بانک اطلاعات کشاورزی زیربنای قانون جامع حمایت از بخش کشاورزی ـ ضرورت کسب‌ داده‌های فنی واحد تولید درکنار داده‌های رفتار اقتصادی

دو دسته اطلاعات مورد نیاز در ایجاد یک بانک اطلاعات کشاورزی:
۱) اطلاعات فنی واحد تولید
۲) اطلاعات رفتار اقتصادی تولید کننده، مصرف‌کننده و واسطه‌ها
▪ خبرنگار:
سرویس مسائل راهبردی ایران مدتی است که موضوع سیاست‌های حمایتی در بخش کشاورزی را پیگیری می‌کند درپی کارگاه‌های متعددی که با حضور اساتید دانشگاه‌ها و کارشناسان توسط این سرویس برگزار شد این نتیجه حاصل شد، که سیاست‌های حمایتی در مرحله‌ی اجرا وابسته به داده‌های بانک اطلاعات کشاورزی هستند، در این صورت ایجاد این بانک اطلاعاتی باید به عنوان پیش‌نیاز برخی از سیاست‌های حمایتی مورد توجه قرار گیرد. باتوجه به اهمیت این بانک اطلاعاتی دربخش کشاورزی، به نظر شما، چه اطلاعاتی باید دراین بانک جمع‌آوری شود؟ و وضیعیت آن در کشورما چگونه است ؟
ـ دکترکیانی‌راد:
امروزه معمولاً از مفهوم بانک اطلاعاتی، اطلاعات مربوط به تولیدکنندگان قصد می‌شود. اطلاعات مورد نیاز در ایجاد چنین بانکی دربخش زراعت یا باغبانی، شامل نوع محصول تولیدی، میزان تولید، میزان نهاده مصرفی، میزان زمین با نوع مالکیت زمین و غیره است که اغلب در گروه اطلاعات فنی دسته‌بندی می‌شوند.
اما بعد دیگر اطلاعات مورد نیاز در بخش کشاورزی، داده‌های مربوط به رفتار اقتصادی تولیدکننده، شامل مواردی چون هزینه‌های تولید، درآمد تولیدکننده و غیره است. این درحالی است که درکشورما چنین بانک اطلاعاتی‌ای نه در بخش کشاورزی و نه در سایربخش‌ها وجود ندارد، اما وضعیت بخش کشاورزی بدتراز سایر بخش‌ها است. عدم شناخت تولیدکننده و رفتار اقتصادی‌اش باعث می‌شود که سیاست‌گذارنتواند سیاستی متناسب با نیازهای تولیدکننده طراحی کند.
واقعیت این است که در بانک اطلاعات کشاورزی، در درجه اول داده‌های مربوط به تولیدکننده دارای اهمیت است، چرا که اگر تولیدکننده را به خوبی بشناسیم، می توانیم بسیاری از اطلاعات و تحلیل‌ها را براساس این دسته از اطلاعات به‌ دست آوریم.
▪ خبرنگار:
آیا بانک اطلاعات تولیدکننده اطلاعات بازار محصولات کشاورزی را نیز شامل می‌شود؟
ـ دکترکیانی‌راد:
هنگامی که صحبت از بانک اطلاعات بازار می‌شود منظور مقدار نهاده مصرفی تولیدکننده، قیمت خرید نهاده‌ها، قیمت فروش محصول و غیره است. این‌ها مواردی هستند که مورد نیاز سیاست گذاربخش می‌باشند و به خوبی می‌توانند به او در فرآیند‌ سیاست‌گذاری کمک کنند.
موضوع تنظیم بازار فراتر از این دسته از اطلاعات است، به بیان دیگر اطلاعات بازار محصولات کشاورزی هم شامل تولیدکننده و هم مصرف‌کننده است. ازسوی دیگر در بازار محصولات کشاورزی مجموعه‌ای از عملیات نیز توسط واسطه‌ها انجام می‌گیرد که شامل مواردی چون صنایع تبدیلی، فرآوری‌ یا غیرفرآوری و غیره است.
از منظر سیاست‌گذاران بخش درحال حاضر، ایجاد بانک اطلاعات تولیدکننده اولین قدم و سنگ بنا درایجاد بانک اطلاعات بازار است. چراکه اگر اطلاعات تولیدکننده را داشته باشیم پس از آن می‌توان اطلاعات مصرف‌کننده و چرخه بازار را نیز به این اطلاعات اضافه کرد، اما نقطه شروع این چرخه تولیدکننده است.
تجربه سایرکشورها از جمله هند، نشان می‌دهد که درعمل ثبت اطلاعات حتی درسطح مزارع از چندین سال پیش شروع شده است. به‌طوری که با آموزش سیستم‌های حسابداری ساده به تولیدکنندگان بخش‌های مختلف کشاورزی به آن‌ها یاد دادند که کلیه عملکردهای مالی و فعالیتی خود را ثبت کنند. بنابراین مشاهده می شود که این اطلاعات از یک سو به دولت در امر سیاست‌گذاری کمک می‌کند. بر اساس این اطلاعات می‌توان تعیین کرد که از چه کسانی باید حمایت شود و چه کسانی را نباید مورد حمایت قرار داد، از سوی دیگر سیاست‌گذار با استفاده از این اطلاعات می‌تواند درباره‌ی میزان حمایت از تولید‌کنندگان مختلف نیز تصمیم‌گیری کند.
تعیین این سیاست‌ها در واقع همان هدفمند کردن حمایت‌ها است. برای نمونه اگر بخواهیم یارانه‌ کود شیمیایی را نقدی کنیم، باید تولیدکننده را بشناسیم، طبیعی است که تولیدکنندگان ضعیف باید مورد حمایت بیشتری قرارگیرند تا بتوانند مانند تولیدکنندگان قوی‌تر به تولید بپردازند. درعین حال باید برای تولیدکنندگانی که بهره‌وری بالاتری دارند. حمایتی متناسب با محصول تولیدیشان انجام گیرد.
در حال حاضر مشکل نبود اطلاعات درباره‌ی مصرف‌کنندگان نیز وجود دارد. برای نمونه، برای نقدی کردن یارانه‌ها، باید اقشار جامعه شناسایی شوند. در واقع علت تعیین خط فقر این است که دهک‌های مختلف درآمدی به طور کامل شناسایی شوند، تا پس ازاعلام ‌ خط فقر کسانی که زیرخط فقر قراردارند مورد حمایت قرارگیرند. در کشورهای دیگر برای شناسایی افراد ، تنها کافی است که کد ملی فرد موردنظر را به کامپیوتر بدهیم. این سیستم به طور کامل تمام مشخصات فرد موردنظر اعم از حقوق دریافتی، مالیات پرداختی، میزان حمایت دولت ازاین فرد و غیره را به ما نشان می دهد.
اگر چه نوع سیاست‌های حمایتی در هر کشوری متفاوت است، اما باید شناخت کافی از کسانی که مورد حمایت قرارمی‌گیرند داشته باشیم چراکه درغیراین‌صورت هزینه‌های دیگری را دراثر سیاست‌گذاری نادرست تحمیل می‌کنیم که گاه هر دو دسته تولیدکنندگان با بهره‌وری بالا و ضعیف از این سیاست‌ها زیان خواهند دید؛ گویا تیری را رها کردیم بی آن که تیرهای رها شده هدفمند باشند. روشن است که تنها اگر هدف ما مشخص باشد و به طور دقیق متغیر سیاست‌گذاری یا متغیر هدف شناخته شده باشد، می‌توانیم حمایت جامع و کاملی از تولیدکننده داشته باشیم. بنابراین ایجاد بانک اطلاعات تولیدکننده زیربنای اول است پس ازاین مرحله به تدریج می‌توان اطلاعات بازار را نیز داشته باشیم. آن‌گاه می‌توان به یک نگاه جامع رسید و براساس آن نگاه، حمایت‌های مناسب و هدفمندی را هم از تولید کننده و هم از مصرف‌کننده به عمل آورد.
▪ خبرنگار:
رابطه شناسنامه‌ی مزارع با بانک اطلاعاتی چیست؟ آیا شناسنامه مزارع همان بانک اطلاعاتی است؟
ـ دکترکیانی‌راد:
شناسنامه مزارع می‌تواند همان بانک اطلاعاتی باشد به شرط آن که شناسنامه برای یک بار صادرنشود. منظور از بانک اطلاعات کشاورزی این‌ نیست که بعد از ایجاد آن را رها کرد بلکه اطلاعات این بانک باید درمقاطع زمانی مختلف به طور دائم به روز شوند، چراکه بسیاری ازاین بانک‌های اطلاعاتی درکشور دریک مقطع زمانی ایجاد و سپس رها شدند.
بنابراین، بانک اطلاعاتی مربوط به ۲ یا ۳ ماه گذشته‌ی تولید، مناسب سیاست‌گذاری نیست. به بیان دیگر بانک اطلاعاتی به طوردائم باید به روز شود و اطلاعات آن باید دقیق و واقعی باشد.
از سوی دیگر باید در نظر داشت که این گونه نیست که بانک اطلاعاتی که اکنون ایجاد می‌شود بانک کامل و جامعی است که به وسیله آن می‌توان تمام مشکلات را حل کرد بلکه به مرورزمان باید مشکلات آن شناسایی، و به تدریج به روز شوند تا نیازهای سیاست‌گذار را برآورده کنند.
روشن است که اگر اطلاعاتی دقیقی درباره‌ی عملکرد تولیدکننده، بهره‌وری، کارایی، هزینه‌ها، درآمد و غیره نداشته باشیم نمی‌توانیم حمایت جامع‌ای را داشته باشیم؛ چراکه سیاست‌های حمایتی معمولاً بر اساس میانگین داده‌های موجود انجام می‌گیرد، درنتیجه اگر اطلاعات ما در این زمینه دقیق نباشد، طیف کمی از تولید کنندگان نیازمند حمایت از سیاست‌های حمایتی منتفع می‌شوند. در این شرایط مشاهده می‌شود که هدف ما عالی است اما با سیاست‌گذاری‌ها هدفمند نیست. برای نمونه می توان به اعلام قیمت تضمینی برای برخی از محصولات اشاره کرد باتوجه به این که تمام تلاش سیاست‌گذار این است که قیمت اعلام شده میانگینی برای کل کشور باشد، اما در عمل مشاهده می‌شود که این قیمت برای برخی از محصولات و مناطق،‌ کارا نیست.
▪ خبرنگار:
به نظر شما به عنوان یک سیاست‌پژوه اقتصاد کشاورزی، کارایی بانک اطلاعاتی برای چه سیاست‌هایی بیشتر است؟
ـ دکترکیانی‌راد:
برای تمام سیاست‌ها بانک اطلاعاتی کارایی دارد. برای نمونه برای توسعه بورس کالای کشاورزی باید تولیدکننده را بشناسیم؛ این که در کدام مناطق و در تولید چه محصول یا محصولاتی متضرر می‌شود. برای سایر سیاست‌ها نیز به چنین اطلاعاتی نیاز داریم این درحالی‌ست که این موضوع تنها مختص تولیدکننده نیست بلکه دررابطه با مصرف‌کننده نیز نیاز به اطلاعات داریم.
برای نمونه مدت زیادی است که قصد هدفمند کردن حمایت از مصرف کننده را داریم که دراین زمینه تنها به دلیل عدم اطلاع ازاقشار جامعه و دهک‌های درآمدی، آزمون‌ها و خطاهای زیادی انجام دادیم. ایجاد این بانک اطلاعاتی برعهده وزارت رفاه و مسوولیت ایجاد بانک اطلاعات تولیدکننده برعهده بخش کشاورزی است. بنابراین پیش ازطراحی هر سیاستی چه درحوزه مصرف یا درحوزه تولید باید سیاست‌پذیر خود را بشناسیم.
سیاست اقتصادی را این گونه تعریف می‌کنند که سیاست اقتصادی اقدامی آگاهانه است که برمبنای باورها و ارزش‌های سیاست‌گزاری‌ و سیاست‌پذیران است در نتیجه زمانی که سیاستی اتخاذ می‌شود تمام افراد را تحت تأثیر قرارمی‌دهد. این موضوع نشان می‌دهد که ما باید سیاست‌پذیر را بشناسیم چراکه سیاست‌گزار معمولاً باورها و ارزش‌های خود را می‌داند. بنابراین هنگامی در سیاست‌گزاری انحراف ایجاد می‌شود که باورها و ارزش‌های سیاست‌پذیران شناخته نمی‌شود..
بنابراین، بانک اطلاعات کشاورزی زیربنایی برای قانون جامع حمایت می‌شود. قانون جامع حمایت شامل ابزارهای مختلفی است که متناسب با ساختار تولید و بازار هر محصول باید اتخاذ شود. درصورت عدم شناخت تولیدکنندگان نمی‌توان ساختار تولید را شناخت و ابزار‌های حمایتی متناسب با آن را بکار گرفت.

گفت و گو:
زهرا شعبان‌زاده ـ خبرنگار اقتصاد کشاورزی سرویس مسائل راهبردی خبرگزاری دانشجویان ایران

منبع : خبرگزاری ایسنا