمترین نكته این است كه در كشور ما متاسفانه بیشتر زایمانهای به روش سزارین بنا به توصیه پزشك یا ماما است. علاوه بر این، استاندارد نبودن نیروی انسانی مامایی در حالی كه نظام سلامت بر اساس استاندارد‌های جهانی نیاز به ۴۰ هزار ماما دارد، مساله مهم دیگری است و این در حالی است كه ما شاهد بیکاری خیل عظیمی از فارغ‌التحصیلان مامایی هستیم كه همین امر صدمات اقتصادی جبران‌ناپذیری بر سیستم سلامت كشور وارد كرده است.
▪ ما همیشه می‌گوییم بارداری بیماری نیست، در حالیكه در اغلب موارد تیم پزشكی با مادر باردار مانند یك بیمار برخورد می‌كنند. این‌طور نیست؟
- البته، برخورد بیمارگونه تیم درمان با مادر باردار نیز از مهمترین مسائلی است كه كمتر به آن توجه می‌شود. در صورتی كه بارداری بیماری نیست چون مادر حامله از نظر فیزیو‌لوژیک دچار تغییراتی می‌شود كه كاملا طبیعی است.
▪ و این برخوردها تا چه حد در افزایش مداخلات غیر‌ضروری موثرند؟
- صددرصد، ببینید، در این میان مداخلات غیر‌ضروری در روند بارداری و زایمان مانند سونو‌گرافی‌های مكرر (تعداد سونوگرافی مناسب در هر بارداری ۳-۲ نوبت است) و ختم بارداری بدون شروع خود به خود علایم زایمان كه مهمترین آن بروز دردهای ریتمیک (سر درد و سفتی رحم در ده دقیقه) است، باعث شده امروزه شاهد باشیم كه اغلب پزشكان و حتی ماما‌ها در روز و تاریخ تخمینی زایمان مادر را بستری و بطور مصنوعی درد زایمان ایجاد می‌كنند كه این امر می‌تواند منجر به مداخلات بیشتر و در نتیجه زایمان سزارین شود.
▪ به هر حال تا زمانی‌ كه رابطه مالی بین بیماران و پزشكان برقرار است می‌توان انتظار داشت كه تغییری در میزان سزارین ایجاد شود؟
- همینطور است. استاندارد نبودن پوشش بیمه‌ای خدمات مامایی و سیستم نوین بیمه، متاسفانه خدمات را تحت پوشش قرار می‌دهد نه دهنده خدمت را. ولی با این حال شاهدیم كه بیمه‌های دولتی كشور به جای پوشش خدمات مامایی، بارداری و زایمان دهنده خدمت را منظور می‌نمایند كه كاملا بر خلاف اصول اقتصاد و حفظ منابع سلامت است و باید با تحت پوشش قرار گرفتن خدمات مامایی از این اسراف جلوگیری نمود.
▪ و با این شیوه می‌توان امید‌وار بود كه میزان سزارین كاهش یابد؟
- مطمئنا میزان سزارین با این شیوه کاهش یافته و سازمان‌های بیمه‌گذار صرفه‌جویی عظیمی را در پیش خواهند داشت، چرا كه زایمان سزارین، زمان ماندگاری مادر و نوزاد را در بیمارستانها بیشتر می‌كند و هزینه‌های ناشی از بیهوشی، اتاق عمل و عوارض بعدی را نیز به‌دنبال خواهد داشت، در صورتی كه زایمان طبیعی ضمن داشتن تعرفه مناسب‌تر، زمان بستری كوتاه‌تر و عوارض بعدی کمتری دارد. با اصلاح سیستم بیمه كشور این امر دور از دسترس نخواهد بود.
ضمن آنكه وزارت بهداشت و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی نیز باید هر چه سریع‌تر استاندارد‌سازی نیروی انسانی و فیزیکی مراكز زایمانی را در دستور کار خود قرار دهند تا بیش از این نسل آتی كشور آسیب نبیند و از هدر دادن منابع انسانی و مالی در این بخش جلو‌گیری شود.

سمیه شرافتی

منبع : روزنامه همشهری